the policy of entrepreneurial opportunities in the tourism industry of East Azerbaijan province

Subject Areas : Public Policy In Administration

Ruhollāh Mahdiluy ¹ , Soleyman Iranzadeh ² , Farzin Modarres khiyabani ³ , Naser Feghhi ⁴

1 - Department of Management, Tabriz Branch, Islamic Azad University, Tabriz, Iran
2 - Department of Management, Tabriz Branch, Islamic Azad University, Tabriz, Iran.
3 - Department of Management, Tabriz Branch, Islamic Azad University, Tabriz, Iran
4 - Department of Industrial Management, Tabriz Branch, Islamic Azad University, Tabriz, Iran.

Received: 2022-05-29 Accepted : 2022-07-27 Published : 2023-05-22

Keywords: tourism industry, Entrepreneurship Opportunities, mixed methods,

Abstract :

Objective: The purpose of this study was to design a model for identifying entrepreneurial opportunities in the tourism industry of East Azerbaijan province in order to develop the entrepreneurial policy.Methods: The research method was from the point of view of practical-developmental goal and from the point of view of the method of mixed method,. The main data collection tool in this section was interview. In this section, a group of experts is used for interviews. Sampling in this section is done theoretically and sampling is continued until the theoretical saturation is reached. In the quantitative part, based on confirmatory factor analysis, the validation of the main themes has been done through sub-themes based on experimental data. In the second step, the quantitative part, based on the main themes, the structural-interpretive modeling (ISM) method has been used to design a pattern for identifying entrepreneurial opportunities in the tourism industry. The data collection tool in this section was a questionnaire. The statistical population of this section includes all managers of industries related to the tourism industry. The statistical sample size was determined using the Krejcie-Morgan table of 234 people.

Full-Text:



خط مشی  فرصت­های کارآفرینانه در صنعت گردشگری استان آذربایجان شرقی 

 

 

 

 

چکیده 

زمینه و هدف: : هدف این تحقیق طراحی الگوی تشخیص فرصت­های کارآفرینی در صنعت گردشگری استان آذربایجان شرقی در راستای توسعه خط­مشی کارآفرینی بوده است.

روشها: روش تحقیق از منظر هدف کاربردی- توسعه­ای و از منظر روش انجام کار آمیخته اکتشافی بوده است. در بخش کیفی پژوهش از تحلیل تم در جهت شناسایی تم­های اصلی و فرعی الگوی تشخیص فرصت­های کارآفرینی در صنعت گردشگری استفاده شده است. ابزار اصلی گردآوری داده­ها در این بخش مصاحبه بوده است. در این بخش از گروه خبرگان برای مصاحبه­ها استفاده شده است. نمونه­گیری در این بخش به صورت نظری انجام شده و نمونه­گیری تا رسیدن به اشباع نظری ادامه یافته است. در بخش کمی، بر اساس تحلیل عاملی تأییدی، تأیید تم­های اصلی از طریق تم­های فرعی بر اساس داده­های تجربی انجام گرفته است. در گام دوم بخش کمی نیز بر اساس تم­های اصلی از روش مدلسازی ساختاری- تفسیری(ISM) در جهت طراحی الگوی تشخیص فرصت­های کارآفرینی در صنعت گردشگری استفاده شده است. ابزار گردآوری داده­ها در این بخش پرسشنامه بوده است. جامعه آماری این بخش شامل کلیه مدیران صنایع وابسته به صنعت گردشگری بوده است. حجم نمونه آماری با استفاده از جدول کرجسی- مورگان 234 نفر تعیین شده است.

یافته­­ها: یافته­های تحقیق در بخش کیفی نشان دهنده هشت تم اصلی و سی و سه تم فرعی بوده است. نتایج تحلیل عاملی تأییدی نیز نشان دهنده تأیید تم­های اصلی از طریق تم­های فرعی بوده است.

 نتیجه­گیری: نتایج مدلسازی ساختاری- تفسیری نشان می­دهد که الگوی بدست آمده در شش سطح روابط بین محرک­های تشخیص فرصت­های کارآفرینی در صنعت گردشگری را نشان می­دهد که در آن فرایندهای شناختی فعالان بخش گردشگری تأثیرگذارترین عامل بوده است.

 

واژه­های کلیدی: فرصت­های کارآفرینی، صنعت گردشگری، روش آمیخته

 

 

 

 

 

 

مقدمه  

فعالیت کارآفرینی کاتالیزور مهمی برای ترویج انواع جدید اقتصاد، رونق توسعه جامعه و ایجاد اثرات مثبت بر ثروت ملی است(فو و همکاران، 2019¹). شرکت­های کارآفرین تاثیر مثبتی بر تولید ثروت و اشتغال در یک کشور دارند(لی و همکاران، 2020²). در زمینه گردشگری، کارآفرینان به عنوان موتور رشد در نظر گرفته می‌شوند(راسل و فالکنر، 2018³) و اعتقاد بر این است که گردشگری منبع نوآوری در صنایع مربوطه است(توماس و همکاران، 2011⁴)؛ لاوه بر این، کارآفرینان می­توانند شغل ایجاد کنند(وانحیل، 2000⁵)، به افزایش قدرت رقابتی یک مقصد گردشگری کمک کنند(لی و همکاران⁶، 2020)، منجر به رشد اقتصادی شده(هی و همکاران، 2020⁷)، به ترویج سبک زندگی پایدار و سبز کمک کرده(شاو و ویلیامز، 2013⁸) و منافع اجتماعی را برای مردم محلی به ارمغان آورند(لی و همکاران، 2020).

شین و ونکاتارامن⁹ (2000) در مقاله خود در مورد کارآفرینی بیان می­کنند که برای داشتن کارآفرینی، ابتدا باید فرصت­های کارآفرینی داشته باشید" (ص 220). فرصت­ها بخشی از مرحله تعیین کننده و اولیه فرآیند کارآفرینی هستند، زیرا تحقق تجدید و تغییر همیشه با شناسایی یک فرصت بالقوه آغاز می­شود. بر این اساس، مطالعه شناسایی فرصت­ها به موضوعی برجسته در ادبیات کارآفرینی تبدیل شده است(باگن، 2017¹⁰). مطالعات اخیر نشان می دهد که این موضوع همچنان در دستور کار تحقیقات کارآفرینی قرار دارد(سودابی و همکاران، 2015¹¹).

فرصت­های کارآفرینی برای کارآفرینان به عنوان راهی برای پاسخگویی به محیط کسب و کار در حال تغییری است که باید با آن سروکار داشته باشند(کوربت و همکاران، 2013¹²؛ رویز پالومینو و مارتینز کاناس، 2021¹³). در ادبیات کارآفرینی، دیدگاه‌های متفاوتی درباره فرصت‌ها و فرآیند شناسایی فرصت‌ها وجود دارد. دو دیدگاه اصلی عبارتند از دیدگاه عینی (یعنی کشف) و ذهنی (یعنی خلقت) (رنکو و همکاران، 2012¹⁴). طرفداران دیدگاه عینی استدلال می کنند که فرصت­ها می­توانند توسط افراد هوشیار در محیط اقتصادی کشف شوند. طرفداران دیدگاه ذهنی معتقدند که فرصت ها توسط افراد ایجاد می شوند. در دیدگاه کشف، فرصت­ها توسط محیط تعیین می­شوند(باگن و همکاران، 2018¹⁵). در حالی که فرصت­ها در دیدگاه خلقت توسط فرد تعیین می­شود(سودابی و همکاران، 2015).

دیدگاه غالب محققان از کارآفرینی این است که فرصت­ها توسط کارآفرینان "کشف" می شوند. این دیدگاه محققان مبتنی بر یک معرفت شناسی پوزیتیویستی است و استدلال می کند که فرصت ها واقعیت های عینی هستند که در محیط وجود دارند و در نتیجه ویژگی های منحصر به فرد کارآفرینان فردی "کشف" می شوند (شان، 2012¹⁶).

یک دیدگاه جایگزین نوظهور این است که فرصت‌های کارآفرینی به شیوه‌ای عینی وجود ندارند، و نه قبل از آگاهی کارآفرینان وجود دارند. در عوض، «فرصت‌های ایجاد ساختارهای اجتماعی هستند که مستقل از ادراک کارآفرینان وجود ندارند» (آلوارز و بارنی، 2007¹⁷). این دیدگاه تصدیق می کند که شرایط عینی خاص در محیط، مانند پیشرفت های تکنولوژیکی، جو سیاسی یا نظارتی و تغییرات جمعیتی، به فرصت های کارآفرینی کمک می کند. با این حال، این دیدگاه استدلال می‌کند که فرصت‌های کارآفرینی در نهایت، نه به شیوه‌ای برون‌زا توسط محیط بیرونی، بلکه به روشی درون‌زا، از طریق تخیل خلاق و مهارت اجتماعی کارآفرین تعیین می‌شوند. بنابراین، زمانی که استیو جابز آیفون را ایجاد کرد، شکافی از قبل در فضای رقابتی یا در تقاضای مصرف کنندگان برای پر کردن ندید. در عوض، او تشخیص داد که می تواند محصولی را ایجاد و تبلیغ کند که مصرف کنندگان حتی متوجه نمی شوند که می خواهند. به طور مشابه، زمانی که ادیسون لامپ برق را ایجاد کرد، تلاش های نوآوری را با تلاشی عظیم برای مشروعیت بخشیدن به محصول تکمیل کرد - به عنوان مثال، ایجاد شرایط اجتماعی برای پذیرش مشتری از محصولی که هیچ درک زمینه ای یا آگاهی قبلی در بازار نداشت(هارگادون و داگلاس، 2001¹⁸). از این منظر، فرصت کارآفرینی فراتر از شناسایی و پر کردن شکاف‌های موجود در بازار است. فرصت کارآفرینی در یک زمینه اجتماعی یا فرهنگی گسترده تر وجود دارد و از طریق تعامل ادراکات منحصر به فرد و خلاق یک کارآفرین و خواسته های بازار بیان می شود. بنابراین، فرصت کارآفرینی محصول تخیل خلاق و اثربخشی است(ساراسواتی، 2001¹⁹).

به گفته مک‌مولن²⁰ (2016)، گردشگری در کشورهای در حال توسعه که نیروی کار زیادی دارند، با ایجاد شغل و در نتیجه کاهش شدید سطح بیکاری همراه بوده است. گردشگری اغلب به عنوان فعالیتی در نظر گرفته می شود که فرصت­های شغلی بیشتری را در هر واحد سرمایه­گذاری نسبت به سایر بخش­های اقتصاد فراهم می­کند. علاوه بر این امکانات و جاذبه­های مورد نظر گردشگران نیز در دسترس مردم محلی است. بسیاری از مغازه­ها، و رستوران­ها نمی­توانستند بدون گردشگران دوام بیاورند. بسیاری از خانه­ها و مکان­های تاریخی توسط گردشگری نگهداری می­شوند(کویتامت و جاگونگو، 2018). شورای جهانی سفر و گردشگری(WTTC) از سال 1991 اثرات اقتصادی سفر و گردشگری را برای مناطق مختلف جهان اندازه­گیری می­کند. در سال 1992 آنها اولین تخمین­های خود را منتشر کردند که نشان می­دهد سفر و گردشگری یکی از بزرگترین صنایع جهان است و به طور مستقیم 2/4 درصد از تولید ناخالص داخلی جهانی(GDP) را در سال 2001 به خود اختصاص داده است (ریتچی و همکاران، 2013²¹). در سال­های گذشته نیز این مقدار به طور قابل توجهی رشد کرده است. آمارهای مربوط به ایران حاکی از آن است که با وجود آنکه نسبت گردشگری در تولید ناخالص داخلی کشورها و اشتغال در سال­های گذشته برای کشورهای مختلف رو به افزایش بوده، ولی درآمد­های ایران از این منبع بسیار دور است. در واقع ایران کشوری با ظرفیت های بالای جذب گردشگری است اما متاسفانه این حوزه به طور جدی مورد توجه قرار نگرفته است. اقتصاد ایران به شدت به ایجاد فرصت های شغلی جدید نیاز دارد که صنعت گردشگری می­تواند بخشی از آن را ایجاد نماید. بنابراین حداقل برای تنوع بخشیدن به منابع رشد اقتصادی و درآمدهای ارزی و همچنین ایجاد فرصت­ها، توسعه گردشگری حائز اهمیت است.  (نیک رفتار و حسینی، 2016²²). بحث شناسایی فرصت­های کارآفرینی یکی از مهمترین موضوعات در حوزه کارآفرینی است(انور و همکاران، 2021²³). بر همین اساس نیز برای اینکه بتوان در دوران پس از همه­گیری کرونا، از ظرفیت­های موجود در صنعت گرشگری برای توسعه اقتصادی و افزایش اشتغال به خوبی استفاده نمود، شناخت عوامل موثر در تشخیص فرضت­های کارآفرینی در حوزه گردشگری در قالب یک الگو می­تواند منجر به برنامه­ریزی مناسب و توسعه قابلیت­های کارآفرینان در جهت استفاده از فرصت­های موجود در حوزه گردشگری گردد.

بررسی تحقیقات قبلی در این حوزه نشان می­دهد که بیشتر کارهای انجام شده در حوزه تشخیص فرصت­های کارآفرینی در کشورهای توسعه یافته انجام شده و تحقیقات انجام یافته در کشورهای در حال توسعه نیز فقط بر بخشی از حوزه گردشگری مانند گردشگری روستایی و یا حوزه سلامت تمرکز کرده­اند. این موضوع نشان دهنده یک شکاف تحقیقاتی در بحث تشخیص فرصت­های کارآفرینی است. از طرفی نیز استان آذربایجان شرقی با توجه به اینکه هم دارای جاذبه­های طبیعی، تاریخی و روستایی است و هم در بخش سلامت میزبان کشورهای همسایه از جمله جمهوری اذربایجان بوده، لذا با توجه به ظرفیت­های بالای استان در زمینه گردشگری،  این استان هرگز جایگاه واقعی خود را در جذب گردشگر پیدا نکرده است. لذا بررسی فرصت­های کارآفرینی و تشخیص آنها می­تواند منجر به افزایش کسب و کارهای گردشگری شده و با حضور بیشتر گردشگران در این استان به گردش بهتر اقتصادی و ایجاد اشتغال منجر گردد. 

تخقیقات مختلفی در داخل و خارجی از کشور در خصوص تشخیص فرصت­های کارآفرینی انجام شده که در این قسمت به برخی از آنها اشاره می­گردد.

انوار²⁴ و همکاران(2022) در پژوهشی به بررسی نقش گرایش به کارآفرینی و عملکرد سرمایه­گذاری جدید در بازارهای نوظهور با در نظر گرفتن نقش واسطه­ای تشخیص فرصت پرداخته­اند. یافته‌های این پژوهش نشان می­دهد که شرکت‌هایی با گرایش کارآفرینی بالا می‌توانند فرصت‌های جدید را شناسایی و از آنها بهره‌برداری کنند و همچنین از عملکرد برتر بهره‌مند شوند.

 کارامتی و عبد-مولا²⁵(2022) در تحقیقی با عنوان یافتن فرصت­های کارآفرینی در زمان بحران: شواهدی از تونس به این نتیجه رسیده-اند که محرک­های تشخصی فرصت‌های کارافرینی که در نظریه‌های غربی توصیف شده‌اند، نباید به طور یکسان در اقتصادهای کمتر توسعه‌یافته، که دارای زمینه‌ها و چالش‌های سیاسی و اقتصادی منحصربه‌فردی هستند، اعمال شوند. کرسنت²⁶ و همکاران(2021) در تحقیقی با عنوان سیاست تغییر اقلیم و فرصت­های کارآفرینی به این نتیجه رسیده­اند که کارآفرینی پایدار در اروپا از یک الگوی منحصر به فرد پیروی نمی­کند، زیرا فرصت­های تغییر اقلیم به صورت یکسان برای همه کشورها پیش نمی­رود. 

کلارک و راماچاندران²⁷ (2019) در تحقیقی تحت عنوان کارآفرینی فرعی و فرصت کارآفرینی: یک دیدگاه نهادی اظهار داشتند که توانایی یک شرکت خارجی در شناسایی فرصت­ها در یک کشور میزبان و استفاده از این فرصت­ها، می­تواند مزایای رقابتی برای شرکت های­چند ملیتی ایجاد کند. 

فوتلساز و همکاران ²⁸(2019) در تحقیقی تحت عنوان موسسات رسمی و کارآفرینی فرصت: نقش احتمالی موسسات غیررسمی، اظهار داشتند که، کارآفرینی فرصت از طریق تعامل بین نهادهای رسمی و غیر رسمی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است.

 آسانته و اوسی ²⁹(2019) در تحقیقی تحت عنوان کارآفرینی به عنوان یک انتخاب شغلی: تأثیر موقعیت کنترل بر شناخت فرصت فرصت کارآفرینان اظهار داشتند که توانایی افراد در تشخیص فرصتهای کارآفرینی عامل تعیین کننده تصمیم آنها برای دنبال کردن کارآفرینی به عنوان شغل می باشد. 

شو و همکاران³⁰ (2018) در تحقیقی تحت عنوان پیوند بین توانایی شبکه کارآفرین و کشف فرصت کارآفرینی اظهار داشتند که شبکه های اجتماعی برای کارآفرینان به طور فزاینده­ای اهمیت دارد زیرا می­تواند در تشخیص فرصت­های ارزشمند کارآفرینی به آنها کمک کند. 

سولول و همکاران³¹ (2015) در تحقیقی تحت عنوان کارآفرینی گردشگری- بررسی و دستورالعمل­های آینده اظهار داشتند که کارآفرینی در تحقیقات گردشگری مورد توجه بیشتری قرار گرفته است و این نشان دهنده نقش مهم کارآفرینان و شرکتهای نوپا در صنعت گردشگری برای نوآوری و ایجاد ارزش است. 

دیویدسون³² (2015) در تحقیقی با عنوان فرصت­های کارآفرینی و پیوند کارآفرینی: مفهوم سازی جدید، بیان داشتند که پیشرفت نظری و تجربی کارآفرینی را محدود به جنبه­های مهم نقش "فرصت ها" و تعامل آنها با محیط، یعنی "رابطه" مورد بررسی قرار داده­اند.

در داخل کشور نیز عادل رستخیز و همکاران (1398) در پژوهشی اقدام به معرفی مدلی برای ارزشیابی فرصت­های کارآفرینی با رویکرد فازی نموده­اند.

سخدری و همکاران(1398) در تحقیقی اقدام به شناسایی عوامل نهادی موثر بر بهره برداری از فرصت­های کارآفرینانه گردشگری سلامت کرده­اند.

دیانتی و همکاران(1397) در پژوهشی تاثیر خودکارآمدی کارآفرینانه بر تشخیص فرصت­ها: با ملاحظه نقش اشتیاق کارآفرینانه شرکت­های دانش بنیان مستقر در پارک­های علم و فناوری شهر تهران را بررسی نموده­اند.

نیک رفتار و نصرتی­فر(1396) در تحقیقی اقدام به تحلیل فرصت­های کارآفرینی در گردشگری روستایی استان البرز نموده­اند.

خوش مرام و همکاران(1396) در پژوهشی اقدام به طراحی و تبیین الگویی برای تشخیص فرصت­های کارآفرینی در بخش کشاورزی استان کرمانشاه کرده­اند.

فرجی سبکبار و همکاران(1393) در تحقیقی اقدام به شناسایی و تحلیل بسترهای مناسب فرصت­های کارآفرینی در گردشگری نواحی روستایی نموده­اند. 

 

روش­ پژوهش 

این تحقیق از منظر هدف، کاربردی- توسعه­ای بوده و از منظر روش انجام کار آمیخته اکتشافی محسوب می­گردد. 

بخش کیفی

در قسمت کیفی پژوهش از تحلیل تم در جهت شناسایی تم­های اصلی و فرعی الگوی تشخیص فرصت­های کارآفرینی در صنعت گردشگری استفاده شده است. ابزار اصلی گردآوری داده­ها در این بخش مصاحبه بوده است. برای مصاحبه­ها از افراد خبره استفاده شده است. خبرگان این تحقیق دارای این ویژگی­ها بوده­اند. 1- مدیران هتلها، رستورانها و آژانس­های مسافرتی فعال در حوزه گردشگری استان آذربایجان­شرقی با تجربه مدیریتی بالای 20 سال و آشنا با مباحث کارآفرینی و 2- اساتید دانشگاه با سابقه تدریس دروس مرتبط با کارآفرینی و کسب و کار. نمونه­گیری در این بخش به صورت نظری انجام شده است؛ به این معنی که تعداد نمونه­ها تا رسیدن به اشباع نظری ادامه یافته است. در این تحقیق اشباع نظری در فرد 12 بدست آمده، ولی برای اطمینان بیشتر مصاحبه­ها تا نفر 15 ادامه پیدا کرده است.

بخش کمی

در بخش کمی، ابتدا تأیید تم­های اصلی از طریق تم­های فرعی بر اساس داده­های تجربی انجام گرفته است. برای این منظور از تحلیل عاملی تأییدی استفاده شده است. جامعه آماری این بخش شامل کلیه مدیران صنایع وابسته به صنعت گردشگری( مدیران دفاترخدماتی مسافرتی و گردشگری، هتل­ها، هتل آپارتمان­ها، مهمانپذیر­ها، و رستوران­ها و پذیرایی­های بین راهی) بوده است. تعداد این مدیران بر اساس آمارهای موجود 594 نفر تعیین گردیده است. حجم نمونه آماری با استفاده از جدول کرجسی- مورگان 234 نفر تعیین شده است. شیوه نمونه­گیری نیز در این تحقیق تصادفی ساده بوده است كه در آن شانس هر يك از نمونه­ها در جامعه برای انتخاب شدن در نمونه یکسان می­باشد.

به منظور جمع­آوری داده­ها در این بخش از پرسشنامه محقق ساخته بر اساس تم­های فرعی استخراجی استفاده شده است. روایی پرسشنامه بر اساس روایی ظاهری و سازه(تحلیل عاملی تأییدی) و پایایی آن با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ بررسی شده که نتایج آن در جدول(2) نشان داده شده است. نتایج بدست آمده برای روایی و پایایی پرسشنامه نشان دهنده مناسب بودن روایی و پایایی پرسشنامه بوده است. به منظور تجزیه و تحلیل داده­ها در این بخش از تحلیل عاملی تأییدی بهره گرفته شده است.

در گام دوم از بخش کمی، بر اساس تم­های اصلی از روش مدلسازی ساختاری- تفسیری(ISM) در جهت طراحی الگوی تشخیص فرصت­های کارآفرینی در صنعت گردشگری استفاده شده است. برای این منظور از خبرگان بخش کیفی خواسته شد تا روابط علی بین هر یک از تم­های اصلی را مشخص کنند. هدف این مرحله طراحی الگوی تشخیص فرصت­های کارآفرینی در صنعت گردشگری بوده است. به منظور گردآوری داده­ها در این مرحله از پرسشنامه مخصوص روش ISM که به صورت مقایسات زوجی بوده، بهره گرفته شده است. روش ISM به ایجاد نظم و جهت­دادن بر پیچیدگی روابط بین عناصر یک سیستم کمک می­کند. برای بررسی روابط از گروه تصمیم­گیری استفاده می­شود و گروه تصمیم­گیری است که مشخص می­کند که آیا بین متغیر­ها رابطه وجود دارد و یا خیر.

یافته­ها 

تحلیل تم

بر اساس مراحل تحلیل تم، پس از بررسی مجموعه داده­های بدست آمده، کد­گذاری اولیه انجام شده و در مجموع 378 کد اولیه از درون مصاحبه­ها استخراج گردید. در انجام کدگذاری از کدگذاری بر اساس نکات کلیدی استفاده شده است. در مرحله بعدی، کدگذاری گزینشی انجام گرفته  که طی آن محقق سعی می­کند به این مسئله توجه کند که چگونه کدهای مختلف از مرحله قبلی می­توانند یک تم کلی را شکل دهند. در این مرحله مضامین یا تم­های اولیه­ای شکل گرفت که مجموع آنها 59 تم اولیه بوده است. در مرحله چهارم مضامین اولیه­ای که در مرحله 3 مشخص شده بودند، مرور و اصلاح شده و در نهایت 33 تم فرعی نهایی بدست آمد. در نهایت در مرحله نهایی، تم­های اصلی مشخص گردید و ماهیت آن­چیزی که تم­های فرعی در رابطه با آن صحبت می­کنند، مشخص گردید. جدول(1) نشان دهنده تم­های فرعی و تم­های اصلی تحقیق می­باشد.

 

جدول(1): نتایج تحلیل تم به تفکیک تم­های اصلی و فرعی
تم اصلی(نماد)	تم فرعی
دولت(EOT1)	سیاست­های کارآفرینی بخش گردشگری
	مشوق­های کارآفرینی دولت
	قوانین و مقررات بخش گردشگری
	توسعه زیرساخت­های اطلاعاتی در بخش گردشگری
منابع کارآفرینی(EOT2)	منابع مالی
	سرمایه انسانی بخش گردشگری
	دسترسی به اطلاعات
	منابع محیطی بخش گردشگری
دانش و آگاهی(EOT3)	تجربه کاری و مرتبط(وابستگی قبلی کاری) در بخش گردشگری
	تجربه مدیریتی در بخش گردشگری
	سطح تحصیلات و مرتبط
	دانش قبلی در رابطه با بخش گردشگری
بازار(EOT4)	دانش بازار گردشگری
	شناسایی بازارهای جدید در بخش گردشگری
	آگاهی قبلی از مشکلات مشتری
	ورود به بازارهای جدید
فرایندهای شناختی فعالان بخش گردشگری(EOT5)	حل مسئله جدید
	بینش فردی و یادگیری تدریجی
	شهود و احساس
	خلاقیت ادراک شده
	علایق ویژه
شبکه و ارتباطات(EOT6)	مشاوره­های کارآفرینی در بخش گردشگری
	تعاملات اجتماعی
	اعتماد و سرمایه اجتماعی
	شبکه­های ارتباطی
مهارت­های فردی(EOT7)	آینده­نگری
	مدل­های ذهنی
	قصد کارآفرینی در بخش گردشگری
	مهارت­های تخصصی گردشگری
شکل­دهی به فرصت(EOT8)	آمادگی
	نهفتگی
	ارزیابی
	بسط ایده

تحلیل عاملی تأییدی

پس از شناخت تم­های اصلی و فرعی، در این بخش به جهت تأیید تم­های اصلی از طریق تم­های فرعی از طریق داده­های تجربی و تأیید نتایج بخش کیفی از تحلیل عاملی تأییدی به تفکیک هر تم اصلی استفاده شده است. نتایج در جدول(2) نشان داده شده است.

 

 

 

جدول(2): نتایج تحلیل عاملی تأییدی
تم اصلی(نماد)	تم فرعی	بار عاملی	مقدار t
دولت(EOT1)	EOT11	70/0	22/11	000/0	0046/0	00/1	00/1	00/1	17/0	985/0
	EOT12	83/0	95/13
	EOT13	62/0	63/9
	EOT14	77/0	83/12
منابع کارآفرینی(EOT2)	EOT21	72/0	81/11	000/0	0015/0	00/1	00/1	00/1	015/0
	EOT22	80/0	45/13
	EOT23	79/0	37/13
	EOT24	72/0	69/11
دانش و آگاهی(EOT3)	EOT31	81/0	60/13	000/0	0025/0	00/1	00/1	00/1	035/0
	EOT32	63/0	92/9
	EOT33	76/0	42/12
	EOT34	74/0	06/12
بازار(EOT4)	EOT41	82/0	03/14	000/0	0075/0	00/1	00/1	99/0	255/0
	EOT42	69/0	11/11
	EOT43	80/0	50/13
	EOT44	67/0	70/10
فرایندهای شناختی فعالان بخش گردشگری(EOT5)	EOT51	78/0	58/13	000/0	0087/0	00/1	00/1	99/0	244/0
	EOT52	72/0	11/12
	EOT53	88/0	37/16
	EOT54	67/0	14/11
	EOT55	76/0	17/13
شبکه و ارتباطات(EOT6)	EOT61	69/0	32/11	000/0	010/0	00/1	00/1	99/0	475/0
	EOT62	79/0	51/13
	EOT63	72/0	98/11
	EOT64	88/0	71/15
مهارت­های فردی(EOT7)	EOT71	78/0	95/12	000/0	0091/0	00/1	00/1	00/1	14/0
	EOT72	77/0	36/13
	EOT73	83/0	23/14
	EOT74	72/0	92/11
شکل­دهی به فرصت(EOT8)	EOT81	84/0	67/15	000/0	0072/0	00/1	00/1	99/0	465/0
	EOT82	75/0	52/12
	EOT83	79/0	27/13
	EOT84	73/0	78/11

 

طراحی الگوی تشخیص فرصت­های کارآفرینی در صنعت گردشگری

برای این منظور از خبرگان بخش کیفی خواسته شده است تا روابط بین تم­های اصلی موثر بر تشخیص فرصت­های کارآفرینی در صنعت گردشگری تأیید شده در مرحله تحلیل عاملی تأییدی را به صورت دو به دو از لحاظ تأثیرگذاری(دستیابی) بر روی هم مقایسه نمایند. پس از قضاوت­های خبرگان، بر اساس نظر اکثریت، ماتریس ساختاری خود تعاملی ایجاد شده است. بر اساس گام­های روش ISM، پس از ماتریس ساختاری خودتعاملی، ابتدا ماتریس دستیابی اولیه از طریق تبدیل نمادها به اعداد صفر و یک محاسبه شده است. در ادامه با محاسبه روابط غیر مستقیم، ماتریس دستیابی نهایی بدست آمده است. ماتریس دستیابی نهایی در جدول(4) نشان داده شده است.

 

جدول(4): ماتریس دستیابی نهایی
EOT8	EOT7	EOT6	EOT5	EOT4	EOT3	EOT2	EOT1
1	0	1	0	1	0	1	1	EOT1
1	0	0	0	1	0	1	0	EOT2
1	1	1	0	1	1	1	0	EOT3
1	0	0	0	1	0	0	0	EOT4
1	1	1	1	1	1	1	0	EOT5
1	0	1	0	1	0	0	0	EOT6
1	1	1	0	1	0	1	0	EOT7
1	0	0	0	0	0	0	0	EOT8

 

طبق گام­های روش مدلسازی ساختاری- تفسیری، پس از محاسبه ماتریس دستیابی نهایی می­توان سطح­بندی عوامل را انجام داد.

نتایج خلاصه شده در جدول(6) نشان داده شده است.

جدول(6): نتایج نهایی سطح­بندی
مشترک	پیش­نیاز	دستیابی	متغیر خروجی	مرحله
EOT8	EOT1, EOT2, EOT3, EOT4, EOT5, EOT6, EOT7, EOT8	EOT8	شکل­دهی به فرصت	اول
EOT4	EOT1, EOT2, EOT3, EOT4, EOT5, EOT6, EOT7	EOT4	بازار	دوم
EOT2	EOT1, EOT2, EOT3, EOT5, EOT7	EOT2	منابع کارآفرینی	سوم
EOT6	EOT1, EOT3, EOT5, EOT6, EOT7	EOT6	شبکه و ارتباطات
EOT1	EOT1	EOT1	دولت	چهارم
EOT7	EOT3, EOT5, EOT7	EOT7	مهارت­های فردی
EOT3	EOT3, EOT5	EOT3	دانش و اگاهی	پنجم
EOT5	EOT5	EOT5	فرایندهای شناختی	ششم

 

نتایج جدول(6) نشان می­دهد که فرایندهای شناختی در سطح ششم الگوی تشخیص فرصت­های کارآفرینی در صنعت گردشگری قرار گرفته و به عنوان تأثیرگذارترین متغیر در الگوی تشخیص فرصت­های کارآفرینی در این صنعت می­باشد. این متغیر به عنوان اساس و پایه تشخیص فرصت­های کارآفرینی برای یک کارآفرین در بخش گردشگری محسوب می­گردد. در سطحی بالاتر(سطح پنجم)، دانش و آگاهی قرار دارد که از فرایندهای شناختی اثر مستقیم گرفته و بر سطوح بالاتر خود تأثیرگذار است. در سطح چهارم، دو متغیر مهارت­های فردی و دولت قرار گرفته است. مهارت­های فردی به شکل مستقیم از دانش و آگاهی تأثیر می­گیرد ولی تم اصلی دولت از هیچ متغیری اثر مستقیم نگرفته و به عنوان یک متغیر مستقل در الگوی تشخیص فرصت­های کارآفرینی قلمداد می­شود. در سطح سوم، دو متغیر منابع کارآفرینی و شبکه و ارتباطات قرار دارند. منابع کارآفرینی به شکل مستقیم از دو متغیر دولت و مهارت­های فردی تأثیر می­گیرد. شبکه و ارتباطات نیز از سه متغیر مهارت­های فردی، دانش و آگاهی و دولت اثر مستقیم می­گیرد. در سطح دوم، متغیر بازار قرار دارد که از چهار متغیر فرایندهای شناختی، شبکه و ارتباطات، دانش و آگاهی و منابع کارآفرینی اثر مستقیم می­گیرد. در نهایت در سطح اول که تأثیرپذیرترین بخش الگوی تشخیص فرصت­های کارآفرینی در صنعت گردشگری می­باشد، متغیر شکل­دهی به فرصت قرار گرفته است. این سطح با توجه به تأثیرپذیری در الگوی طراحی شده، به عنوان نتیجه نهایی تشخیص فرصت تلقی می­گردد.

در گام آخر، نمودار مستقیم بین متغیرها با حذف روابط انتقالی(غیرمستقیم) ترسیم می­شود. این نمودار در شکل(2) نشان داده شده است. این نمودار نشان دهنده روابط علی و الگوی تشخیص فرصت­های کارآفرینی در صنعت گردشگری می­باشد.

شکل(1): الگوی تشخیص فرصت­های کارآفرینی در صنعت گردشگری

 

 

    بحث و نتیجه­گیری

هدف این مطالعه طراحی الگوی خط مشی  فرصت­های کارآفرینانه در صنعت گردشگری استان آذربایجان شرقی بوده است. در این راستا این مطالعه سعی داشته تا با رویکرد آمیخته کیفی و کمی، از دیدگاهی بومی به بحث فرصت­های کارآفرینی و شناسایی و تشخیص فرصت توجه نماید. نتایج مطالعه نشان می­دهد که فرایندهای شناختی به عنوان یک عامل مهم و تأثیرگذار تشخیص فرصت در صنعت گردشگری است. این یافته تحقیق با نتایج مطالعات بارون و انسلی(2006) همسو بوده است. دانش و آگاهی دومین متغیری در الگوی طراحی شده است که قدرت تأثیرگذاری بالاتری به نسبت بقیه دارد. نتایج بدست آمده برای این متغیر با نتایج مطالعات بن­آمارا و همکاران(2020)، کوبرک و همکاران(2020)، جورج و همکاران(2016) و پات­زلد و شفارد(2011) همسو بوده است. این محققان بر نقش دانش پیشین و دانش جدید در زمینه تشخیص و شناسایی فرصت تأکید شده است. در سطح چهارم از الگوی طراحی شده، دو متغیر مهارت­های فردی و دولت قرار گرفته­اند که به نوعی متغیر­های ارتباطی تلقی می­شوند. مهارت­های فردی از طریق آینده­نگری، مدل­های ذهنی و مهارت­های تخصصی گردشگری می­توانند شناخت مناسبی از فضای گردشگری و ابعاد مختلف آن را در اختیار افراد و کارآفرینان قرار دهد. این مهارت­ها وظیفه ساختاردهی به تفکر فردی کارآفرین را درباره چگونگی کار در دنیای واقعی را به عهده دارند که به شکل مستقیم می­تواند بر شکل­دهی فرصت­ها تأثیر داشته باشند. در سطح چهارم متغیر دولت نیز به عنوان یکی از محرک­های تشخیص فرصت­های کارآفرینی در بخش گردشگری قرار گرفته است که به عنوان یک متغیر مستقل بوده و از هیچ متغیری تأثیر نمی­گیرد. با این همه جایگاه این متغیر در بخشی میانی الگو نشان می­دهد که نگاه صرف به دولت برای ایجاد فرصت در بخش گردشگری نمی­تواند صحیح باشد و دولت فقط با وجود سایر عوامل قادر خواهد بود که نقش تأثیرگذاری بر سایر متغیر­ها و ایجاد فرصت را بر عهده داشته باشد. نتایج بدست آمده در این بخش با نتایج مطالعات کوین، وال و لیو (2011) و استروبل و پیترز (2013) همسو بوده است. در سطح سوم دو عامل شبکه و ارتباطات و منابع کارآفرینی به عنوان عوامل تأثیرپذیر از سطوح بالاتر قرار گرفته­اند که می­توانند بر بازار و شکل­دهی به فرصت تأثیر مستقیم داشته باشند. نتایج بدست آمده در این بخش با نتایج مطالعات شو و همکاران(2018) و چیکوک و برسان(2018) همسو بوده است. این محققان اعتقاد دارند که شبکه و ارتباطات به طور فزاینده­ای برای کارآفرینان مهم هستند زیرا می­توانند به آنها در شناسایی فرصت­های ارزشمند کمک کنند در سطح دوم، متغیر بازار قرار گرفته است که در واقع بر اساس الگوی بدست آمده سطحی است که بیشترین تأثیرپذیری را پس از متغیر شکل­دهی به فرصت دارد. نتایج بدست آمده برای این متغیر با نتایج مطالعات باگن(2017) و تانگ و همکاران(2012) همسو بوده است. این محققان معتقد هستند که حضور کارآفرین در بازار نشان دهنده در جریان بودن فرایند کارآفرینی است. کارآفرین پس از اینکه بر اساس سایر عوامل توانست کسب و کار خود را ایجاد و توسعه دهد، می­تواند فرصت­های جدیدی را نیز از طریق حضور در بازار شناسایی نماید. مسائلی مانند دانش بازار حوزه گردشگری، آگاهی از مشکلات مشتریان این بخش و شناسایی بازارهای جدید در بخش گردشگری، موضوعاتی هستند که با حضور کارآفرین در مرکز این موضوعات می­تواند به شناسایی و تشخیص فرصت کارآفرینی در بخش گردشگری کمک نماید. در نهایت، متغیر شکل­دهی به فرصت به عنوان تأثیرپذیرترین محرک تشخیص فرصت­های کارآفرینی مطرح است که در واقع نتیجه یک فرایند تشخیص فرصت­های کارآفرینی در بخش گردشگری محسوب می­گردد. نتایج بدست آمده برای این متغیر با نتایج مطالعات هانسن و همکاران(2011) و لومپ­کین و همکاران(2003) همسو بوده است. 

References

خوش مرام، مژگان؛ زرافشانی، کیومرث؛ میرک زاده، علی اضغر و علی بیگی، امیر حسین(1396)، طراحی و تبیین الگویی برای تشخیص فرصت­های کارآفرینی در بخش کشاورزی استان کرمانشاه، پژوهش­های روستایی، 8(3)، 403-388.

دیانتی، مژگان؛ کریمی، آصف و اکبری، مرتضی(1397). تاثیر خودکارآمدی کارآفرینانه شرکت­های دانش بنیان مستقر در پارک­های علم و فناوری شهر تهران، فصلنامه توسعه کارآفرینی، 11(1)، 80-61.

سخدری، کمال؛ سیدامیری،نادر؛ رجائیان، علی رضا و سخدری جواد(1398). شناسایی عوامل نهادی موثر بر بهره برداری از فرصت­های کارآفرینانه گردشگری سلامت در ایران، مطالعات اجتماعی گردشگری، 7(13)، 100-81.

عدال رستخیز، سیده الهه؛ مبینی دهکردی، علی و یداللهی فارسی، جهانگیر(1398). معرفی مدلی برای ارزشیابی فرصت­های کارآفرینی با رویکرد فازی، فصلنامه مدرس علوم انسانی، 23(1)، 97-75.

فرجی سبکبار،حسنعلی؛ مطیعی لنگرودی، سیدحسن؛ یدالهی فارس، جهانگیر و کریم زاده، حسین (1393). شناسایی و تحلیل فضایی بسترهای مناسب فرصت­های کارآفرینی در گردشگری نواحی روستایی، فصلنامه فضای جغرافیایی، 14(45)، 46-19.

نیک رفتار، طیبه و نصرتی فر، زهرا(1396). تحلیل فرصت­های کارآفرینی در گردشگری روستایی استان البرز، فصلنامه اقتصاد فضا و توسعه روستایی، 6(1)، 58-45.

Alvarez, S. A., & Barney, J. B. (2007). Discovery and creation: Alternative theories of entrepreneurial action. Strategic entrepreneurship journal, 1(1‐2), 11-26.

Anwar, M., Clauss, T., & Issah, W. B. (2021). Entrepreneurial orientation and new venture performance in emerging markets: the mediating role of opportunity recognition. Review of Managerial Science, 1-28.

Anwar, M., Clauss, T., & Issah, W. B. (2022). Entrepreneurial orientation and new venture performance in emerging markets: the mediating role of opportunity recognition. Review of Managerial Science, 16(3), 769-796.

Asante, E. A., & Affum-Osei, E. (2019). Entrepreneurship as a career choice: The impact of locus of control on aspiring entrepreneurs' opportunity recognition. Journal of Business Research.

Baggen, Y. (2017). Opportunity identification competence: Explaining individual and exploring team opportunity identification by employees (Doctoral dissertation, Wageningen University and Research).

Baggen, Y., Kampen, J. K., Naia, A., Biemans, H. J., Lans, T., & Mulder, M. (2018). Development and application of the opportunity identification competence assessment test (OICAT) in higher education. Innovations in Education and Teaching International, 55(6), 735-745.

Ben Amara, D., Chen, H., & Hafeez, M. (2020). Role of entrepreneurial opportunity identification factors in the eco‐innovation of agribusiness. Business Strategy & Development, 3(4), 435-448.

Clark, K., & Ramachandran, I. (2019). Subsidiary entrepreneurship and entrepreneurial opportunity: An institutional perspective. Journal of International Management, 25(1), 37-50.

Corbett, A., Covin, J. G., O'Connor, G. C., & Tucci, C. L. (2013). Corporate entrepreneurship: State-of-the-art research and a future research agenda. Journal of Product Innovation Management, 30(ARTICLE), 812-820.

Crecente, F., Sarabia, M., & del Val, M. T. (2021). Climate change policy and entrepreneurial opportunities. Technological Forecasting and Social Change, 163, 120446.

Davidsson, P. (2015). Entrepreneurial opportunities and the entrepreneurship nexus: A re-conceptualization. Journal of Business Venturing, 30(5), 674-695.

Fu, H., Okumus, F., Wu, K., & Köseoglu, M. A. (2019). The entrepreneurship research in hospitality and tourism. International Journal of Hospitality Management, 78, 1-12.

Fuentelsaz, L., González, C., & Maicas, J. P. (2019). Formal institutions and opportunity entrepreneurship. The contingent role of informal institutions. BRQ Business Research Quarterly, 22(1), 5-24.

He, J., Nazari, M., Zhang, Y., & Cai, N. (2020). Opportunity-based entrepreneurship and environmental quality of sustainable development: A resource and institutional perspective. Journal of Cleaner Production, 256, 120390.

Karamti, C., & Abd-Mouleh, N. W. (2022). Finding Entrepreneurial Opportunities in Times of Crisis: Evidence from Tunisia. Journal of the Knowledge Economy, 1-30.

Koitamet, L. K., & Jagongo, A. (2018). Entrepreneurial Opportunities in Tourism Environment And Entrepreneurship Development of Host Community In Maasai Mara National Game Reserve in Narok County, Kenya. Journal of Business and Management, 20(1), 68-78.

Li, Y., Huang, S. S., & Song, L. (2020). Opportunity and necessity entrepreneurship in the hospitality sector: Examining the institutional environment influences. Tourism Management Perspectives, 34, 100665.

McMullen, J. S., Wood, M. S., & Kier, A. S. (2016). An embedded agency approach to entrepreneurship public policy: Managerial position and politics in new venture location decisions. Academy of Management Perspectives, 30(3), 222-246.

Nikraftar, T., & Hosseini, E. (2016). Factors affecting entrepreneurial opportunities recognition in tourism small and medium sized enterprises. Tourism Review.

Renko, M., Shrader, R. C., & Simon, M. (2012). Perception of entrepreneurial opportunity: a general framework. Management Decision.

Ritchie, J. R., Goeldner, C. R., & McIntosh, R. W. (2003). Tourism: principles, practices, philosophies. John Wiley & Son (New Jersey).

Ruiz-Palomino, P., & Martínez-Cañas, R. (2021). From opportunity recognition to the start-up phase: the moderating role of family and friends-based entrepreneurial social networks. International Entrepreneurship and Management Journal, 1-24.

Russell, R., & Faulkner, B. (2004). Entrepreneurship, chaos and the tourism area lifecycle. Annals of tourism research, 31(3), 556-579.

Sarasvathy, S. D. (2001). Causation and effectuation: Toward a theoretical shift from economic inevitability to entrepreneurial contingency. Academy of management Review, 26(2), 243-263.

Shane, S. (2000). Prior knowledge and the discovery of entrepreneurial opportunities. Organization science, 11(4), 448-469.

Shane, S. (2012). Reflections on the 2010 AMR decade award: Delivering on the promise of entrepreneurship as a field of research. Academy of Management Review, 37(1), 10-20.

Shane, S., & Venkataraman, S. (2000). The promise of entrepreneurship as a field of research. Academy of management review, 25(1), 217-226.

Shaw, G., & Williams, A. M. (2013). From lifestyle consumption to lifestyle production: Changing patterns of tourism entrepreneurship. In Small firms in tourism (pp. 109-124). Routledge.

Shu, R., Ren, S., & Zheng, Y. (2018). Building networks into discovery: The link between entrepreneur network capability and entrepreneurial opportunity discovery. Journal of Business Research, 85, 197-208.

Solvoll, S., Alsos, G. A., & Bulanova, O. (2015). Tourism entrepreneurship–review and future directions. Scandinavian Journal of Hospitality and Tourism, 15(sup1), 120-137.

Suddaby, R., Bruton, G. D., & Si, S. X. (2015). Entrepreneurship through a qualitative lens: Insights on the construction and/or discovery of entrepreneurial opportunity. Journal of Business venturing, 30(1), 1-10.

Tang, J., Kacmar, K. M. M., & Busenitz, L. (2012). Entrepreneurial alertness in the pursuit of new opportunities. Journal of business venturing, 27(1), 77-94.

Thomas, R., Shaw, G., & Page, S. J. (2011). Understanding small firms in tourism: A perspective on research trends and challenges. Tourism management, 32(5), 963-976.

Wanhill, S. (2000). Small and medium tourism enterprises. Annals of Tourism Research, 27(1), 132-147.

 

 

Designing a model for identifying entrepreneurial opportunities in the tourism industry of East Azerbaijan province based on a mixed method

 

Abstract

Background and Objective: The purpose of this study was to design a model for identifying entrepreneurial opportunities in the tourism industry of East Azerbaijan province.

Methods: The research method was a mixture of qualitative and quantitative. In the qualitative part of the research, theme analysis has been used to identify the main and secondary themes of the pattern of identifying entrepreneurial opportunities in the tourism industry. The main data collection tool in this section was interview. In this section, a group of experts is used for interviews. Sampling in this section is done theoretically; This means that the number of samples has continued until the theoretical saturation is reached. In this study, theoretical saturation was obtained in 12 people, but to be more sure, the interviews continued up to 15 people. In the quantitative part, based on confirmatory factor analysis, the validation of the main themes has been done through sub-themes based on experimental data. In the second step, based on the main themes, the structural-interpretive modeling (ISM) method has been used to design a pattern for identifying entrepreneurial opportunities in the tourism industry. The data collection tool in this section was a questionnaire. The statistical population of this section includes all managers of industries related to the tourism industry. The statistical sample size was determined using the Krejcie-Morgan table of 234 people. The research findings in the qualitative section show eight main themes and thirty-three sub-themes.

Findings: The results of confirmatory factor analysis also showed the confirmation of the main themes through the sub-themes.

Conclusion: the results of structural-interpretive modeling show that the model obtained at six levels of relationships between drivers of entrepreneurial opportunities in the tourism industry shows that the cognitive processes of tourism actors have been the most influential factor.

 

Keywords: Entrepreneurship Opportunities, Tourism Industry, Mixed Method

1

 

---

[1]  Fu et al

[2]  Li et al

[3]  Russell & Faulkner

[4]  Thomas et al

[5]  Wanhill

[6]  Li et al

[7]  He

[8]  Shaw & Williams

[9] - Shane and Venkataraman

[10]  Baggen

[11]  Suddaby et al

[12]  Corbett rt al

[13]  Ruiz-Palomino, & Martínez-Cañas

[14]  Renko et al

[15]  Baggen et al

[16]  Shane

[17]  Alvarez & Barney

[18]  Hargadon & Douglas

[19]  Sarasvathy

[20] - McMullen

[21]  Ritchie et al

[22]  Nikraftar & Hosseini

[23]  Anwar et al

[24] - Anwar

[25] - Karamti & Abd-Mouleh

[26] - Crecente

[27] - Clark & Ramachandran 

[28] - Fuentelsaz, & et al 

[29] - Asante & Osei 

[30] - Shu et al  

[31] - Solvoll et al 

[32] - Davidsson et al 

---