The Implementation Barriers of Public Policies Urban Governance Approach :Case Study East-Azerbaijan Ministries
Subject Areas : Public Policy In AdministrationROSTAM GHAREHDAGHI 1 , Arezoo Aghamohamadi 2
1 - Public Administration,Islamic Azad University,Miyaneh,Iran
2 - دانش‌آموخته‌ی کارشناسی ارشد، گروه شهرسازی، واحد قزوین، دانشگاه آزاد اسلامی، قزوین، ایران
Keywords: good urban governance, Governance, Barriers, East Azerbaijan province,
Abstract :
Background: Different issues like the growth of urban population, the urbanization of the societies, globalization, accountability and citizenship, have led the managers and decision makers to utilize proper methods in civil administration fields. Purpose: This research aims to identify and prioritize implementation barriers of public policies considering the urban governance approach.Methods: The Delphi method is used to identify and prioritize the implementation barriers of public policies. Using the opinions of 20 experienced experts in public policy making and combining the components extracted from theoretical bases of the research with proposed components by experts, the questionnaire was prepared and the experts in three different stages were questioned about the relationship of the . Their opinions were analyzed and finally through ANP the implementation barriers were prioritized.Findings: In this research 6 major barriers and 37 indicators for urban governance barriers were identified and verified. Also, using the experts’ opinion, the importance of each component was prioritized. In cooperation component, the indicators (the weakness of the political parties, the media, non-governmental organizations); in accountability components, the indicators (the authority and managers’. Results: The identified components could be considered for more precise programming in removing the implementation barriers of urban governance.
اجزا شکوهی، محمد. و مومنی، میترا (1392).بررسی میزان آگاهی شهروندان از خدمات رسانی شهرداری و تاثیر آن بر مشارکت در محله هاشمیه شهر مشهد، مقاله پذیرفته شده در مجموعه مقالات اولیـن همایش ملـی جغرافیا، شهرسـازی و توسعه پایـدار، تهران.
آدینهوند، علی اصغر. و علیان، مهدی (1395). حکمرانی خوب شهری در ایران: اولویتبندی مؤلفهها و معرفهها، راهبرد، شماره هشتاد ویکم، سال بیست و پنج، 338-305.
آرایی، وحید.، قاسمی، ابوالفضل. و معینیفر، یاسر (1396). توصیههای سیاستی موانع تحققپذیری حکمرانی خوب در ادارە امور عمومی )مطالعه موردی: فرمانداری و شهرداری شهرستان مینو دشت)، فصلنامه مطالعات راهبردی سیاستگذاری عمومی، دوره 7، شماره 25، 133-113.
آرغده، فاروقه (1394). رابطه اخلاق حرفهای با پاسخگویی فردی اساتید با نقش میانجی هویت سازمانی، پایاننامه کارشناسی ارشد، با راهنمایی ابوالفضل قاسمزاده علیشاهی،دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی، 97 صفحه.
حبیبزاده، توکل. و سیفی، حافظ (1392). تأثیر حکمرانی مطلوب بر اجرایی شدن حق بر توسعه با تأکید بر بعد ملی، فصلنامه دیدگاه حقوق قضایی، شماره 62، 38-11.
حسنی، محمد (1393). نقش یادگیری سازمانی بر پاسخگویی و عملکرد شغلی کارکنان درمانی، مجله دانشکده پرستاری و مامایی، جلد 12، شماره 11، 996-988.
حشمتزاده، محمدباقر.، حاجی یوسفی، امیرمحمد. و طالبی، محمدعلی (1396). بررسی موانع تحقق حکمرانی خوب در فرهنگ سیاسی ایران، جستارهای سیاسی معاصر، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، سال هشتم، شماره اول، 24-1.
رحمانی، حامد (1397) حکمرانی شهری: شناسایی شاخصهای برای توسعه مدیریت شهری شهرداری تهران، دوره 10، شماره 36، 15-1
رضایی، فرشته، توکلینیا، جمیله. و صرافی، مظفر (1399). بررسی نقش سازمانهای مردم نهاد در تحقق پذیری حکمروایی خوب شهری نمونه موردی کلانشهر تهران، سامانه مدیریت نشریات علمی، دانشگاه تبریز، انتشار آنلاین.
زیاری، کرامتاله.، نیکپی، وحید. و حسینی، علی (1392). سنجش میزان مشارکت شهروندان در مدیریت شهری براساس الگوی حکمرانی خوب شهری - مطالعه موردی: شهریاسوج، مسکن و محیط روستا، شماره 141، 76-69.
شریفزادگان، محمدحسین. و قانونی، حسین (1396). تحلیل رابطه حکمروایی خوب کشورها و کیفیت زندگی شهرها، فصلنامه علمی – پژوهشی رفاه اجتماعی، سال هفدهم، 221-185.
عیوضی، محمدرحیم. و کریمی، غلامرضا (1390).مشارکت اجتماعی: رویکردی اسلامی، دو فصلنامه علمی – پژوهشی دانش سیاسی، سال هفتم، شماره دوم، پیاپی 14، 166-133.
قرهداغی، رستم.، موسیخانی، مرتضی. و گیوریان، حسن (1397). شناسایی و اولویتبندی مؤلفههای مشارکت کارکنان در اجرای خطمشیهای عمومی در حوزه شهرداریهای کل کشور، فصلنامه خطمشیگذاری عمومی در مدیریت، سال نهم، شماره سی و یکم، 17-1.
قوچانیخراسانی،محمدمهدی. وحسینپور، داود (1396). حاکمیت شبکه‌ای در نهادهای پژوهشی امنیت سایبری، فرایند مدیریت و توسعه، دوره 30، شماره 1، 80-51.
کارگرسامانی،امیر.،کردنائئیج،اسداله.،خدادادحسینی، حمید.،موسوی شفائی، مسعود (1394). سنجش حکمرانی خوب شهری برای شهرهای جهانی، پژوهشهای مدیریت در ایران، دوره 19،شماره 1، 167-147.
ملک‌حسینی، عباس. و عاشوری، فاطمه (1395). حکمرانی خوب شهری: مفاهیم، شاخصها و اهداف، مقاله پذیرفته شده در مجموعه مقالات دومین همایش بین المللی معماری،عمران و شهرسازی در آغاز هزاره سوم، 14-1.
ملکی، سعید.، آروین، محمود. و بذرافکن، شهرام (1397). بررسی نقش الگوی حکمروایی خوب شهری در تحقق شهر تابآور (مطالعه موردی: شهر اهواز)، دانش شهرسازی، دوره 2، شماره 4، 18-1.
ملکی، محمد (1395). بررسی عملکرد شهرداری در چهارچوب حکمروایی خوب و شایسته شهری مورد مطالعه: نواحی شهر ایلام)، فصلنامه علمی – ترویجی ایلام، 81-63.
وافره کوهستانی،مهدیه (1398). ارزیابی حکمرانی خوب شهری توسط شهرداری‌ها به منظور جلب مشارکت شهروندان، فصلنامه رویکردهای پژوهشی نوین در مدیریت و حسابداری، دوره 3، شماره 17.
وحید، مجید. و حبیبی، مسعود (1395). ارزیابی نهادی حکمرانی شهری در تهران با تاکید بر نظارت همگانی، سیاستگذاری عمومی، دوره 2، شماره 4، 87-71.
_||_Biswas.,Rathin.Jana.,Arnab.Arya, Kavi. Ramamritham., Krithi (2019). A good-governance framework for urban management. Journal of Urban ManagementVolume 8, Issue 2, August 2019 Pages 225-236
Healey, P., & Newcastle, U. K. (2015). Planning Theory: The Good City and Its Governance.
Houeninvo G. Hilaire (2014) Does good governance improve public health expenditure-health outcomes nexus? New empirical evidence from Africa Faculté des Sciences Economiques et de Gestion (FASEG). pp.1-24
Mutisya, E., & Yarime, M. (2014). Moving towards urban sustainability in Kenya: a framework for integration of environmental, economic, social and governance dimensions. Sustainability science, 9 (2), 205-215.
Uddin, A. (2010). Impact of good goverance on development in Bangladesh: A study. Unpublished thesis, Institute of Society and Globalization Roskilde University.
virmanim, a. sahu, s. & tanwar, s. (2006). governance in the provision of public goods in south asia. international economic relations, 1-43.
موانع اجرایی خطمشیهای عمومی با رویکرد حکمرانی شهری
:مورد مطالعه شهرداریهای استان آذربایجان شرقی
زمینه : مسائلی همچون رشد روز افزون جمعیت شهری، شهری شدن جوامع، جهانی شدن و ضرورت پاسخگویی و شهروندمداری، مدیران و تصمیم گیران را به سوی بهره گیری از روش های مطلوب در زمینه مدیریت شهری سوق داده است؛ یکی از روش های مطرح در این زمینه حکمروایی مطلوب شهری است. رویکرد حکمروایی خوب شهری از طرف سازمان های بین المللی جهت کاهش فقر و افزایش کیفیت زندگی بویژه در شهرهای در حال توسعه ارائه شده است. همچنین بهره گیری از رویکرد حکمروایی خوب شهری، شهرهای پایدار، امن، زیست پذیر و تابآور را به ارمغان می آورد.
هدف: پژوهش حاضر باهدف شناسایی و اولویتبندی موانع اجرایی خطمشی‌عمومی با رویکرد حکمرانی شهری انجام شده است.
روش: در این پژوهش، جهت شناسایی و اولویتبندی موانع اجرایی خطمشی‌عمومی با رویکرد حکمرانی شهری از روش دلفی استفاده شده است. در این راستا با استفاده از نظرات 20 نفر از خبرگان باسابقه در حوزه خطمشیگذاری عمومی با رویکرد حکمرانیشهری و تلفیق مؤلفههاي استخراج شده از مباني نظري پژوهش و مؤلفههاي پيشنهادي خبرگان، پرسشنامهاي در سه مرحله در اختیار خبرگان قرار گرفت و در زمینه میزان ارتباط مولفهها با حکمرانی شهری در اجرا تعيين و ميزان اهميت هر يک نظرخواهي شد و نظرات آنها مورد تجزيه وتحلیل قرار گرفت. در نهایت با استفاده از AHP به رتبهبندی موانع پرداخته شده است.
یافتهها: در این پژوهش ، 6 مانع اصلی 37 شاخص در زمینه موانع حکمرانیشهری در اجرا شناسایی و مورد تایید خبرگان قرار گرفت. همچنین با استفاده از نظر خبرگان در مورد میزان اهمیت هریک از مولفهها، رتبهبندی ارائه گردید. در مولفه عدم مشارکت، شاخصهای (ضعف احزاب، رسانه‌ها سازمانهای مردم نهاد)، در مولفه پاسخگویی شاخصهای(پشتگرمی مسئولان و مدیران به حمایتهای سیاسی)، در مولفه قانونگریزی ، شاخصهای (برقراری رابطه یک جانبه و تحکمی با مردم توسط حکومت‌های استبدادی) در مولفه بیعدالتی، شاخص(دوری از شایسته سالاری) در مولفه فردگرایی ، شاخص(مشورت نکردن) و در مولفه روزمرگی ، شاخص(بیاعتمادی سیاسی) است. بیشترین ضریب وزنی را در بین شاخصهای این موانع اصلی هستند.
نتیجهگیری : با توجه به اینکه حکمرانی الگوی موفقی برای امور عمومی دولتها محسوب میشود از اینرو مولفههای شناسایی شده برای برنامهریزی دقیقتر جهت رفع موانع حکمرانیشهری در اجرا میتواند مورد توجه قرار گیرد. نتایح این پژوهش، یافتههای پژوهشهای پیشین در این زمینه را تایید میکند.
واژگان کلیدی: موانع، شاخص ، حکمرانی شهری، عدم مشارکت، عدم پاسخگویی، قانون گریزی، بی عدالتی ، فردگرایی، روزمرگی
1) مقدمه
خطمشیهای عمومی از تصمیمات گرفته شده از سوی حکومت ها ناشی میشود. توماس دای1 خطمشی عمومی را هر آنچه که حکومتی انتخاب میکند تا انجام دهد یا انجام ندهد تعریف میکند. ويليام جنکینز 2تا حدودی تعریف دقیقتری بیان میکند و خطمشی عمومی را به مجموعه تصمیمات متعامل بازیگر با گروهی از بازیگران سیاسی در مورد انتخاب اهداف و ابزار دستیابی به آنها در شرایط مشخص، به شرط آنکه این تصمیمات قانوناً در چارچوب اختیارات بازیگران اتخاذ شده باشد تعریف میکند(ضابطپورکردی و همکاران، 1397: 204) در بسیاری از مواقع ممکن است خط‌مشی‌ها درست وضع شوند ولی اجرا غلط و نادرست باشد. اجرای صحیح خطمشی میتواند منجر به استفاده درست از منابع محدود، کاهش دوباره‌کاری‌ها، اصلاح انتخاب‌های نامناسب گردد و از ابهامات و عدم یکپارچگی بین عناصر تشکیل دهنده خطمشی و تعارضات ناشی از آن بکاهد. (قرهداغی و همکاران، 1397: 2). که در این پژوهش به بررسی موانع اجرای خطمشیهای عمومی خواهیم پرداخت و در کشور ما مشکلات زیادی بر سر راه برنامه‌های دولت بخصوص در حوزه شهرداریهای کشور وجود دارد. به دلیل جایگاه خاص شهرها، پرداختن به این امر دارای اهمیت است. شهرها به عنوان مکانهایی که منشا شکل‌گیری تمدن ها بوده و هستند، از مهمترین عرصههایی هستند که اندیشمندان حوزه توسعه همواره به دنبال پیاده سازی نظریه های خود در آنها بوده اند. چرا که اگر شهرها به خوبی مدیریت شوند، فرصت های مهمی را برای توسعه اقتصادی و اجتماعی عرضه می‌کنند در چنین شرایطی، از اوایل دهه ۱۹۹۰ میلادی رویکرد حکمروایی خوب شهری در مقابل رویکرد مدیریت شهری دولت مدار، مورد تأیید و تأکید سازمان های جهانی و بین المللی دولت قرار گرفت(حسینی، 1395: 44).
البته درخصوص حکمرانی خوب شهری، در حوزه های اقتصاد، اداری و بهداشتی و محیط زیست پرداخته. با این حال کشور ما بر اساس شاخصهای مورد اندازه‌گیری ، رتبه شایسته ای را نداشته است. نگاهی گذرا به این وضعیت نه چندان مطلوب، ما را با این واقعیت مواجه میسازد که بر سر راه استقرار حکمرانی خوب، موانع عمده ای وجود دارد که این مطالعه نیز سعی بر آن دارد تا موانع اجرای شاخصهای حکمرانی مطلوب را در خصوص شهرداریهای استان آذربایجان شرقی مورد مطالعه و پژوهش قرا دهد. با توجه به اینکه استان آذربایجان شرقی با مساحتی بالغ بر ۴۵۵۶۱ کیلومتر مربع، یازدهمین رتبه استانی را از نظر مساحت به خود اختصاص داده و یکی از مهم ترین استان های کشور به شمار می رود که طبق نتایج سرشماری نفوس مسکن ۱۳۹۵ مرکز آمار ایران، جمعیت این استان ۱۹۵۲، ۳۰۹۰۹ نفر میباشد که از این تعداد ۲۶، ۲۸۰۹ نفر جمعیت شهری و ۲۲۰، ۱ ، ۱۰۰ نفر جمعیت روستایی می باشند که به این ترتیب میتوان گفت که حدود ۷۱٫۸۹ درصد جمعیت این استان شهری و ۲۸ / ۱٤ درصد روستایی میباشند. بر اساس آخرین تقسیمات کشوری از ۹۲ شهر این استان پنج شهر تبریز، مراغه، مرند، میانه و اهر دارای جمعیت بالای ۱۰۰ هزار نفر بوده و ۱۹ شهر دیگر نیز بالای ۱۰ هزار نفر جمعیت دارند. با اینکه به نظر می‌رسد استان آذربایجان شرقی از نظر منابع مادی و منابع انسانی از پتانسیل بالایی در زمینه توسعه برخوردار باشد و سابقه تاریخی شهرهای این استان بخصوص شهر تبریز و مراغه نشان میدهد که از شهرهای توسعه یافته در تاریخ این کشور بودند؛ ولی متأسفانه در چند دهه اخیر شهرهای این استان به میزان مورد انتظار شهروندان پیشرفت نداشته است. با توجه به موارد مذکور پژوهش حاضر سعی بر آن دارد تا شاخصهای حکمرانی خوب شهری از دیدگاه شهرداران این استان مورد شناسایی و اولویتبندی قرار دهد. بنابراین این سوال پژوهش مطرح میشود این است که موانع اجرایی خطمشیهای عمومی با رویکرد حکمرانی خوب شهری کدامند؟ رتبه بندی این موانع به چه صورت است ؟ راهکارهای لازم در این زمینه کدامند؟.
حکمروایی مفهومی چند وجهی است که تمامی جنبه های اعمال اقتدار از طریق نهادهای رسمی و غیر رسمی در مدیریت منابع یک کشور را شامل میشود. کیفیت حکمروایی بر اساس اثر این اعمال قدرت بر کیفیت زندگی شهروندان تعیین میشود. در مقیاس شهری، اداره شهر ها صرفا به دولت محلی محدود نیست، بلکه شامل طیف وسیعی از همه ذی نفعان شهری شامل دولت مرکزی، بخش خصوصی، نهادها و سازمانهای غیر دولتی مردم نهاد، رسانه ها، تشکلهای حرفه ای و تخصصی و سایر اعضای جامعه مدنی است(شریفزادگان و قانون، 1396: 192). به طور کلی، حکمرانی به نحوه تعامل دولتها و سایر سازمان های اجتماعی با یکدیگر، شیوه ارتباط آنها با شهروندان و اتخاذ تصمیم های پیچیده اشاره دارد و فرایندی است که از طریق آن سازمانها و جوامع، تصمیم های مهم خود را می گیرند و مشخص می‌کنند که چه کسی در این فرایند درگیر شود و چگونه وظیفه خود را به انجام رساند (قوچانی خراسانی و همکاران، 1396).
حکمروایی خوب شهری، یکی از چهار مشخصه توسعه پایدار و از ابزارهای آن به حساب می آید که از دهه ۱۹۸۰ به بعد در ادبیات توسعه، مطرح شده است. بر اساس این مشخصه، کشورهای در حال توسعه در راستای استقرار و نهادینه سازی جامعه مدنی و مشارکت اجتماعی در امور، برنامه ها و فعالیت های پیشرو را تعریف و تدوین می‌کنند( ملکی، 1395: 69). لذا هدف حکمروایی خوب، توسعه انسانی پایدار و در کنار آن، ایجاد شهری پایدار است که در آن، ضمن تأکید بر توجه به کاهش فقر، ایجاد اشتغال و رفاه پایدار، حفاظت و تجدید حیات محیط زیست و رشد و توسعه زنان، رویکرد فراهم ساختن بستر مناسب جهت مشارکت و اهمیت برنامهریزی مشارکتی برای توسعه و اداره شهر، ایجاد حس شهروندی و شفافیت در برنامه ها اهمیت بسیار دارد. در این حکمروایی، شراکت و تعامل میان سه رکن اصلی دولت، جامعه مدنی و بخش خصوصی در انجام برنامه ها و فعالیت ها ضروری و لازم میباشد (اجزا شکوهی و مؤمنی، ۱۳۹۲: ۲).
در برنامه سکونتگاه بشری سازمان ملل متحد3 تعریف دیگری از حکمرانی شهری ارائه شده که عبارت است از: «مجموع بسیاری از راه هایی که توسط آنها، افراد و نهادهای عمومی و خصوصی به برنامهریزی و مدیریت امور مشترک شهر بپردازند. حکمرانی شهری یک فرایند مداوم است که از طریق آن منافع مختلف و متعارض میتواند وفق داده شود و اقدام همکارانه اتخاذ شود، حکمرانی شهری شامل نهادهای رسمی همانند ترتیبات غیررسمی و سرمایه اجتماعی شهروندان است(کارگرسامانی و همکاران، 1394: 154).یکی از مواردی که در خصوص حکمرانی خوب شهری میتوان به آن اشاره کرد مشارکت است. مشارکت در معنای اول از تعلق به گروهی خاص و داشتن سهمی در هستی آن خبر میدهد و در معنای دوم داشتن شرکتی فعالانه در گروه را می‌رساند و به فعالیت اجتماعی انجام شده نظر دارد (عیوضی و کریمی، 1390: 134). مولفه دیگر در خصوص حکمرانی خوب شهری، پاسخگویی است در پاسخگو بودن افراد در قبال تصمیمات و کارهایشان میباشد. سیستم‌های پاسخگویی می‌توانند به عنوان سیستم‌های کنترل و شکل دهی به رفتار در جهات از قبل تعیین شده برای رسیدن به اهداف و اثربخشی سازمان تعریف شوند(حسنی، 1393: 989). فرینک و گیلموسکی4(1998 )پاسخگویی را به عنوان " نیاز شناخته شده برای ارزیابی با دفاع از نظریه رفتاری در مقابل مخاطبانی که قدرت پاداش دهی یا مجازات کردن دارند " تعریف می‌کنند. آنها ادعا می‌کنند که از این دیدگاه میتوان سازمان را به عنوان مجموعه ای از انتظارات رفتاری مشترک تعریف نمود. لرنر، تل لوک، فریس و هال در کار تحقیقی خود پاسخگویی را بصورت " انتظارات صریح و هم انتظارات ضمنی رفتار فردی که بوسیله ناظران مورد ارزیابی قرار می گیرد تعریف می‌کنند(آرغده، 1394: 10). در مقابل شاخص اظهار نظر و پاسخگوئی، ما شاهد فرهنگ استبدادی و یا آمریت هستیم، فرهنگ استبدادی به واسطه حاکمیت قرنها استبداد در این سرزمین شکل گرفته است. (حشمتزاده و همکاران، 1396: 17). مولفه دیگر ، شاخص کارایی و اثربخشی است که در مقابل اثربخشی ، روزمرگی است که آفتی مهم برای حکمرانی محسوب میشود. در روزمرگی، اثربخشی تصمیمات مورد توجه نخواهد بود چرا که اساسا کارایی و کارآمدی سیستم اهمیت چندانی برای کارکنان آن نخواهد داشت. از جمله مؤلفه هایی که در فرهنگ سیاسی ایرانیان ذکر شده و موجب تقویت روحیه روزمرگی و بی تفاوتی میباشد، پشت هم اندازی است که به وفور در بدنه اداری کشور و تا حدودی در روابط خانوادگی مشاهده میگردد(حشمتزاده و همکاران، 1396: 18). از سوی دیگر ، در فرهنگ و سنت سیاسی ایران، قانون هیچ گاه مورد علاقه کسی نبوده است و دولت و ملت هریک به دلایل خاص خود، روی خوشی با قانون نداشته اند و اگر هم تحت اجبار، الزاماتی قانونی رفتار آنها را محدود می کرد، آنها با توسل به مفرهای گوناگون از آن طفره میرفتند». بخش عمده ای از فرهنگ گریز از قانون و ستیز با آن، ناشی از سلطه حکومت‌های استبدادی در تاریخ ایران و عدم مشروعیت آنها از نظر مردم هست. برقراری رابطه یک جانبه و تحکمی با مردم توسط حکومت‌های استبدادی و عدم مشارکت مردم در سیاست گذاری و تصویب قوانین، باعث واکنش منفی در برابر قوانین گردیده و فرهنگ ستیز با قانون را تقویت کرده است. (شیخ زاده.۱۳۸۶: ۷) همچنین در مقابل شاخص حاکمیت قانون، فرهنگ سیاسی ایران برخوردار از مؤلفهای با عنوان «رانت جویی» است که ریشه هایی تاریخی نیز با خود دارد. دریافت رشوه در دستگاه اداری شاهان قاجار امری معمول بود. گسترش فساد در دوران محمدرضا شاه تا به حدی بود که عده ای علت انقلاب را نتیجه گسترش فساد می دانستند. همچنین ترجیح منافع فردی بر منافع جمعی از جمله مؤلفه‌هایی است که در دامن زدن به فساد در ایران نقش داشته است(حشمتزاده و همکاران، 1396: 15).
مولفه دیگر بی عدالتی است که خود را در اشکال گوناگون اعم از عدم رعایت حقوق دیگران، دوری از شایسته سالاری، خودبینی و پیگیری منافع فردی نشان میدهد که هریک از این موارد به عنوان مؤلفه‌هایی در فرهنگ سیاسی وجود دارند. فراتر از روابط فردی، وجود برخی دیگر از شاخصه‌های فرهنگ سیاسی از جمله فقدان شفافیت و عدم پاسخگوئی موجب شده است تا رویکرد عدالت محور در برنامه‌ریزی‌ها و تصمیم سازی های دولتی نیز از جایگاه مهمی برخوردار نباشد و همین وضعیت تحقق حکمرانی خوب را با چالش مواجه ساخته است(حشمتزاده و همکاران، 1396: 19).
در نهایت شاهد مؤلفه فردگرائی در فرهنگ سیاسی ایران هستیم. بسیاری از نویسندگان قائل به تفکیک فردگرائی مثبت و فردگرائی منفی هستند و مراد ما در اینجا همان جنبه منفی فردگرائی است که خود موجد مؤلفه‌هایی چون؛ خویشاوندگرایی، مشورت نکردن، خودخواهی و تفرقه میشود که مورد اشاره تحلیل گران فرهنگ سیاسی ایران هست. بر خلاف نظریه‌ای که فردیت با اصالت فرد را به عنوان یکی از پایه‌های نیرومند توسعه و شکوفایی انسان قلمداد میکند و آن را اساس اراده شهروند اجتماعی در فرآیند شکل‌گیری گروههای سیاسی میداند، فردگرایی سنتی ایرانی که در نوعی فرهنگ تکروی تظاهر میکند، مانع عمده ای بر سر راه شکل‌گیری احزاب و گروههای متشکل سیاسی بوده است. همچنین در فرهنگ سیاسی فردگرا، مردم نسبت به دولت و نخبگان سیاسی و فعالیت‌های آنها بدبین بوده تمایل زیادی به مشارکت سیاسی و دخالت در امور ندارند از این رو در چنین فرهنگی امکان رسیدن به اجماع که از شاخصه‌های حکمرانی خوب هست، وجود نخواهد داشت(حشمتزاده و همکاران، 1396: 18).
جدول 1: شاخصها و مولفههای شناسایی شده براساس مبانی نظری پژوهش ( نگارندگان)
محقق/ محققان | سال | موضوع | مولفه | شاخص |
حشمتزاده و همکاران | 1396 | بررسی موانع تحقق حکمرانی خوب در فرهنگ سیاسی ایران
| مشارکت | بی تفاوتی |
بی اعتمادی | ||||
استید | 2015 | کیفیت حاکمیت برای رونق شهری چه مفهومی دارد | بدبینی | |
وابستگی گروه های اجتماعی به دولت | ||||
رضایی و همکاران | 1399 | بررسی نقش سازمانهای مردم نهاد در تحقق پذیری حکمروایی خوب شهری نمونه موردی کلانشهر تهران | ضعف احزاب، رسانه‌ها سازمانهای مرم نهاد | |
آرایی و همکاران | 1396 | توصیههای سیاستی موانع تحققپذیری حکمرانی خوب در ادارۀ امور عمومی ( مطالعه موردی: فرمانداری و شهرداری شهرستان مینو دشت | همسو نبودن اهداف فردی و سازمانی | |
ناتوانی و فقدان تخصص | ||||
انجام تمامی امور به وسیله اجزای حکومت در سطح محلی، منطقه ای و سراسری | ||||
موتسیا و یاریمه 5 | 2014 | حرکت به سمت پایداری شهری در کنیا: چارچوبی برای ادغام ابعاد محیطی ، اقتصادی ، اجتماعی و حکومتی | شرایط محیط | |
آدینهوند و علیان | 1395 | حکمراني خوب شهري در ايران: اولويت بندي مولفه ها و معرفه ها | فقدان آموزش لازم | |
ساختار متمرکز تصمیم گیری | ||||
موتیسا و یاریم | 2014 | به سوی پایداری در کنیا | ||
وبرمانیم و همکاران | 2006 | حاکمیت در تهیه کالاهای عمومی در جنوب آسیا | ||
حبیب زاده و سیفی | 1392 | تأثیر حکمرانی مطلوب بر اجرایی شدن حق بر توسعه با تأکید بر بعد ملی | پاسخگویی
| وجود مشکلات درونی در نهادهای مدنی |
آرایی و همکاران | 1396 | توصیههای سیاستی موانع تحققپذیری حکمرانی خوب در ادارۀ امور عمومی ( مطالعه موردی: فرمانداری و شهرداری شهرستان مینو دشت) | فرهنگ ضد دموکراسی | |
حبیب زاده و سیفی | 1392 | تأثیر حکمرانی مطلوب بر اجرایی شدن حق بر توسعه با تأکید بر بعد ملی | فرهنگ ضد تحزب و تشکل | |
آرایی و همکاران | 1396 | توصیههای سیاستی موانع تحققپذیری حکمرانی خوب در ادارۀ امور عمومی ( مطالعه موردی: فرمانداری و شهرداری شهرستان مینو دشت) | تله پاسخگویی | |
وحید و حبیبی | 1395 | ارزيابي نهادي حکمراني شهري در تهران با تاکيد بر نظارت همگاني | فقدان یا ضعف نظارت همگانی | |
عدم دسترسی رسانه ها به اطلاعات معتبر | ||||
بیساوز و همکاران6 | 2019 | یک چارچوب حکمرانی خوب برای مدیریت شهری در شهر بمبی | ابهام و شفاف نبودن قوانین و مقررات | |
وافره کوهستانی | 1398 | ارزیابی حکمرانی خوب شهری توسط شهرداری ها به منظور جلب مشارکت شهروندان | ||
میر محله و همکاران | 1397 | تحلیل شاخصهای حکمرانی خوب شهری در مدیریت شهری (مطالعه موردی: شهر رشت)» | ||
ملک حسینی و عاشوری | 1395 | حکمرانی خوب شهری: مفاهیم، شاخص ها و اهداف | تمرکز قدرت در رأس سازمان | |
وحید و حبیبی | 1395 | ارزيابي نهادي حکمراني شهري در تهران با تاکيد بر نظارت همگاني | پشتگرمی مسئولان و مدیران به حمایتهای سیاسی | |
عدم وجود نظارت مستمر | ||||
هالی 7 | 2015 | تئوری برنامه ریزی | حاکمیت استبدادی | |
یودین 8 | 2010 | تأثیر حکمرانی خوب بر توسعه در بنگلادش | ||
ورمین و همکاران 9 | 2006 | حاکمیت در تامین کالاهای عمومی در جنوب آسیا | ||
حشمتزاده و همکاران | 1396 | بررسی موانع تحقق حکمرانی خوب در فرهنگ سیاسی ایران
| بی عدالت | عدم رعایت حقوق دیگران |
آدینهوند و علیان | 1395 | حکمراني خوب شهري در ايران: اولويت بندي مولفه ها و معرفه ها | پیگیری منافع فردی | |
دوری از شایسته سالاری | ||||
فقدان شفافیت | ||||
رحمانی | 1397 | حکمرانی شهری: شناسایی شاخصهای برای توسعه مدیریت شهری شهرداری تهران | ||
یودین | 2010 | تأثیر حکمرانی خوب بر توسعه در بنگلادش | قانون گریزی | عدم مشارکت مردم در سیاست گذاری و تصویب قوانین |
حشمتزاده و همکاران | 1396 | بررسی موانع تحقق حکمرانی خوب در فرهنگ سیاسی ایران
| برقراری رابطه یک جانبه و تحکمی با مردم توسط حکومت‌های استبدادی | |
یودین | 2010 | تأثیر حکمرانی خوب بر توسعه در بنگلادش | دریافت رشوه | |
حشمتزاده و همکاران | 1396 | بررسی موانع تحقق حکمرانی خوب در فرهنگ سیاسی ایران
| رانت | |
حشمتزاده و همکاران | 1396 | بررسی موانع تحقق حکمرانی خوب در فرهنگ سیاسی ایران
| روزمرگی | چاپلوسی |
رحمانی | 1397 | حکمرانی شهری: شناسایی شاخصهای برای توسعه مدیریت شهری شهرداری تهران | پشت هم اندازی | |
بی اعتمادی سیاسی | ||||
آرایی و همکاران | 1396 | توصیههای سیاستی موانع تحققپذیری حکمرانی خوب در ادارۀ امور عمومی ( مطالعه موردی: فرمانداری و شهرداری شهرستان مینو دشت | ||
آدینهوند و علیان | 1395 | حکمراني خوب شهري در ايران: اولويت بندي مولفه ها و معرفه ها | ||
حشمتزاده و همکاران | 1396 | بررسی موانع تحقق حکمرانی خوب در فرهنگ سیاسی ایران
| فردگرایی | خویشاوندگرایی |
مشورت نکردن | ||||
خودخواهی |
2)روش پژوهش
در این پژوهش جهت شناسایی و اولویتبندی موانع اجرایی خطمشیهای عمومی با رویکرد حکمرانی شهری از تکنیک دلفی استفاده شده است. تکنیک‌دلفی رویکرد با روشی سیستماتیک در تحقیق برای استخراج نظرات از یک گروه متخصصان که در آن موضوع پژوهش دارای دانش و تخصص میباشند انجام میشود که عنوان پائل دلفی شناخته می‌شوند. (قرهداغی و همکاران، 1397: 7). اعضای پانل دلفی برای این پژوهش به صورت نمونه‌گیری غیر احتمالی و ترکیبی از روشهای هدف دار با قضاوتی و زنجیرهای (گلوله برفی برگزیده شدند، که عبارت بودند از 20 نفر از خبرگان شامل مدیران عالی با سابقه بالای بیست سال و اساتید با سابقه در حوزه خطمشیگذاری عمومی در سازمان شهرداری) پرسشنامه نظر سنجی مؤلفههای و شاخصها در راند اول برای جمعآوری نظرات و پیشنهادات، در راند دوم برای شناسایی مؤلفهها و شاخصهای موانع اجرایی خطمشیهای عمومی با رویکرد حکمرانی شهری در حوزه شهرداری ها و در راند سوم برای تعیین میزان اهمیت هریک از مؤلفهها و شاخصها در اختیار اعضای پنل قرار گرفت که در نهايت نظرات خبرگان جمعآوری و مورد تجزیه و تحليل قرار گرفت.
در این پژوهش اعضای پتل دلفی به صورت نمونه‌گیری غیر احتمالی و به روش هدفدار یا قضاوتی انتخاب گردیدند. در این مرحله خبرگان انتخاب شده‌اند. و همه از خبرگان شهرداریهای استان آذربایجان شرقی بوده اند، که این افراد دارای سابقه خدمت بیش از 15 سال در شهرداریهای استان آذربایجان شرقی بوده و مدرک تحصیلی‌شان حداقل کارشناسی ارشد باشندو اینکه همه افراد از مدیران عالی شهرداری است و که با توجه به این شرایط، افراد واجد شرایط شناسایی گردیدند و در مراحل مختلف دلفی مشارکت کامل داشتند. به منظور مشارکت حداکثری اعضای پانل، ابتدا به صورت حضوری، نسبت به توضیح پژوهش، اهداف، تعریف مفاهیم، یافته ها و مدل اولیه، اقدام گردید. همچنین در مورد نحوه مشارکت در پانل دلفی، اعضا، تعداد، دورها و زمان لازم برای مشارکت توضیحاتی ارائه گردید و نهایتاَ از ایشان جهت شرکت در پانل دلفی دعوت شد. پس از تعریف موضوع، ابعاد و مفاهیم آن در جلسات حضوری با نامزدهای پانل دلفی و جلب مشارکت آنان در سه دور دلفی انجام گردید. پرسشنامهها در هر دور به صورت حضوری توزیع و گردآوری شدند. در مرحله اول ، پرسشنامه تهیه شده است سپس براساس پاسخهای بدست آمده پرسشنامه دور دوم در اختیار اعضای پانل قرار میگیرد با این تفاوت که این بار امتیاز هر عامل نوشته شد و افراد با توجه به دیدجمعی مجددا ًنظر خود را اعلام نمودند با توجه به این در این مرحله ضریب کندال افزایش قابل ملاحظهای داشت در مرحله سوم، پرسشنامه توزیع گردید که با توجه به اینکه در این مرحله تفاوت چندانی با مرحله دوم نداشت در مرحله سوم ، روش دلفی متوقف گردید. که در این مرحله با استفاده از ضریب کندال ، میزان اجمال نظرات خبرگان بدست آمد. درنهایت پرسشنامه نهایی در این زمینه تهیه شد که براساس طیف لیکرت 5 درجهای به بررسی موانع پرداخته شده است.
جدول 2: روایی پرسشنامه نهایی بر اساس آزمون کرویت بارتلت و آزمون کیزر – مایر – الکین
آزمون کفایت نمونه برداری کیزر- مایر- الکین | آزمون کرویت بارتلت
| |
مجذور کای | سطح معناداری | |
780/0 | 233/165 | 000/0 |
در این پژوهش مولفههای شاخصهای حکمرانی خوب شهری با 6 سنجه مورد مورد بررسی قرار گرفتهاند. میزان ارتباط مولفه با شاخصهای حکمرانی خوب شهری ، میزان ارتباط مولفه با ابعاد شاخصهای حکمرانی خوب شهری و میزان اهمیت مولفه درشاخص‌های حکمرانی خوب شهری ، میزان اجماع خبرگان در زمینه میزان ارتباط مولفه با شاخصهای حکمرانی خوب شهری با استفاده از روشهای آماری توصیفی محاسبه و مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت . با توجه به طیف لیکرت ( خیلی کم- خیلی زیاد) مورد استفاده در پرسشنامه خبرگان نتیجه اجماع خبرگان برای هریک شاخص محاسبه گردید. همچنین ضریب وزنی هریک از شاخصها جهت تعیین میزان وزن آنها محاسبه گردید که عددی است بین 1 تا 5 است که هرچه عدد به 5 نزدیکتر باشد نشاندهنده ضریب وزنی بالای آن است برای محاسبه ضریب وزنی هریک از مولفهها از فرمول زیر استفاده شده است.
/N
=وزن هر مولفه
=وزن
=تعداد نفرات هر گزینه
=تعداد کل شرکت کنندگان
در مولفه مشارکت، از میان شاخصهای پیشنهادی و شناسایی شده از مبانی نظری12 شاخص مورد توافق خبرگان قرار گرفته شده است که در جدول شماره 2 نشان داده شده است. نتایج این جدول نشان میدهد که اجماع نظرات خبرگان در چهار شاخص(ضعف احزاب، رسانه‌ها سازمانهای مردم نهاد)،( انجام تمامی امور به وسیله اجزای حکومت در سطح محلی، منطقه ای و سراسری) ،(ناتوانی و فقدان تخصص)( عدم انگیزه ای برای مشارکت ) به عنوان شاخصهای موانع مشارکت در اجرای حکمرانی خوب شهری نقش دارد و شاخص(ضعف احزاب، رسانههاو سازمانهای مردم نهاد) در شاخصهای حکمرانی خوب شهری (خیلی زیاد ) نقش دارد . همچنین نتایج تجزیه و تحلیل یافتههای پژوهش نشان دهد که شاخص(ضعف احزاب، رسانههاو سازمانهای مردم نهاد) بیشترین و شاخص(همسو نبودن اهداف فردی و سازمانی) کمترین ضریب وزنی را در بین شاخصهای این مولفه دارند.
جدول3: بررسی موانع اجرای حکمرانی خوب شهری در مولفه مشارکت
مولفه | شاخص | نتایج | فراوانی پاسخ خبرگان | بیشترین اجماع | ضریب وزنی | ||||
کم | خیلی زیاد | متوسط | زیاد | خیلی زیاد | |||||
مشارکت | وابستگی گروه های اجتماعی به دولت | دور اول | 1 | 10 | 4 | 3 | 2 | کم | 75/2 |
دور دوم | 1 | 9 | 5 | 3 | 2 | کم | 80/2 | ||
دور سوم | 1 | 9 | 5 | 3 | 2 | کم | 80/2 | ||
ضعف احزاب، رسانه‌ها سازمانهای مرم نهاد | دور اول | 0 | 0 | 0 | 6 | 14 | خیلی زیاد | 700/4 | |
دور دوم | 0 | 0 | 0 | 8 | 12 | خیلی زیاد | 600/4 | ||
دور سوم | 0 | 0 | 0 | 7 | 13 | خیلی زیاد | 650/4 | ||
همسو نبودن اهداف فردی و سازمانی | دور اول | 4 | 6 | 6 | 4 | 0 | کم | 50/2 | |
دور دوم | 3 | 7 | 6 | 4 | 0 | کم | 55/2 | ||
دور سوم | 3 | 6 | 7 | 4 | 0 | کم | 60/2 | ||
ناتوانی و فقدان تخصص | دور اول | 0 | 0 | 0 | 9 | 11 | خیلی زیاد | 55/4 | |
دور دوم | 0 | 0 | 0 | 8 | 12 | خیلی زیاد | 60/4 | ||
دور سوم | . | 0 | . | 8 | 12 | خیلی زیاد | 60/4 | ||
انجام تمامی امور به وسیله اجزای حکومت در سطح محلی، منطقه ای و سراسری | دور اول | 0 | 0 | 5 | 7 | 8 | خیلی زیاد | 150/4 | |
دور دوم | 0 | 0 | 4 | 8 | 8 | خیلی زیاد | 200/4 | ||
دور سوم | 0 | 0 | 4 | 8 | 8 | خیلی زیاد | 200/4 | ||
بی اعتمادی | دور اول | 1 | 1 | 2 | 11 | 5 | زیاد | 900/3 | |
دور دوم | 1 | 1 | 2 | 10 | 6 | زیاد | 950/3 | ||
دور سوم | 1 | 1 | 1 | 2 | 5 | زیاد | 950/3 | ||
بی تفاوتی | دور اول | 1 | 5 | 7 | 4 | 3 | زیاد | 300/3 | |
دور دوم | 1 | 4 | 5 | 7 | 3 | زیاد | 350/3 | ||
دور سوم | 1 | 5 | 4 | 6 | 4 | زیاد | 350/3 | ||
بدبینی | دور اول | 0 | 6 | 9 | 3 | 2 | زیاد | 050/3 | |
دور دوم | 5 | 10 | 3 | 2 | 0 | زیاد | 100/3 | ||
دور سوم | 5 | 10 | 3 | 2 | 0 | زیاد | 100/3 | ||
عدم انگیزه ای برای مشارکت | دور اول | 3 | 8 | 0 | 0 | 9 | خیلی زیاد | 300/4 | |
دور دوم | 3 | 0 | 0 | 7 | 10 | خیلی زیاد | 350/4 | ||
دور سوم | 0 | 0 | 3 | 8 | 9 | خیلی زیاد | 300/4 | ||
شرایط محیط | دور اول | 12 | 3 | 4 | 0 | 1 | کم | 750/1 | |
دور دوم | 12 | 3 | 3 | 1 | 1 | کم | 800/1 | ||
دور سوم | 11 | 4 | 3 | 1 | 1 | کم | 850/1 | ||
فقدان آموزش لازم | دور اول | 0 | 6 | 9 | 3 | 2 | زیاد | 050/3 | |
دور دوم | 5 | 10 | 3 | 2 | 0 | زیاد | 100/3 | ||
دور سوم | 5 | 10 | 3 | 2 | 0 | زیاد | 100/3 | ||
ساختار متمرکز تصمیم گیری | دور اول | 1 | 0 | 8 | 7 | 4 | زیاد | 700/3 | |
دور دوم | 0 | 0 | 9 | 7 | 4 | زیاد | 750/3 | ||
دور سوم | 1 | 8 | 6 | 5 | 0 | زیاد | 750/3 | ||
جدول 4: بررسی موانع اجرای حکمرانی خوب شهری در مولفه پاسخگوییی
پاسخگویی | شاخص | نتایج | فراوانی پاسخ خبرگان | بیشترین اجماع | ضریب وزنی | ||||
خیلی کم | کم | متوسط | زیاد | خیلی زیاد | |||||
وجود مشکلات درونی در نهادهای مدنی | دور اول | 2 | 6 | 3 | 8 | 1 | زیاد | 3 | |
دور دوم | 2 | 6 | 3 | 7 | 2 | زیاد | 050/3 | ||
دور سوم | 2 | 5 | 4 | 8 | 1 | زیاد | 050/3 | ||
فرهنگ ضد دموکراسی | دور اول | 1 | 5 | 4 | 10 | 0 | زیاد | 15/3 | |
دور دوم | 1 | 5 | 4 | 9 | 1 | زیاد | 200/3 | ||
دور سوم | 1 | 4 | 5 | 10 | 0 | زیاد | 200/3 | ||
فرهنگ ضد تحزب و تشکل | دور اول | 1 | 9 | 3 | 7 | 0 | کم | 280/2 | |
تله پاسخگویی | دور اول | 3 | 7 | 4 | 6 | 0 | کم | 650/2 | |
فقدان یا ضعف نظارت همگانی | دور اول | 6 | 2 | 10 | 2 | 0 | زیاد | 400/3 | |
دور دوم | 6 | 2 | 9 | 3 | 0 | زیاد | 450/3 | ||
دور سوم | 5 | 2 | 11 | 2 | 0 | زیاد | 500/3 | ||
عدم دسترسی رسانه ها به اطلاعات معتبر | دور اول | 1 | 4 | 7 | 5 | 3 | زیاد | 250/3 | |
دور دوم | 1 | 4 | 7 | 4 | 4 | زیاد | 300/3 | ||
دور سوم | 1 | 4 | 6 | 6 | 3 | زیاد | 300/3 | ||
ابهام و شفاف نبودن قوانین و مقررات | دور اول | 1 | 3 | 2 | 13 | 1 | زیاد | 500/3 | |
دور دوم | 1 | 3 | 2 | 13 | 1 | زیاد | 500/3 | ||
دور سوم | 1 | 2 | 3 | 13 | 1 | زیاد | 550/3 | ||
تمرکز قدرت در رأس سازمان | دور اول | 0 | 1 | 0 | 8 | 11 | خیلی زیاد | 450/4 | |
دور دوم | 0 | 0 | 0 | 8 | 12 | خیلی زیاد | 600/4 | ||
دور سوم | 5 | 0 | 10 | 2 | 0 | خیلی زیاد | 550/4 | ||
پشتگرمی مسئولان و مدیران به حمایتهای سیاسی | دور اول | 2 | 0 | 0 | 8 | 10 | خیلی زیاد | 200/4 | |
دور دوم | 0 | 0 | 0 | 8 | 12 | خیلی زیاد | 600/4 | ||
دور سوم | 0 | 0 | 0 | 7 | 13 | خیلی زیاد | 650/4 | ||
عدم وجود نظارت مستمر | دور اول | 4 | 0 | 7 | 3 | 6 | زیاد | 350/3 | |
حاکمیت استبدادی | دور اول | 5 | 0 | 3 | 11 | 1 | زیاد | 400/3 | |
در مولفه پاسخگویی ، از میان شاخصهای پیشنهادی و شناسایی شده از مبانی نظری11 شاخص مورد بررسی قرار گرفت اما در نهایت 7 شاخص مورد توافق خبرگان قرار گرفته شده است که در جدول شماره 4 نشان داده شده است .از دیدگاه خبرگان، فرهنگ ضد احزب و تشکل، حاکمیت استبدادی با فرهنگ ضد دموکراسی قرابت معنایی دارد بهتر است که حذف گردد از این رو بعد از راند اول این دو شاخص حذف گردید همچنین متغیر عدم وجود نظارت مستمر با فقدان با ضعف نظارت همگانی یک مورد میباشد بنابراین به پیشنهاد خبرگان، متغیر عدم وجود نظارت مستمر بعد از راند اول حذف گردید. همچنین شاخص تله پاسخگویی به دلیل عدم بار معنایی مناسب نیز حذف گردید. در نهایت نتایج این جدول نشان میدهد که اجماع نظرات خبرگان در دو شاخص(تمرکز قدرت در رأس سازمان، پشتگرمی مسئولان و مدیران به حمایتهای سیاسی) به عنوان شاخصهای موانع پاسخگویی در اجرای حکمرانی خوب شهری (خیلی زیاد ) نقش دارد . همچنین نتایج تجزیه و تحلیل یافتههای پژوهش نشان میدهد که شاخص(پشتگرمی مسئولان و مدیران به حمایتهای سیاسی) بیشترین و شاخص(وجود مشکلات درونی در نهادهای مدنی) کمترین ضریب وزنی را در بین شاخصهای این مولفه دارند.
جدول 5: بررسی موانع اجرای حکمرانی خوب شهری در مولفه بی عدالت
بی عدالتی | شاخص | نتایج | فراوانی پاسخ خبرگان | بیشترین اجماع | ضریب وزنی | ||||
خیلی کم | کم | متوسط | زیاد | خیلی زیاد | |||||
عدم رعایت حقوق دیگران | دور اول | 1 | 0 | 1 | 9 | 9 | خیلی زیاد | 250/4 | |
دور دوم | 2 | 0 | 0 | 7 | 11 | خیلی زیاد | 250/4 | ||
دور سوم | 1 | 1 | 0 | 8 | 10 | خیلی زیاد | 300/4 | ||
پیگیری منافع فردی | دور اول | 1 | 0 | 0 | 9 | 10 | خیلی زیاد | 400/4 | |
دور دوم | 2 | 1 | 4 | 4 | 9 | زیاد | 850/3 | ||
دور سوم | 1 | 0 | 1 | 7 | 11 | خیلی زیاد | 400/4 | ||
دوری از شایسته سالاری | دور اول | 1 | 1 | 8 | 10 | 0 | خیلی زیاد | 250/4 | |
دور دوم | 7 | 0 | 0 | 5 | 8 | زیاد | 350/3 | ||
دور سوم | 0 | 0 | 0 | 7 | 13 | خیلی زیاد | 650/4 | ||
فقدان شفافیت | دور اول | 1 | 3 | 2 | 13 | 1 | زیاد | 500/3 | |
دور دوم | 1 | 3 | 2 | 13 | 1 | زیاد | 500/3 | ||
دور سوم | 1 | 2 | 3 | 13 | 1 | زیاد | 550/3 | ||
در مولفه بی عدالتی ، از میان شاخصهای پیشنهادی و شناسایی شده از مبانی نظری 4 شاخص مورد توافق خبرگان قرار گرفته شده است که در جدول شماره 4 داده شده است . نتایج این جدول نشان میدهد که اجماع نظرات خبرگان در سه شاخص(عدم رعایت حقوق دیگران، دوری از شایسته سالاری، پیگیری منافع فردی) به عنوان شاخصهای موانع عدالت گرایی در اجرای حکمرانی خوب شهری (خیلی زیاد ) نقش دارد . همچنین نتایج تجزیه و تحلیل یافتههای پژوهش نشان دهد که شاخص(دوری از شایسته سالاری) بیشترین و شاخص(فقدان شفافیت) کمترین ضریب وزنی را در بین شاخصهای این مولفه دارند.
جدول 6: بررسی موانع اجرای حکمرانی خوب شهری در مولفه قانون گریزی
قانون گریزی | شاخص | نتایج | فراوانی پاسخ خبرگان | بیشترین اجماع | ضریب وزنی | ||||
خیلی کم | کم | متوسط | زیاد | خیلی زیاد | |||||
عدم مشارکت مردم در سیاست گذاری و تصویب قوانین | دور اول | 0 | 0 | 0 | 8 | 12 | خیلی زیاد | 600/4 | |
دور دوم | 0 | 0 | 0 | 9 | 11 | خیلی زیاد | 550/4 | ||
دور سوم | 0 | 0 | 0 | 8 | 12 | خیلی زیاد | 600/4 | ||
برقراری رابطه یک جانبه و تحکمی با مردم توسط حکومت‌های استبدادی
| دور اول | 0 | 0 | 1 | 5 | 14 | خیلی زیاد | 650/4 | |
دور دوم | 0 | 0 | 0 | 8 | 12 | خیلی زیاد | 600/4 | ||
دور سوم | 0 | 0 | 0 | 7 | 13 | خیلی زیاد | 650/4 | ||
رانت جویی | دور اول | 6 | 4 | 10 | 0 | 0 | کم | 200/2 | |
دور دوم | 1 | 3 | 8 | 5 | 3 | زیاد | 300/3 | ||
دور سوم | 2 | 5 | 4 | 8 | 1 | زیاد | 050/3 | ||
دریافت رشوه | دور اول | 2 | 5 | 9 | 4 | 0 | کم | 750/2 | |
دور دوم | 1 | 8 | 3 | 7 | 1 | کم | 950/2 | ||
دور سوم | 1 | 4 | 5 | 10 | 0 | زیاد | 200/3 | ||
در مولفه قانون گریزی ، از میان شاخصهای پیشنهادی و شناسایی شده از مبانی نظری 4 شاخص مورد توافق خبرگان قرار گرفته شده است که در جدول شماره 5 داده شده است . نتایج این جدول نشان میدهد که اجماع نظرات خبرگان در دو شاخص(عدم مشارکت مردم در سیاست گذاری و تصویب قوانین، برقراری رابطه یک جانبه و تحکمی با مردم توسط حکومت‌های استبدادی) به عنوان شاخصهای موانع قانون گریزی در اجرای حکمرانی خوب شهری (خیلی زیاد ) نقش دارد . همچنین نتایج تجزیه و تحلیل یافتههای پژوهش نشان دهد که شاخص(برقراری رابطه یک جانبه و تحکمی با مردم توسط حکومت‌های استبدادی) بیشترین و شاخص(دریافت رشوه) کمترین ضریب وزنی را در بین شاخصهای این مولفه دارند.
جدول 7: بررسی موانع اجرای حکمرانی خوب شهری در مولفه روزمرگی
روزمرگی | شاخص | نتایج | فراوانی پاسخ خبرگان | بیشترین اجماع | ضریب وزنی | ||||
خیلی کم | کم | متوسط | زیاد | خیلی زیاد | |||||
چاپلوسی | دور اول | 3 | 5 | 3 | 9 | 0 | کم | 900/2 | |
دور دوم | 3 | 5 | 3 | 9 | 0 | کم | 900/2 | ||
دور سوم | 3 | 4 | 4 | 9 | 0 | کم | 950/2 | ||
پشت هم اندازی | دور اول | 7 | 6 | 4 | 3 | 0 | کم | 150/2 | |
دور دوم | 1 | 3 | 2 | 10 | 4 | زیاد | 600/3 | ||
دور سوم | 1 | 4 | 6 | 6 | 3 | زیاد | 300/3 | ||
بی اعتمادی سیاسی | دور اول | 1 | 10 | 4 | 3 | 2 | کم | 750/2 | |
دور دوم | 2 | 4 | 5 | 8 | 1 | زیاد | 050/3 | ||
دور سوم | 1 | 2 | 3 | 13 | 1 | زیاد | 550/3 | ||
در مولفه روزمرگی ، از میان شاخصهای پیشنهادی و شناسایی شده از مبانی نظری 3 شاخص مورد توافق خبرگان قرار گرفته شده است که در جدول شماره 7 داده شده است . نتایج این جدول نشان میدهد که اجماع نظرات خبرگان در یک شاخص(بی اعتمادی سیاسی) به عنوان شاخص موانع روزمرگی در اجرای حکمرانی خوب شهری (زیاد ) نقش دارد . همچنین نتایج تجزیه و تحلیل یافتههای پژوهش نشان دهد که شاخص(بیاعتمادی سیاسی) بیشترین و شاخص(چاپلوسی ) کمترین ضریب وزنی را در بین شاخصهای این مولفه دارند.
جدول 8: بررسی موانع اجرای حکمرانی خوب شهری در مولفه فردگرایی
فردگرایی | شاخص | نتایج | فراوانی پاسخ خبرگان | بیشترین اجماع | ضریب وزنی | ||||
خیلی کم | کم | متوسط | زیاد | خیلی زیاد | |||||
خویشاوندگرایی | دور اول | 0 | 4 | 7 | 4 | 5 | زیاد | 500/3 | |
دور دوم | 3 | 5 | 4 | 6 | 2 | کم | 950/2 | ||
دور سوم | 1 | 7 | 5 | 7 | 0 | کم | 900/2 | ||
مشورت نکردن | دور اول | 0 | 1 | 0 | 9 | 10 | خیلی زیاد | 400/4 | |
دور دوم | 5 | 1 | 10 | 4 | 0 | خیلی زیاد | 650/4 | ||
دور سوم | 3 | 6 | 5 | 6 | 0 | خیلی زیاد | 700/4 | ||
خودخواهی | دور اول | 3 | 5 | 5 | 6 | 1 | کم | 850/2 | |
دور دوم | 4 | 5 | 7 | 4 | 0 | زیاد | 55/3 | ||
دور سوم | 0 | 5 | 2 | 11 | 0 | زیاد | 500/3 | ||
در مولفه فردگرایی ، از میان شاخصهای پیشنهادی و شناسایی شده از مبانی نظری 3 شاخص مورد توافق خبرگان قرار گرفته شده است که در جدول شماره 7 داده شده است . نتایج این جدول نشان میدهد که اجماع نظرات خبرگان در یک شاخص(مشورت نکردن) به عنوان شاخص موانع فردگرایی در اجرای حکمرانی خوب شهری (خیلی زیاد ) نقش دارد . همچنین نتایج تجزیه و تحلیل یافتههای پژوهش نشان دهد که شاخص(مشورت نکردن) بیشترین و شاخص(خویشاوندگرایی) کمترین ضریب وزنی را در بین شاخصهای این مولفه دارند.
در دور اول مجموعهای از موانع حکمرانی خوب شهری در اجرا شناسایی و در اختیار پانل قرار گفت و ضریب کندال برابر با در دوره اول دلفی مجددا پرسشنامه در اختیار اعضای پنل قرار گرفت که برابر با 481/0 میباشد. اما با این تفاوت که این بار هر عامل در دور اول نوشته شده است تا افراد این بار بتوانند با توجه به دید جمعی مجدداً نظر خود را نسبت به عاملها درج نمایند. نتایج رتبهبندی حاصل از جمعآوری دیدگاهها در دوره دوم ، مبین افزایش ضریب کندال است که به نوعی میزان توافق بیشتر را نشان میدهد ، که برابر با 509/0 میباشد و بیانگر بهبود روند به میزان قابل توجهی میباشد ازاینرو نیاز است که تا یک دور دیگر فرایند ادامه یابد تا اختلاف نظر بین دو مرحله به حداقل برسد. در دوره سوم، اعضای پنل مجدداً نظر خود را اعلام نمودند که ضریب هماهنگی باز افزایش پیدا کرده است و به عدد511/0 رسید . از آنجاییکه مقدار ضریب هماهنگی در دور سوم نسبت به دوره دوم تنها به میزان2/0 افزایش پیدا کرد و با توجه به اینکه میزان اجماع نظر و اتفاق اعضا پانل رشد قابل توجهی را نشان نمیدهد ، لذا میتوان به تکرار دورههای دلفی پایان داد.
3- رتبهبندی موانع اجرای حکمرانی خوب شهری
جدول 9: رتبهبندی مولفههای موانع اجرای حکمرانی خوب شهری
بردار ویژه | میانگین هندسی | فردگرایی | روزمرگی | قانون گریزی | بی عدالتی | عدم پاسخگویی | عدم مشارکت |
|
329/0 | 220/1 | 566/1 | 726/1 | 958/0 | 848/0 | 249/1 | 1 | عدم مشارکت |
307/0 | 661/1 | 730/1 | 811/1 | 813/1 | 830/1 | 1 | 954/1 | عدم پاسخگویی |
229/0 | 237/1 | 405/1 | 902/1 | 465/0 | 1 | 547/0 | 166/1 | بی عدالتی |
121/0 | 323/0 | 462/0 | 561/0 | 1 | 638/0 | 452/0 | 151/1 | قانونگریزی |
141/0 | 760/0 | 491/2 | 1 |
| 521/0 | 336/0 | 547/0 | روزمرگی |
095/0 | 517/0 | 1 | 402/0 |
| 415/0 | 431/0 | 647/0 | فردگرایی |
چون در این مطالعه از نظر بیش از یک کارشناس استفاده شده است بنابراین از تکنیک میانگین هندسی برای اولویتبندی نهایی دیدگاه کارشناسان استفاده شده است. یکی از بهترین روش ها برای ترکیب جدول های مقایسه ای اعضای گروه، استفاده از میانگین هندسی است. میانگین هندسی کمک خواهد کرد ضمن در نظر گرفتن قضاوت هر عضو، قضاوت گروه در باره هر مقایسه زوجی سنجش شود. میانگین هندسی مناسب ترین قاعده ریاضی برای ترکیب قضاوت ها در AHP است. به این خاطر که این میانگین خاصیت معکوس بودن در ماتریس مقایسه زوجی را حفظ میکند.در نهایت با توجه به جدول بالا میتوان گفت:
معیار عدم مشارکت با وزن نرمال شده 329/0 در اولویت اول قرار دارد معیار عدم پاسخگویی با وزن نرمال شده 307/0 در اولویت دوم قرار دارد .معیار بیعدالتی با وزن نرمال شده 229/0 در اولویت سوم قرار دارد .معیار قانون گریزی با وزن نرمال شده 121/0 در اولویت چهارم قراردارد. معیار روزمرگی با وزن نرمال شده 141/0 در اولویت پنجم قرار دارد . معیار فردگرایی با وزن نرمال شده 095/0 در اولویت ششم قرار دارد.
4- نتیجهگیری
در این پژوهش 37 شاخص 6 مانع اصلی برای حکمرانی خوب شهری ، در اجرای خطمشی دولتی در شهرداریهای استان آذربایجانشرقی شناسایی گردید. این ابعاد با توجه به اهمیتی که از نظر خبرگان و با توجه به AHP تعیین شده است به ترتیب عبارتنداز : معیار مشارکت با وزن نرمال شده 329/0 معیار پاسخگویی با وزن نرمال شده 307/0 ، معیار بیعدالتی با وزن نرمال شده 229/0 ، معیار روزمرگی با وزن نرمال شده 141/0 معیار فردگرایی با وزن نرمال شده 095/0 به ترتیب در زیر آورده شده است:
1. مشارکت :
رشد فزاينده شهرنشيني و گسترش روند شهرگرايي و پيچيدهتر شدن نظام جامعه شهري از جمله عواملي هستند که ضرورت مشارکت شهروندان در مديريت شهري را بيش از پيش کرده اند. در نظریههای نوین مديريت شهري، نقشها و کارکردهاي شهري جديدتري براي دخالت دادن نظام مديريت شهري )شهرداريها و شوراهاي شهر)و شهروندان در برنامهريزي درنظر گرفته شده است. رکن اصلي اجراي طرح توسعه شهري نيز مشارکت همه جانبه افراد و گروه هاي شهري است. در مفاهيم برنامه ريزي، اصطلاح (توسعه از پايين به بالا) ناظر بر نقش مشارکت مردم است. مشارکت شهري را مي توان به معناي شرکت و حضور جدي و فعال گروه هاي شهري در فعاليتهاي اجتماعي و اقتصادي دانست. محوريت اين رويکرد در مديريت شهري، بر مبناي توسعه اي مردم سالار و برابر خواهانه، براي تاثير گذاري تمامي نيروهاي داراي ذي نفوذ در اداره امور شهرها و همچنين پاسخگويي به تمامي نيازهاي اين گروهها ميباشد. با کمي دقت ميتوان دريافت که مفاهيم و شاخصههاي حکمراني خوب شهري يك هدف مشترک را دنبال ميکنند و آن مقتدرسازي شهروندان است. مقتدرسازي فرايندي است که از طريق آن افراد به اندازه کافي قدرت مييابند تا در رويدادها و فعاليت موسساتي که بر زندگي آنها اثر مي‌گذارد، مشارکت کنند. بدون مشارکت فعال شهروندان، حکمراني شهري در مفهوم واقعي آن تحقق نخواهد يافت و مديريت شهري در چارچوبي محدود و ايستا و بدون مشارکت شهروندان، با اعمال قدرتي يك سويه و مسلط در تصميمگيري نسبت به مسائل شهر و شهروندان باقي خواهند ماند. بنابراين ميتوان گفت مشارکت شهروندان موتور محرکه مديريت شهري است که نقش عمده‌اي در حل بسياري از مشکلات و مسائل شهري دارد.در این پژوهش با مشارکت با 12 شاخص شامل (وابستگی گروه های اجتماعی به دولت ، ضعف احزاب، رسانه‌ها سازمانهای مرم نهاد، همسو نبودن اهداف فردی و سازمانی، ناتوانی و فقدان تخصص، انجام تمامی امور به وسیله اجزای حکومت در سطح محلی، منطقه‌ای و سراسری، بی اعتمادی، بی تفاوتی، بدبینی، عدم انگیزه ای برای مشارکت، شرایط محیط، فقدان آموزش لازم، ساختار متمرکز تصمیم‌گیری)است که در این بین در مولفه مشارکت، شاخصهای (ضعف احزاب، رسانه‌ها سازمانهای مردم نهاد) بیشترین ارزش وزنی را دارد. زیاری وهمکاران(1391) در مقاله خود در خصوص میزان مشارکت در حکمرانی شهری را مورد مطالعه قرار دادهاند و در این مقاله به این نتیجه رسیدند که بدون مشارکت فعال شهروندان، حکمرانی شهری در مفهوم واقعی آن تحقق نخواهد یافت و مدیریت شهری در چارچوبی محدود و ایستا و بدون مشارکت شهروندان، با اعمال قدرتی یک سویه و مسلط در تصمیم گیری نسبت به مسائل شهر و شهروندان باقی خواهند ماند. حضور و مشارکت مردم در اداره امور از اصول بدیهی و اولیه تحقق این نظریه و گام اول رسیدن به حکمروایی خوب شهری میباشد و در این پژوهش نیز با استفاده از تحلیل سلسله مراتبی مشخص شد که عدم مشارکت، اولین مانع در اجرای خطمشی عمومی با رویکرد حکمرانی شهری است از اینرو میتوان گفت نتیجه مطالعه زیاری با مطالعه حاضر همسو است.
2. پاسخگویی:
پاسخگویی از ویژگی‌هاي حکمروایی خوب است به این معنی که کلیه نهادها ومؤسسات اعم ازدولتی وعمومی و خصوصی باید باید پاسخگوي مردم وهمچنین مؤسسات ذینفع باشند. این معیار دو نکته مکمل را در بر دارد؛ مسئولان شهري باید نیازها و خواستههاي شهروندان را دریافته و پاسخ مناسب نشان دهند. مولفه پاسخگویی با 11 شاخص که شامل(وجود مشکلات درونی در نهادهای مدنی، فرهنگ ضد دموکراسی، فرهنگ ضد تحزب و تشکل، تله پاسخگویی ، فقدان یا ضعف نظارت همگانی، عدم دسترسی رسانه ها به اطلاعات معتبر، ابهام و شفاف نبودن قوانین و مقررات، تمرکز قدرت در رأس سازمان، پشتگرمی مسئولان و مدیران به حمایتهای سیاسی، عدم وجود نظارت مستمر، حاکمیت استبدادی) میباشدو در این خصوص شاخص(پشتگرمی مسئولان و مدیران به حمایتهای سیاسی) بیشترین ارزش وزنی را دارد در مطالعهای که توسط آرایی و همکاران(1396) در مقاله خود در خصوص موانع تحقق پذیری حکمرانی خوب شهری پرداخته است در این مقاله ابراز میدارد که بین موانع پاسخگویی و حکمرانی خوب در اداره عمومی شهر، رابطه همبستگی وجود دارد. در بین موانع پاسخگویی، ضعف نظارت همگانی، به عنوان مانع اصلی در پاسخگویی مطرح شده است در این پژوهش، ضعف نظارت همگانی هم به عنوان یکی از موانع در پاسخگویی مطرح شد که به صورت زیاد میتواند به عنوان یک مانع در اجرای خطمشی عمومی با رویکرد حکمرانی شهری مطرح شود. بنابراین میتوان گفت که با نتیجه حاضر همسو است.
3. بیعدالتی :
پرمشخص است توزیع عادلانه امکانات وتخصیص بودجهها میان مناطق مرکزي و حومه یکی از معیارهاي عدالت محوري میباشد. همچنین یکی دیگر از فاکتورهاي وجود عدالت در هر شهريدرنظر گرفتن منافع گروههاي محروم درهمه امورات میباشد. وجود اصل توازن و دسترسی به فرصتهاي برابر در تصمیمات وبرنامههاي مدیران ومسئولین شهري محقق کننده‌ي وجوداین شاخص در جامعه مورد مطالعه میباشد. مولفه بیعدالتی با 4 شاخص(عدم رعایت حقوق دیگران، پیگیری منافع فردی، دوری از شایسته سالاری، فقدان شفافیت) میباشد در این خصوص شاخص(دوری از شایسته سالاری) بیشترین ارزش وزنی را دارد. در مقالهی که توسط آدینهوند و علیان(1395) در مقاله خود به اولویتبندی مولفههای حکمرانی پرداخته است و در مقاله خود ابراز میدارد که شاخص منافع عمومی بر منافع خصوصی یکی از مولفههای موثر در حکمرانی خوب شهری است در مقاله حاضر نیز عکس این قضیه، پیگیری منافع فردی جز موانع موثر در بیعدالتی است. از اینرو میتوان گفت که نتیجه این پژوهش، با پزوهش حاضر همراستاست.
4. قانون گریزی:
این که تا چه میزان قوانین دریک جامعه واقعی است ومیتوان به اجراي آنها اطمینان داشت با این شاخص ارزیابی میشود حکمروایی خوب مستلزم وجود چارچوبهاي قانونی عادلانه واجراي دقیق وبرابری بی‌طرفانه آن است. منظور از قانونمندي، وجودقوانین کارآمد،رعایت عادلانه چهارچوب‌هاي قانونی در تصمیمگیريها و دور بودن افراد غیرمسئول از تصمیم گیريهاست. مولفه قانونگریزی با 4 شاخص(عدم مشارکت مردم در سیاست گذاری و تصویب قوانین، برقراری رابطه یک جانبه و تحکمی با مردم توسط حکومت‌های استبدادی، رانتجویی، دریافت رشوه) میباشد و شاخص(برقراری رابطه یک جانبه و تحکمی با مردم توسط حکومت‌های استبدادی) بیشترین ارزش وزنی دارد در مقاله که توسط آرایی و همکاران(1396) صورت گرفته شده است و در این مقاله ابراز میدارد که تمرکز قدرت جز موانع در حکمرانی خوب شهری است درمقاله حاضر برقراری رابطه یک جانبه و تحکمی با مردم توسط حکومت‌های استبدادی اشاره شده است بنابراین میتوان گفت این شاخص، با شاخصی که آرایی و هماران(1396) ارائه شده است همراستاست.
5. مولفه روزمزگی
در روزمرگی، اثربخشی تصمیمات مورد توجه نخواهد بود چرا که اساسا کارایی و کارآمدی سیستم اهمیت چندانی برای کارکنان آن نخواهد داشت. مولفه روزمرگی با 3 شاخص (پشتهم اندازی ، بیاعتمادی، چاپلوسی) میباشد و در بین این شاخصها (بیاعتمادی سیاسی) بیشترین ارزش وزنی دارد. در مقالهی که توسط حمشت زاده و همکاران(1396) صورت گرفته شده است در مطالعه خود ابراز میدارند که بیاعتمادی سیاسی عملا موجب سیاست گریزی نیز خواهد شد و تردیدی وجود ندارد که چنانچه این فضا در روابط في ما بين حكومت و شهروندان حاکم باشد، عملا کارایی و اثربخشی تصمیمات تضعیف شده و زمینه برای تحقق حکمرانی خوب محدود خواهد شد. و با توجه به اینکه در مقاله حاضر شاخص بی اعتمادی سیاسی نیز در مولفه روزمرگی بیشترین ارزش وزنی را دارد بنابراین میتوان گفت نتیجه مطالعه حشمتزاده و همکاران(1396) همراستاست.
6. مولقه فردگرایی
هماهنگی و همسویی میان برنامه ها و تصمیمات نهادهای مختلف جامعه امروزی در مدیریت شهری از اهمیت شایانی برخوردار بوده عدم موازی کاری و هدر رفت بودجه های کلان میان ارگانی امروزه یکی از دغدغه های مسئولین بالا دستی و عموم است. مولفه فردگرایی با 3 شاخص که شامل (خویشاوندگرایی، مشورت نکردن، خودخواهی ) میباشد و در بین این شاخصها،( مشورت نکردن )بیشترین ارزش وزنی را دارد. . در مقالهی که توسط حمشت زاده و همکاران(1396) صورت گرفته شده است در مطالعه خود ابراز میدارند که فرهنگ سیاسی فردگرا، مردم نسبت به دولت و نخبگان سیاسی و فعالیت های آنها بدبین بوده تمایل زیادی به مشارکت سیاسی و دخالت در امور ندارند از این رو در چنین فرهنگی امکان رسیدن به اجماع که از شاخصه های حکمرانی خوب هست، وجود نخواهد داشت. با توجه به اینکه در مقاله حاضر؛ مولفهفردگرایی، به عنوان یکی از موانع در اجرایی خطمشیهای عمومی با رویکرد حکمرانی شهری مطرح است از اینرو میتوان گفت که با مطالعه حاضر همراستاست.
5- پیشنهادات
ü در این پژوهش ، در خصوص بخش مشارکت ، سازمانهای مردم نهاد بالاترین اولویت را دارد منظور وجود انجمن ها و اتحادیه هایی است که عموم شهروندان بتوانند در آن حضور داشته باشند و بتوانند در خصوص پیشرفت شهر اقداماتی را انجام دهند. به طور مثال در اکثر کشورهای پیشرفته مبحثی تحت عنوان مشارکت شهروندان وجود دارد. آنها این مشارکت را از طریق فعال سازی و ایجاد رقابت در میان احزاب مختلف ایجاد می کنند، در این خصوص شهرداری ها نیز می توانند با فعال سازی اتحادیه ها و انجمن هایی که شهروندان نیز در آن حضور دارند شهروندان را در سرنوشت شهر مشارکت دهند.
ü یکی از موانع جدی بر سر راه حکمرانی خوب، بدنه فربه دولت است و برای رسیدن به شاخص های حکمرانی خوب، کوچک سازی دولت می تواند بسیار مؤثر باشد. دولت کوچک فرصتهای يشتری را برای مشارکت مردم و جامعه مدنی فراهم می سازد. شفافیت را بیشتر خواهد کرد و با تسهیل نظارت بر عملکرد دولت، فساد به میزان قابل توجهی کاهش خواهد يافت. ناگفته پیداست که پاسخگویی و مسئولیت پذیری دولت کوچک به مراتب ساده تر خواهد شد و نیز با کاهش حجم دولت اهتمام به حاکمیت قانون و صیانت از قواعد حقوقی به شکل بهتری دنبال میشود. در چنین شرایطی می توان انتظار ارتقاء کارآمدی دولت و افزایش ثبات سیاسی داشت. برای کوچک سازی دولت بیش از هر چیز باید بر واگذاری تصدی ها به بخش خصوصی تکیه کرد و اجازه داد تا بخش خصوصی توانایی خود را برای به دست گیری این تصدی ها نشان داده و در گذر زمان نقاط ضعف خود را بر طرف نماید. البته در این فرآیند باید از آسیبی که در برخی مقاطع به بهانه خصوصی سازی موجب افزایش رانت خواری در کشور شد، جلوگیری شود.
ü با توجه به اینکه در مولفه بی عدالتی، دوری از شایسته سالاری دارای بیشترین اهمیت بود بنابراین پیشنهاد میگردد که شایسته سالاری در سازمان به باور عمومی تبدیل کرد که براساس منابع اسلامی باورسازی شایستهسالاری از طریق تبیین مبانی فلسفی و مبانی ارزشی آن، امکانپذیر میگردد.
ü جلب اعتماد شهروندان از طرف شهرداری از طریق برخورد یکسان با همه مراجعین در اعمال ضوابط و مقررات و پرهیز از اعطای هر گونه امتیاز خاص به اشخاص خاص، به فعلیت رساندن نظرات شهروندان، رعایت اصول اخلاقی و پرهیز از هرگونه ضابطه بازی، آمادگی مدیران و مسئولان شهر برای پذیرش انتقاد.
ü با توجه به در فردگرایی، یکی از مواردی که میتواند به عنوان مانع در حکمرانی شهری مطرح شود، عدم مشورت است بنابراین پیشنهاد میگردد که پیشنهاد میشود شهرداری برای موضوعات مختلف اداره شهر گروه های مشورتی با حضور نخبگان و صاحب نظران شهری و منطقه ای تشکیل داده و تجربیات شهرداری ها دیگر در زمان اجرای طرح ها مورد توجه قرار دهد
منابع
1. اجزا شکوهی، محمد . و مومنی، میترا(1392).بررسی میزان آگاهی شهروندان از خدمات رسانی شهرداری و تاثیر آن بر مشارکت در محله هاشمیه شهر مشهد، مقاله پذیرفته شده در مجموعه مقالات اولیـن همایش ملـی جغرافیا، شهرسـازی و توسعه پایـدار، تهران.
2. آدینهوند، علی اصغر. و علیان، مهدی(1395). حکمرانی خوب شهری در ایران: اولویتبندی مؤلفهها و معرفهها، راهبرد، شماره هشتاد ویکم، سال بیست و پنج، 338-305.
3. آرایی، وحید.، قاسمی، ابوالفضل. و معینیفر، یاسر(1396). توصیههای سیاستی موانع تحققپذیری حکمرانی خوب در ادارۀ امور عمومی )مطالعه موردی: فرمانداری و شهرداری شهرستان مینو دشت)، فصلنامه مطالعات راهبردی سیاستگذاری عمومی ، دوره 7، شماره 25، 133-113.
4. آرغده، فاروقه(1394). رابطه اخلاق حرفهای با پاسخگویی فردی اساتید با نقش میانجی هویت سازمانی، پایاننامه کارشناسی ارشد، با راهنمایی ابوالفضل قاسمزاده علیشاهی ،دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی، 97 صفحه.
5. حبیبزاده، توکل. و سیفی، حافظ(1392). تأثیر حکمرانی مطلوب بر اجرایی شدن حق بر توسعه با تأکید بر بعد ملی، فصلنامه دیدگاه حقوق قضایی ، شماره 62، 38-11.
6. حسنی، محمد(1393). نقش یادگیری سازمانی بر پاسخگویی و عملکرد شغلی کارکنان درمانی، مجله دانشکده پرستاری و مامایی ، جلد 12، شماره 11، 996-988.
7. حشمتزاده، محمدباقر.، حاجی یوسفی، امیرمحمد. و طالبی، محمدعلی(1396). بررسی موانع تحقق حکمرانی خوب در فرهنگ سیاسی ایران، جستارهای سیاسی معاصر ، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی ، سال هشتم، شماره اول، 24-1.
8. رحمانی، حامد(1397) حکمرانی شهری: شناسایی شاخصهای برای توسعه مدیریت شهری شهرداری تهران، دوره 10، شماره 36، 15-1
9. رضایی، فرشته، توکلینیا، جمیله. و صرافی، مظفر(1399). بررسی نقش سازمانهای مردم نهاد در تحقق پذیری حکمروایی خوب شهری نمونه موردی کلانشهر تهران، سامانه مدیریت نشریات علمی، دانشگاه تبریز، انتشار آنلاین.
10. زیاری، کرامتاله.، نیکپی، وحید. و حسینی، علی(1392). سنجش میزان مشارکت شهروندان در مدیریت شهری براساس الگوی حکمرانی خوب شهری - مطالعه موردی: شهریاسوج، مسکن و محیط روستا، شماره 141، 76-69.
11. شریفزادگان، محمدحسین. و قانونی، حسین(1396). تحلیل رابطه حکمروایی خوب کشورها و کیفیت زندگی شهرها، فصلنامه علمی – پژوهشی رفاه اجتماعی، سال هفدهم، 221-185.
12. عیوضی، محمدرحیم. و کریمی، غلامرضا(1390).مشارکت اجتماعی: رویکردی اسلامی، دو فصلنامه علمی – پژوهشی دانش سیاسی ، سال هفتم، شماره دوم ، پیاپی 14، 166-133.
13. قرهداغی، رستم.، موسیخانی، مرتضی. و گیوریان، حسن(1397). شناسايي و اولويتبندي مؤلفههای مشارکت کارکنان در اجراي خطمشيهاي عمومي در حوزه شهرداریهای کل کشور، فصلنامه خطمشیگذاری عمومی در مدیریت، سال نهم، شماره سی و یکم، 17-1.
14. قوچانیخراسانی،محمدمهدی. وحسینپور، داود (1396). حاکمیت شبکه‌ای در نهادهای پژوهشی امنیت سایبری، فرایند مدیریت و توسعه، دوره 30، شماره 1، 80-51.
15. کارگرسامانی،امیر.،کردنائئیج،اسداله.،خدادادحسینی، حمید.،موسوی شفائی، مسعود(1394). سنجش حکمرانی خوب شهري براي شهرهاي جهانی، پژوهشهای مدیریت در ایران، دوره 19 ،شماره 1، 167-147.
16. ملک‌حسینی، عباس. و عاشوری، فاطمه(1395). حکمرانی خوب شهری: مفاهیم، شاخص ها و اهداف، مقاله پذیرفته شده در مجموعه مقالات دومین همایش بین المللی معماری،عمران و شهرسازی در آغاز هزاره سوم، 14-1.
17. ملکی، سعید.، آروین، محمود. و بذرافکن، شهرام(1397). بررسی نقش الگوی حکمروایی خوب شهری در تحقق شهر تابآور(مطالعه موردی: شهر اهواز)، دانش شهرسازی، دوره 2، شماره 4، 18-1.
18. ملکی، محمد(1395). بررسی عملکرد شهرداری در چهارچوب حکمروایی خوب و شایسته شهری مورد مطالعه: نواحی شهر ایلام)، فصلنامه علمی – ترویجی ایلام، 81-63 .
19. وافره کوهستانی ،مهدیه(1398). ارزیابی حکمرانی خوب شهری توسط شهرداری ها به منظور جلب مشارکت شهروندان، فصلنامه رویکردهای پژوهشی نوین در مدیریت و حسابداری، دوره 3، شماره 17.
20. وحید، مجید. و حبیبی، مسعود(1395). ارزيابي نهادي حکمراني شهري در تهران با تاکيد بر نظارت همگاني، سیاستگذاری عمومی، دوره 2، شماره 4، 87-71.
21. Biswas.,Rathin.Jana.,Arnab.Arya, Kavi. Ramamritham., Krithi(2019). A good-governance framework for urban management. Journal of Urban ManagementVolume 8, Issue 2, August 2019 Pages 225-236
22. Healey, P., & Newcastle, U. K. (٢٠١٥). Planning Theory: The Good City and Its Governance.
23. Houeninvo G. Hilaire(2014) Does good governance improve public health expenditure-health outcomes nexus? New empirical evidence from Africa Faculté des Sciences Economiques et de Gestion (FASEG). pp.1-24
24. Mutisya, E., & Yarime, M. (2014). Moving towards urban sustainability in Kenya: a framework for integration of environmental, economic, social and governance dimensions. Sustainability science, 9(2), 205-215.
25. Uddin, A. (2010). Impact of good goverance on development in Bangladesh: A study. Unpublished thesis, Institute of Society and Globalization Roskilde University.
26. virmanim, a. sahu, s. & tanwar, s. (2006). governance in the provision of public goods in south asia. international economic relations, 1-43.
Identifying and Prioritizing the Implementation Barriers of Public Policies: Urban Governance Approach (Case Study: East-Azerbaijan Ministries)
Background: Different issues like the growth of urban population, the urbanization of the societies, globalization, accountability and citizenship, have led the managers and decision makers to utilize proper methods in civil administration fields. This approach is proposed by international organizations to reduce poverty and to increase life quality especially in developing cities; utilizing it brings stable, secure, resistant, and viable cities.
Purpose: This research aims to identify and prioritize implementation barriers of public policies considering the urban governance approach.
Methods: The Delphi method is used to identify and prioritize the implementation barriers of public policies. Using the opinions of 20 experienced experts in public policy making and combining the components extracted from theoretical bases of the research with proposed components by experts, the questionnaire was prepared and the experts in three different stages were questioned about the relationship of the components with urban governance, in implementation and each one’s importance. Their opinions were analyzed and finally through ANP the implementation barriers were prioritized.
Findings: In this research 6 major barriers and 37 indicators for urban governance barriers were identified and verified. Also, using the experts’ opinion, the importance of each component was prioritized. In cooperation component, the indicators (the weakness of the political parties, the media, non-governmental organizations); in accountability components, the indicators (the authority and managers’ reliance on political supports); in rule-breaking component, the indicators (the assertive and imperious behavior of authoritarian rulers); in injustice component, the indicator (disregarding meritocracy); in individualism component, the indicator (not consulting); and in dailiness components, the indicator (political distrust) were identified. The component of individualism with not consulting indicator acquired the first stage in the major barriers.
Results: The identified components could be considered for more precise programming in removing the implementation barriers of urban governance.
Keywords: Barriers, Indicator, Governance, Good Urban Governance, East Azerbaijan Province
[1] Thomas Dai
[2] William Jenkins
[3] United Nations Human Settlements Program, UN-HABITAT
[4] Frink and Gilmowski
[5] Mutisya & Yarime
[6] Biswas et al
[7] Healey
[8] Uddin
[9] Virmanim et al