The Rational Model In Policy Making of Islamic Azad University Education System
Subject Areas : Public Policy In AdministrationMahbobeh Montazer Ataei 1 , Ahmad Akbari 2 , Moslem Cherabin 3 , Mohamad Karimi 4
1 - Department of Educational Sciences, Islamic Azad university,Neyshabour,Iran
2 - Assistant proffesor. Department of Education. Bardaskan Branch ,Islamic Azad university ,Bardaskan.Iran
3 - Neishabour -Ghazali Boulevard, Neyshabur, Islamic Azad University, Neishabour Branch
4 - Assistant proffesor. Department of Management. Neyshabur Branch ,Islamic Azad university ,Neyshabur.Iran
Keywords: rationality, Education, policy making, Public Policy,
Abstract :
Background: In the administration of state affairs, in contrast to the complexity of the environment, policymaking has a very large share.Maintaining or neglected indicators of a policy can best implement it or fail it. Objective: The present research is aimed at providing a rational model in public policy of Islamic Azad University Education System. Methods: Methods In this study, is the Delphi method. In order to identify the components of the research, theoretical foundations of research and the components of the experts have been used. The research experts are the board of trustees of the Islamic Azad University who were selected by snowball method. Shannon entropy technique has been used to analyze the data to rank the components of the components. Findings: The research findings are 69 indicators, 13 components and 3 categories in the field of policy rationality.Economic rationality has been achieved with the highest importance and legal rationality with the least important factor. Conclusion: Identified components for policymaking in the education system can be considered
_||_
ارائه مدل عقلانیت
در سیاست گذاری نظامِ آموزشِ دانشگاه آزاد اسلامی
چکیده
زمینه: با توجه به سهم بسیار بزرگ سیاستگذاری در اداره امور دولت در برابر پیچیدگی های محیطی، در نظر گرفتن یا مغفول ماندن شاخصهای یک سیاست می تواند آن را به بهترین شکل اجرا نماید یا اینکه آن را با شکست مواجه کند.
هدف: پژوهش حاضر با هدف ارائه مدل عقلانیت در سیاستگذاری نظام آموزش دانشگاه آزاد اسلامی میباشد.
روش پژوهش: روش پژوهش در این تحقیق، روش دلفی می باشد. جهت شناسایی مولفه های تحقیق از مبانی نظری پژوهش و مولفه های پیشنهادی خبرگان استفاده شده است. خبرگان تحقیق، هیئت امنای دانشگاه آزاد اسلامی می باشند که به روش گلوله برفی انتخاب شدند. در تجزیه و تحلیل داده ها جهت رتبه بندی اهمیت مولفه ها، از تکنیک آنتروپی شانون استفاده شده است.
یافته ها: یافته های تحقیق، 69 شاخص ، 13 مولفه و 3 مقوله در حوزه عقلانیت در سیاستگذاری میباشد.
عقلانیت اقتصادی بعنوان بیشترین اهمیت و عقلانیت قانونی با کمترین ضریب اهمیت بدست آمده است.
نتیجه گیری: مولفه های شناسایی شده برای سیاستگذاری در نظام آموزش میتواند مورد توجه قرار گیرد.
كليدواژه ها: خط مشی گذاری، سیاست گذاری عمومی، عقلانیت ، نظام آموزش
مقدمه
رشته سیاستگذاری با توجه به اینکه تصمیمات اکثر سیاستگذاران را تحت تاثیر قرار میدهد بسیار حائز اهمیت است. تصمیم گیری مدیران در سازمان ها وقتی در سطح کلان مورد بررسی قرار می گیرد در زمره ی سیاستگذاری در جامعه لحاظ می شود. یک سیاست از آنجایی که پیوند دهنده میان سیاستگذاران عمومی و جامعه هستند میتوانند نقش بسیار مهمی در جامعه ایفا نمایند. یک سیاست برای اجرا شدن به شدت نیاز به مقبولیت و مشروعیت از سوی افراد جامعه دارد، می تواند با موفقیت اجرا گردد و یا با شکست مواجه شود. به زعم کمالی (1396) توجه روزافزون دولت ها به ویژه در کشورهای پیشرفته به سیاستگذاری بر مبنای کاربرد یافته های تحلیلگران سیاستگذاری در عرصه تصمیم گیری، اجرا و ارزیابی، موجب پیوند تحلیل گران و سیاستگذاران شده است (کمالی، 1396، 722). تحقیقات نشان داده است که وجود مسائل مختلف در سیاستگذاری بعلت لحاظ نکردن ابعاد عقلانیت در مرحله تقنین می باشد. بعنوان مثال نبود عقلانیت دینی در اکثر سیاستگذاری های آموزشی می تواند منجر به تغییر دیدگاه دانشجویان در نظام آموزشی گردد. به زعم اسپرات1 (2019) اعتقادات مذهبی فردی از یک سال تا سال دیگر، 1.5٪ کاهش می یابد. این نشان می دهد که در نظام آموزش دانشگاهها بحث عقلانیت دینی آنطور که باید مورد توجه قرار نگرفته است. یکی از مسائل دیگری که به آن در سیاستگذاری توجه نشده است بیکاری پنهان افراد جامعه است به معنای اینکه افراد در چارچوب تخصص و دانش خود به كار مشغول نمی شوند. بیکاری پنهان دستاورد توجه نکردن سیاستگذاران به ابعاد مختلف عقلانیت می باشد. نکته حائز اهمیت در ارزیابی برنامه های آموزش در گذشته، نگاه سیاسی و عقلانیت در آن میباشد. همچنین اهمیت پرداختن به عقلانیت در سیاستگذاری در حوزه ی نظام آموزش از آنجایی که با محیط بسیار پیچیده در ارتباط است، زمانی بیشتر نمود پیدا
می کند که تعامل عقلانیت در همه ی زمینه ها در آن لحاظ گردد و هر گونه تغییر و یا اصلاح نظام آموزش بایستی با برنامه ریزی استراتژیک و دقیق صورت پذیرد. با توجه به موارد مذکور مسئله تحقیق این است که در سیاستگذاری در نظام آموزش دانشگاه ها ابعاد عقلانیت درسیاستگذاری نظام آموزش چه نقشی دارد؟
سیاستگذاری
آندرسون، 2سیاست را مجموعه فعالیتهای هدفداری می داند که فرد یا گروهی از افراد برای حل مسئله عمومی از آن یاد میکنند (الوانی و شریف زاده، 1392، 5). سیاستگذاری را می توان چرخه ای دانست که به طور کلی دارای چهار مرحله اصلی تعریف مسئله، تدوین سیاست، اجرا و ارزیابی می باشد (بابایی و همکاران، 1395). کرفت3 (2010) معتقد است تحلیل سیاست می تواند به شفاف کردن مساله، انتخاب سیاست در دسترس، اثربخشی و کارآیی یک سیاست و در نهایت انتخاب و ترجیح سیاست گذاران و عامه مردم،کمک کند (قلی پور و فقیهی،1393، 17). لسول4 سه ویژگی را برای سیاستگذاری بر شمرده است : چند رشته ای بودن که منظور، آن است که علم سیاست گذاری باید چارچوب محدود مطالعه موسسات و ساختارهای سیاسی را در هم بشکند و یافته های رشته هایی مانند جامعه شناسی، اقتصاد، حقوق و سیاست را نیز مورد توجه قرار دهد. به دنبال حل مشکل است: یعنی علم سیاست گذاری باید به اصل موضوعات بپردازد، هدفش حل مشکلات دنیای واقعی باشد و خود را درگیر در بحث های صرفا دانشگاهی نکند که غالبا مبتنی بر تعابیر کلاسیک و گاهی نوشتارهای مبهم و پیچیده سیاسی هستند. قویا هنجاری است: یعنی علم سیاست گذاری نباید اسیر ظاهر و شکل شود بلکه باید امکان ناپذیری جدایی هدف ها و ابزار ها یا ارزش ها و فنون را در مطالعه اقدامات دولت مشخص سازد (قلی پور و فقیهی،1393، 13).
عقلانیت در سیاستگذاری
عقلایی عملی است که قدرت خرد یا استدلال انسان را قانع و متقاعد می کند، در این معنا استدلال بر مبنای تفکر است و با احساسات و هیجانات متفاوت می باشد(دانایی فرد و همکاران ، 1389). الگوهای تصمیم گیری که بر روی عقلانیت تکیه میکنند، برآنند که اگر بخواهیم جهان واقعی تصمیم را بفهمیم، باید گستره ای را که تا بدان جا یک تصمیم، نتیجه فرآیندهای عقلانی بوده، مورد لحاظ قرار دهیم. مدل وبری تصمیم گیری عقلانی، نقطه شروع تحلیل عقلانی یاسیاستگذاری عمومی است (فروزنده و رحیمی کلور،1390، 22). بعضی نظریه پردازان تردید دارند که انسان ها بتوانند حداکثر سازی مورد نظر عقلانیت را عملی سازند. هربرت سایمون5 در سال 1982 از استاندارد های عقلانیت که با محدودیت های انسان بخصوص محدودیت های شناختی مطابقت دارد دفاع می کند. پیشنهاد اصلی او از مشاهده اینکه مردم همه ی گزینه های ممکن را در ابتدای مسألۀ تصمیم بررسی نمی کنند شروع می شود. سایمون رویه خود را «رضایتمندی» می نامد و نظریه های مرتبط با این رویه را عقلانیت محدود و گاهی عقلانیت واقعی و یا عقلانیت عملیاتی نامیده است (آقا نظری و دانش، 1392، 147). در یک نگاه انتخاب نوع ابزار خط مشی، براساس شرایط گروه های هدف و شرایط محیطی صورت می پذیرد. شرایط گروه هدف در قالب میزان تحصیلات، همکاری آنها و مانند آن قرار می گیرد و شرایط محیطی به شرایط حاکم بر محیط سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی جامعه اشاره دارد. (گیوریان و ربیعی، 1380 ، 233).
در خصوص عقلانیت در سیاستگذاری، تحقیقاتی در گذشته صورت پذیرفته است که از جمله می توان به تحقیق حسین زاده (1395) اشاره که کرد که در تحقیقی تحت عنوان نظریۀ عقلانیت و مصوبات عدالتی مجلس شورای اسلامی دورۀ هفتم و هشتم به مصوبات مجلس شورای اسلامی در دوره هفتم و هشتم پرداخته است. فروزنده و رحیمی (1390) در تحقیقی تحت عنوان عقلانیت و جایگاه آن در سیاستگذاری عقلانیت را عاملی بر بهبود سیاستگذاری فرهنگی، سیاسی و اقتصادی می دانند. بابایی و توکلی (2017) تحقیقی تحت عنوان احصا عقلانیت های پایه دار در فرایند سیاست گذاری عمومی را به روش پژوهش کیفی انجام داده اند که نتایج تحقیق نشان داده است که عقلانیت در سیاستگذاری از نظر پال شامل ابعاد بعد: هنجاری، تجربی، منطقی و قانونی می باشد که 38 مورد به تفکیک مراحل چهارگانه سیاست گذاری عمومی تدوین شده است.کنستانتین (2013) در تحقیقی تحت عنوان مدل عقلانیت در سیاستگذاری به این نتیجه رسیده است که ممکن است در مورد مدل عقلایی، فقط زمانی که مشخص شد که این ارزش ها یا اهداف اجتماعی می تواند در عقلانیت عملکرد کار کند؛ این یک هدف برای یافتن راه هایی برای به حداکثر رساندن این اهداف است. با توجه به تحقیقات اندک در حوزه عقلانیت در خط مشی گذاری نظام آموزش دانشگاه آزاد اسلامی که قطب بسیار مهمی در سیاست های نظام آموزش کشور محسوب می گردد شکاف نظری و پژوهشی در این مبحث بیش تر از پیش نمایان شده است. ضمنا از آنجا که بیشتر مطالعات انجام شده صرفا به بحث و ارزیابی تدوین سیاستگذاری پرداخته و مبحث عقلانیت در آن با توجه به مدل بومی و فرهنگی کشور مغفول مانده است، ضرورت پرداختن به موضوع تحقیق به منظور تصمیم گیری درست و موثر سیاستگذاران نظام آموزش دانشگاه آشکار گردیده است. لذا این مقاله درصدد شناسایی شاخص های عقلانیت در سیاست گذاری، زمینه ها و پیامدهای آن است. نتایج این پژوهش می تواند توجه سیاست گذاران در این حوزه را جلب نماید که در سیاستهای جدید، کلیه ابعاد عقلانیت را را در نظر گیرند.
روش پژوهش
روش پژوهش در این تحقیق ، روش دلفی می باشد. در ابتدا ادبیات و چارچوب تحقیق در قالب سیاستگذاری و عقلانیت در سیاستگذاری، به منظور استخراج شاخصهای اولیه مورد بررسی قرار گرفت. سپس به منظور اخذ نظرات خبرگان و سیاست گذاران آموزش دانشگاه آزاد اسلامی که طی فرایندی هدفمند و به روش گلوله برفی انتخاب شدند برای آنها ارسال گردید. خبرگان مذکور به تعداد 12 نفر از اعضای هیئت امنای دانشگاه آزاد اسلامی با رتبه دانشیار در رشته های فني و مهندسي، علوم پايه، علوم انساني، هنر و معماری انتخاب شدند. همچنین خبرگان صاحب اثر در زمینه های تالیف کتاب و انتشار مقالات معتبر در حوزه سیاستگذاری و دارای سابقه ی درخشان در تصمیم گیری ها و سیاست های مدون در حوزه ی آموزش دانشگاه آزاد اسلامی بودند. پرسشنامه نظرسنجی مولفه ها و شاخص ها در راند اول دلفی برای جمع آوری نظرات و پیشنهادات، در راند دوم برای شناسایی مولفه ها و شاخص های عقلانیت در سیاستگذاری و در راند سوم برای تعیین میزان اهمیت هر یک از مولفه ها و شاخصها در اختیار اعضای پنل قرار گرفت که در نهایت نظرات خبرگان جمع آوری و مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. لازم به ذکر است که منابع و ماخذ هر یک از مولفه های مرتبط با آن در جدول (1) ذکر شده است. نحوه ی پرسیدن سئوالات به این شکل بوده است که آیا این مولفه بیان کننده ابعاد، زمینه ها و پیامدهای عقلانیت در سیاستگذاری در حوزه نظام آموزش دانشگاه آزاد اسلامی است؟ و ارتباط مولفه با سیاستگذاری در نظام آموزش دانشگاه آزاد اسلامی چه میزان است؟
در مرحله بعد، مولفه هایی که دارای توافق پایین بودند حذف و با توجه به پیشنهاد خبرگان برخی از مولفه ها جابجا شدند و پرسشنامه نهایی مورد توافق برای تعیین میزان اهمیت هر یک از ابعاد در مرحله بعد به اعضای پنل ارسال شد. برای وزن دهی شاخصها از روش آنتروپی شانون استفاده شده است در ذیل به صورت خلاصه اشاره می گردد. از جمله روشهاي تعيين وزن شاخصها، ميتوان از روش آنتروپي شانون استفاده نمود. به منظور ماتریس تصمیم گیری از فرمول (1) استفاده میشود.
| فرمول (1) |
آنتروپی در تئوری اطلاعات معیاری است برای مقدار عدم اطمینان بیان شده توسط یک توزیع احتمال گسسته (pi) ، این عدم اطمینان به صورت زیر تشریح می شود (اصغرپور،1383). ابتدا ارزشی را با نماد E محاسبه می شود:
| فرمول (2) |
K=1/lnm سرانجام برای اوزان (Wj) از شاخصهای موجود خواهیم داشت :
wj= | فرمول (3) |
جدول(1) مقوله و مفاهیم عقلانیت در سیاستگذاری را بر اساس ادبیات تحقیق و پیشنهاد خبرگان نشان می دهد.
جدول(1) مقوله و مفاهیم عقلانیت در سیاستگذاری
مقوله | مولفه | شاخصها | منبع |
زمینه های عقلانیت | بازیگران سیاستگذاری | وجود پیشنهاد رضایت بخش | خزاعی(1385) |
درک فهم منطق تخصیص منابع | خبرگان تحقیق | ||
وجود سیاستهای حمایتی | برزگر و حسین زاده(1395) | ||
نحوه ی فرایندهای انتخاباتی | خبرگان تحقیق | ||
نحوه منازعه و مذاکره | خبرگان تحقیق | ||
بروکراتها | خبرگان تحقیق | ||
نخبگان سیاسی | برزگر و حسین زاده(1395) | ||
واسطه های سیاستگذاری | خبرگان تحقیق | ||
نظام مدیریتی اداری و اجرایی کارآمد | خبرگان تحقیق | ||
ارتباط بین تدوین و اجرای سیاستگذاری | خبرگان تحقیق | ||
سلط بر تئوری های متناسب با سیاستگذاری | خبرگان تحقیق |
ادامه جدول(1) مقوله و مفاهیم عقلانیت در سیاستگذاری
مقوله | مولفه | شاخصها | منبع |
ادامه زمینه های عقلانیت | پیمایش اجتماعی | مسئله یابی | خبرگان تحقیق |
تاثیر وقایع جنجالی | خبرگان تحقیق | ||
لزوم تنظیم منافع عمومی | خبرگان تحقیق | ||
تعیین اهمیت و فوریت مشکلات | خبرگان تحقیق | ||
وجود اهداف اجتماعی و ارزش های اجتماعی | خبرگان تحقیق | ||
شناخت حوزه یا قلمروی واقعیت | خبرگان تحقیق | ||
شناخت رفتار عمومی یا ساختار بازده | خبرگان تحقیق | ||
انواع عقلانیت | عقلانیت سیاسی | حفظ مشروعیت سیاسی | برزگر و حسین زاده(1395) |
مسئله یابی صحیح | خبرگان تحقیق | ||
پذیرش قدرت سیاسی | پورعزت وهمکاران(1392) | ||
همکاری و مشارکت | هایوسکنوست6(2014) | ||
یکپارچگی خط مشی ها | استید و میجیرز(72004) | ||
عقلانیت تجربی | دانش عملي در مورد الگوهاي رفتاري | دانایی فر و همکاران(1388) | |
توجه به روانشناسی و جامعه شناسی | دانایی فر و همکاران(1388) | ||
توجه به واقعیت عمل و تجربه | بابایی و توکلی(1395) | ||
ارزیابی در عمل | بابایی و توکلی(1395) | ||
اهميت دانش مفهومي با شواهد و قرائن | فروزنده و رحیمی کلور(1390) | ||
عقلانیت قانونی | سازگاری با قوانین | بابایی و توکلی(1395) | |
دموکراسی کارآمد | اسنلن 8(2002) | ||
محافظت از بروز عمل خودسرانه | اسنلن (2002) | ||
شفافیت و انسجام | عباسی و همکاران(1397) | ||
عقلانیت اقتصادی | حداکثر رساندن دستاوردهای اجتماعی | فراسر9 و همکاران(2015) | |
قدرت محاسبه گری کامل | دانش فرد (1395) | ||
برخورداری از ترجیحات معین | آقا نظری و دانش (1392) | ||
توجه به اقتصاد خرد | دانایی فر و همکاران(1388) | ||
توجه به اقتصاد كلان | برزگر و حسین زاده(1395) |
ادامه جدول(1) مقوله و مفاهیم عقلانیت در سیاستگذاری
مقوله | مولفه | شاخصها | منبع |
ادامه انواع عقلانیت | عقلانیت دینی | حفظ ارزشهای اسلامی | دانایی فر و همکاران(1388) |
عدم جدایی دین از سیاست | خبرگان تحقیق | ||
عدم مقبولیت تسامح و تساهل به معنای غربی | خبرگان تحقیق | ||
احترام به باورهای دینی | خبرگان تحقیق | ||
عدم جدایی عقل و دین | خبرگان تحقیق | ||
عقلانیت اخلاقی | استحکام اخلاق عمومی | دانایی فرد (1387) | |
تبیین سیاست بر اساس باورهای اخلاقی | خبرگان تحقیق | ||
تقویت احساس کرامت اخلاقی | جهانیان(1390) | ||
تعهد سیاستگذاران به شفافیت | عباسی و همکاران(1397) | ||
ملاحظات اخلاقی ادله ای برای عمل | خبرگان تحقیق | ||
وفاق همگانی | بابایی و توکلی(1395) | ||
نگاه فرابخشی | بابایی و توکلی(1395) | ||
هنجارهای اجتماعی | اصلان زاده (1394) | ||
پیامدهای عقلانیت | مشارکت اجتماعی | مشارکت همگانی | اسنلن 10(2002) |
اعتماد متقابل | خبرگان تحقیق | ||
اخلاق حرفه ای | اصول و وظایف رفتار فردی و سازمانی | خبرگان تحقیق | |
حفاظت از دستاوردهای انقلاب اسلامی | خبرگان تحقیق | ||
اشتغال فراگیر | برآورد نیاز جامعه | خبرگان تحقیق | |
جایگزین شدن تقاضاهای واقعی با کاذب | خبرگان تحقیق | ||
غلبه بر بیکاری پنهان | خبرگان تحقیق | ||
اشتغال افراد در جامعه با توجه به دانش آنها | خبرگان تحقیق | ||
پرورش نیروی انسانی ماهر | تربیت نیروی انسانی کارآمد | خبرگان تحقیق | |
پرورش نیروی انسانی متعهد و متخصص | خبرگان تحقیق | ||
تحویل فارغ التحصیل کارآفرین | خبرگان تحقیق | ||
فعالیت نیروی انسانی در زمینه های اجتماعی | خبرگان تحقیق |
ادامه جدول(1) مقوله و مفاهیم عقلانیت در سیاستگذاری
مقوله | مولفه | شاخصها | منبع |
ادامه پیامدهای عقلانیت | مسئولیت پذیری اجتماعی | حل معضلات و مسائل اجتماعی | خبرگان تحقیق |
امکان نظارت مستمر | خبرگان تحقیق | ||
پیشگویی پیامد های احتمالی | خبرگان تحقیق | ||
تمایزات بین عملکرد موردانتظار و واقعی | خبرگان تحقیق | ||
خلاقیت | خبرگان تحقیق | ||
رشد اقتصادی | خبرگان تحقیق | ||
خود توانمند سازی افراد جامعه | خبرگان تحقیق |
مدل مفهومی تحقیق بر اساس مرور ادبیات و پیشینه و همچنین نظرات خبرگان در شکل (1) نشان داده شده است.
شکل (یک)مدل مفهومی تحقیق بر اساس ادبیات تحقیق و نظرات خبرگان
یافته های تحقیق
از آنجا که میزان اجماع خبرگان در خصوص ابعاد عقلانیت با استفاده از آنتروپی شانون استفاده شده، براساس الگوریتم در بخش قبل، به استخراج درجه اهمیت هر یک از مقوله ها پرداخته شده است. جدول (2) ماتریس داده های بهنجار شده با فرمول (1) را نشان میدهد.
جدول (2) ماتریس داده های بهنجار شده برای مقوله های مربوط به خبرگان
خبرگان | عقلانیت سیاسی | عقلانیت تجربی | عقلانیت قانونی | عقلانیت اقتصادی | عقلانیت دینی | عقلانیت اخلاقی |
| 0.263 | 0.139 | 0.050 | 0.072 | 0.128 | 0.217 |
| 0.105 | 0.111 | 0.100 | 0.072 | 0.128 | 0.130 |
| 0.053 | 0.056 | 0.050 | 0.072 | 0.051 | 0.130 |
| 0.030 | 0.045 | 0.026 | 0.038 | 0.027 | 0.049 |
| 0.053 | 0.028 | 0.075 | 0.072 | 0.051 | 0.043 |
| 0.053 | 0.028 | 0.050 | 0.203 | 0.051 | 0.130 |
| 0.053 | 0.111 | 0.075 | 0.072 | 0.051 | 0.043 |
| 0.053 | 0.111 | 0.050 | 0.072 | 0.051 | 0.043 |
| 0.105 | 0.056 | 0.050 | 0.072 | 0.051 | 0.043 |
| 0.053 | 0.083 | 0.300 | 0.072 | 0.128 | 0.043 |
| 0.053 | 0.056 | 0.100 | 0.072 | 0.128 | 0.043 |
| 0.105 | 0.139 | 0.050 | 0.072 | 0.128 | 0.043 |
جدول (3) میزان عدم اطمینان (Ej) حاصل از هر یک از مقوله ها طبق فرمول (2) را نشان می دهد. لازم به ذکر است که K=0.4024
جدول (3) میزان عدم اطمینان (Ej) حاصل از هر یک از مقوله ها
مقوله | عقلانیت سیاسی | عقلانیت تجربی | عقلانیت قانونی | عقلانیت اقتصادی | عقلانیت دینی | عقلانیت اخلاقی |
ضریب اهمیت(Ej) | 0.907 | 0.929 | 0.886 | 0.945 | 0.937 | 0.898 |
ضریب اهمیت هر یک از مقوله ها با استفاده از فرمول (3) در جدول (4) آمده است.
جدول (4) ضریب اهمیت هر یک از مقوله ها
مقوله | عقلانیت سیاسی | عقلانیت تجربی | عقلانیت قانونی | عقلانیت اقتصادی | عقلانیت دینی | عقلانیت اخلاقی |
ضریب اهمیت(Wj) | 0.165 | 0.169 | 0.161 | 0.172 | 0.170 | 0.163 |
در خصوص انواع عقلانیت از میان شاخص های پیشنهادی و شناسایی شده از مبانی نظری، عقلانیت اقتصادی با 5 شاخص مورد تایید خبرگان قرار گرفت. ضریب اهمیت عقلانیت اقتصادی 0.172 بدست آمده است و بعنوان بیشترین اهمیت نسبت به بقیه مورد تایید قرار گرفته است. همچنین نتایج تحقیق نشان می دهد که اجماع نظرات خبرگان در عقلانیت قانونی با کمترین ضریب اهمیت به میزان 0.161 بدست آمده است.
بحث و نتیجه گیری
تحقیقات در زمینه عقلانیت سیاسی در سیاستگذاری عمومی مخصوصا نظام آموزش در کشور نشان می دهد که سیاستگذاران بایستی از طریق پیمایش مسئله، موضوع عقلانیت را در سیاستگذاری ها بیشتر مورد توجه قرار دهند. آموزشی که در آن بایستی نیازهای جامعه، کارآمدی و اثربخشی آموزش ها در دانشگاه ها بیشتر مورد اهمیت قرار گیرد. فرهنگ مدرک گرایی، عدم وجود تفکر انتقادی و بیکاری پنهان افراد فارغ التحصیل شده آسیب جدی است که می تواند آینده کشور را به خطر بیاندازد. یکپارچگی سیاستها هنگام تدوین و تقنین مستلزم همکاری در مرحله ی اجرا می باشد. سیاستهای عمومی به شدت می توانند پیامدهایی داشته باشند که منافع شهروندان و نسل های آتی را تحت تاثیر قرار دهند. دانشی که از تجربیات عملی کسب شود ماندگاری بیشتری در ذهن افراد دارد. مدلهای سیاستگذاری که مبتنی بر پژوهش های علمی معتبر و کاربردی باشد می تواند به امکان سنجی دخالت دولت کمک کند. شفافیت و انسجام در سیستم قانونی می تواند مشروعیت قانون را برای افراد قابل قبول تر نماید. درخصوص عقلانیت اقتصادی، می توان گفت چنانچه سیاست های عمومی نظیر سیاستگذاری در خصوص آموزش با عدم رعایت بستر اقتصادی آن توام نباشد، در مرحله ی اجرا با شکست مواجه خواهد شد. کلیه سیاستها در فرایند سیاستگذاری چنانچه بر مبنای اخلاق استوار باشد می تواند به همراه بودن افرادی که ملزم به رعایت سیاست هستند کمک نماید. از آنجا که یکی از مولفه های زمینه های عقلانیت در سیاستگذاری، پیمایش اجتماعی بدست آمده است می توان گفت تاثیر وقایع جنجالی و یا وجود مشکل یا مسئله در سطح جامعه، باعث می شود که مسئله در فرایند سیاستگذاری قرار گیرد. تدوین دستور کار یک سیاست از طرق مختلفی شکل می گیرد که در دانشگاه آزاد از سطوح پایین به بالا به عبارت دیگر از طریق واحدهای دانشگاهی استان ها به نهاد مرکزی صورت می پذیرد. پس از آنکه مسئله در تدوین دستور کار قرار می گیرد بازیگران سیاستگذاری که شامل بروکراتها، نخبگان سیاسی و واسطه های سیاستگذاری می باشند نقش بسیار مهمی در تدوین یک سیاست دارند چرا که با ارسال داده های درست و واقعی می توانند در شفافیت و اثرگذاری یک سیاست نقش مهمی را ایفا نمایند. از آنجا که نتایج تحقیق نشان داد که یکی از مولفه های بدست آمده بازیگران سیاستگذاری، می باشد نتایج تحقیق همسان با جاودانی (1394) می باشد که نشان داد واگرایی میان دانش پژوهشی و تصمیم گیری یا سیاستگذاری و اجرای آنها در زمینه های مختلف کنش اجتماعی از جمله مسائل اصلی سیاست عمومی است. نتایج تحقیق نشان داد که پیامدهای سیاستگذاری در نظام آموزش دانشگاه آزاد اسلامی شامل، اشتغال فراگیر، اخلاق حرفه ای، مسئولیت پذیری اجتماعی و پرورش نیروی انسانی ماهر می باشد. از آنجا که سازمان برنامه و بودجه كشور در اجراي برنامه اشتغال فراگير در سال گذشته در چارچوب آيين‌نامه‌هاي اجرايي، نسبت به تخصيص منابع و تامين اعتبار مورد نياز براي اجراي طرح‌هاي كارورزي، مهارت آموزي در محيط كار واقعي، 5 هزار ميليارد ريال اقدام نموده است می توان خوش بین بود که این بودجه می تواند قسمتی از مشکلات و مسائل مربوط به اشتغال را حل نماید. نتایج تحقیق نشان داد که یکی از مولفه های بدست آمده در پیامدهای سیاستگذاری اخلاق حرفه ای می باشد که نتایج تحقیق، همسان با تحقیق عبدالهی و موسوی امیری (1397) می باشد که نشان دادند حکمرانی مطلوب دانشگاهی با یکپارچگی و جامعیت انواع حکمرانی و همچنین رعایت ضوابط اخلاق حرفه ای در تمامی زیر سیستم های دانشگاه می تواند به کسب موفقیت راهبردی نهاد دانشگاه منجر شود. همچنین نتایج تحقیق نشان داد که یکی از مولفه های بدست آمده در پیامدهای سیاستگذاری مسئولیت پذیری اجتماعی می باشد که نتایج تحقیق، همسان با نتایج نوروزی و همکاران (1393) می باشد که یک مدل برای مسئولیت پذیری اجتماعی بر اساس نظریه پردازی داده بنیاد ارائه داده اند.
در پایان پیشنهادات تحقیق به صورت ذیل ارائه گردیده است.
از آنجا که شیوه مسئله یابی در ایران با شیوه رای اکثریت مردم از غرب سرچشمه گرفته است خودِ مسئله یابی یک نوع مسئله می باشد . چرا که در حاکمیت غرب ، رای اکثریت مردم را ملاک قرار می دهند اکثریت مردمی که سطح سواد بالا و مشرف به مسائل هستند. در صورتی که در کشورما شیوه مسئله یابی با مشکل اساسی روبروست و آن هم این است که بخش اعظم مسئله با سطح سواد پایین منعکس می شود. در این میان سیاستگذاران به دنبال راه حل کوتاه مدت آن مسئله هستند پیشنهاد می گردد شیوه مسئله یابی از طریق کانال های معتبر و با سطح سواد بالا به نهاد مرکزی سیاستگذاری منعکس گردد. از آنجائیکه هزاران مسئله در پیمایش اجتماعی و مسئله یابی در ایجاد یک سیاست موثر است، پیشنهاد می گردد اولویت بندی مسائل بر اساس تامین نیازهای جامعه صورت پذیرد. چرا که برخی مسائل ممکن است از اهمیت خاصی برخوردار باشند ولی ضرورت آن در اولویت نباشد.از آنجا که برخی از سیاستهای نظام آموزش در مرحله ی اجرا با شکست روبرو می شوند پیشنهاد می گردد از کلیه عوامل دخیل در سیاستگذاری مخصوصا مجریان اصلح یا بازیگران خبره در سیاستگذاری دعوت به مشارکت بعمل آید. پیشنهاد می گردد به منظور ارتقای اخلاق حرفه ای در سیاستگذاران نظام آموزش، مصادیقی از قبیل بی طرفی، مسئولیت پذیری، احترام متقابل ، پرهیز از خودمحوری رعایت گردد.
منابع
ü ابراهیمی ، عباس. 1392. طراحی و تبیین مدلی برای نهادینه کردن خط مشی گذاری مبتنی بر شواهد در نظام خط مشی گذاری کشور، رساله دکتری، دانشگاه تربیت مدرس، دانشکده امور اقتصادی
ü اصغرپور، محمدجواد. 1383. تصمیم گیری چندمعیاره. چاپ سوم،انتشارات دانشگاه تهران.
ü آقا نظری، حسن و دانش، سیدحسین علی. 1392. بررسی اثرپذیری الگوهای رفتار عقلانی در اقتصاد سنتی (متعارف) از نظریه های عقلانیت در سایر دانش ها، مطالعات اقتصاد اسلامی، صص 129-158
ü برزگر، ابراهیم و حسین زاده، صیاد. 1396. معرفی و کاربست نظریۀ عقلانیت اسنلن در سیاستگذاری تثبیت قیمتها در ایران، فصلنامۀ مطالعات راهبردی سیاس تگذاری عمومی،دوره 7، شماره 22، صص 129-111
ü پورعزت، علی اصغر و رحیمیان، اشرف .1391. ويژگي هاي خط مشي گذاري عمومي براي اداره شهرهاي پرتنوع و پيچيده (مورد مطالعه: شهر تهران)، مدیریت دولتی، دوره 4، شماره 10، صص 44-25
ü پورعزت، علی اصغر، باقری، محمدرضا، باقری میاب، شهلا و مظاهری، محمد مهدی. 1392. تدوين سيستم خط مشي گذاري فرهنگي آينده نگر با استفاده ازهم افزایی مدل ها ،راهبرد فرهنگ، شماره بيست و دوم، صص 162-135
ü جاودانی، حمید. 1394. طراحی الگوی سیاست پژوهی در نظام آموزش عالی ایران، فصلنامه پژوهش و برنامه ریزی در آموزش عالی، دوره 21، شماره 2، صص 104-81
ü جهانیان، رمضان. 1390. بررسی و تحلیل سیاست هاي توسعه اي آموزش و پرورش ایران در دوره معاصر، فصلنامه تخصصی علوم سیاسی،صص 116-93
ü حسین زاده، صیاد. 1395. نظریۀ عقلانیت و مصوبات عدالتی مجلس شورای اسلامی دورۀ هفتم و هشتم، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه علامه طباطبائی
ü خیامی، عبدالکریم. 1393.خط مشی گذاری عمومی و سیاست های نظارت بر برنامه های صدا و سیما، فصنامه دین و سیاست فرهنگی، صص 82-61
ü دانایی فرد، حسن. 1387. چالش های مدیریت دولتی در ایران، تهران، سمت
ü دانايي فرد، حسن، ثقفي، عمادالدين و مشبكي اصفهاني، اصغر. 1388. اجراي خط مشي عمومي: بررسي نقش عقلانيت در مرحله تدوين خط مشي، مدرس علوم انساني- پژوهشهاي مديريت در ايران، دوره 14 شماره 4، صص 106-79
ü دانش فرد، کرم اله. 1395. مبانی خط مشی گذاری عمومی، نیاز دانش
ü دای، تامس. 1387. مدل های تحلیلی سیاستگذاری عمومی. ترجمه سویل ماکویی، فصلنامه مطالعات راهبردی، سال یازدهم، شماره اول، شماره مسلسل 39، صص 73-43
ü سیدجوادین، سید رضا .1386. مبانی سازمان و مدیریت. تهران، نشر نگاه دانش
ü عباسی ،طیبه، قلی پور، رحمت ا... و هادی، مهدی. 1397. شناسایی عوامل تسهیل‌کنندۀ شواهدمحور کردن فرایند خط‌مشی‌گذاری در حوزۀ علوم، تحقیقات و فناوری، فصنامه مطالعات راهبردی سیاستگذاری عمومی
ü عبدالهی، بیژن و سیده موسوی امیری، طیبه. 1397. واکاوی نقش اخلاق حرفه ای در حکمرانی دانشگاهی، نشریه صنعت و دانشگاه ، دوره 10 ، صص ۷۳-۸۶
ü فروزنده، لطف ا... و رحیمی کلور، حسین. 1390. عقلانیت و جایگاه آن در سیاستگذاری، کیهان فرهنگی، شماره 295-294
ü قلی پور، رحمت ا... و غلام پور آهنگر، ابراهیم. 1389. فرآیند سیاستگذاری عمومی در ایران، تهران، مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی
ü کمالی، یحیی. 1395. روش شناسی فراترکیب و کاربرد آن در سیاستگذاری عمومی، فصلنامه سیاست، مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دوره 47، شماره، 3 صص 736-721
ü گیوریان، حسن و ربیعی مندجین، محمدرضا. 1394. فرآیند خط مشی گذاری دولتی پیشرفته، انتشارات: مهربان نشر
ü میرسپاسی، ناصر. 1381. مدیریت استراتژیک منابع انسانی و روابط کار، تهران: میر
ü نجف بیگی، رضا. 1388. مدیریت تغییر: نگاهی به نظام اداری ایـران . تهـران: انتشـارات دانشـگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات
ü نوروزی، محمدرضا; دانایی فرد، حسن; فانی ، علی اصغر و حسن زاده، علیرضا. 1393. پردازش نظری مسئولیت اجتماعی بر مبنای نظریه داده بنیاد ، نشریه علمی پژوهشی بهبود مدیریت، سال هشتم، شماره4، پیاپی 26، صص 34-5
ü الوانی، سید مهدی. 1392. تصميم گيري و تعيين خط مشي دولتي، نشر دانشگاه علامه طباطبایی
ü هاولت، مایکل و ام رامش.1380. مطالعه خط مشی عمومی؛ ترجمه عباس منوریان و ابراهیم گلشن؛ تهران: انتشارات مرکز آموزش مدیریت دولتی
ü Constantin Andy. (2013). RATIONALIST MODEL IN PUBLIC DECISION MAKING. Journal of Public Administration, Finance and Law: 43-54.
ü Elia Gianluca؛ Solazzo Gianluca؛ Lorenzo Gianluca و Passiante Giuseppina. (2019). Assessing learners’ satisfaction in collaborative online courses through a big data approach. Computers in Human Behavior، 92: 589-599.
ü Fraser James Angus؛ Frausin Victoria , Jarvis Andrew. (2015). An intergenerational transmission of sustainability? Ancestral habitus and food production in a traditional agro-ecosystem of the Upper Guinea Forest, West Africa. Global Environmental Change، 31: 226-238.
ü Hausknost Daniel. (2014). Decision, choice, solution: ‘agentic deadlock’ in environmental politics. Environmental Politics، 23(3): 357-375.
ü Hawlett M. , Ramesh M. (2003). Studying public Policy: Oxford, University Press, Toronto.
ü Plottu Eric , Plottu Béatrice. (2007). The concept of Total Economic Value of environment: A reconsideration within a hierarchical rationality (Vol. 61).
ü Snellen Ignace. (2002). Conciliation of Rationalities: The Essence of Public Administration. Administrative Theory & Praxis، 24(2): 323-346.
ü Sprott Ryan A. (2019). Factors that foster and deter advanced teachers’ professional development. Teaching and Teacher Education، 77: 321-331.
ü Stead Dominic , Meijers Evert (2004). Policy integration in practice: some experiences of integrating transport, land-use planning and environmental policies in local government Berlin Conference on the Human Dimensions of Global Environmental Change: Greening of Policies – Interlinkages and Policy Integration.
The Rational Model
In Policy Making of Islamic Azad University Education System
Abstrac
Background: In the administration of state affairs, in contrast to the complexity of the environment, policymaking has a very large share.Maintaining or neglected indicators of a policy can best implement it or fail it.
Objective: The present research is aimed at providing a rational model in public policy of Islamic Azad University Education System.
Methods: Methods In this study, is the Delphi method. In order to identify the components of the research, theoretical foundations of research and the components of the experts have been used. The research experts are the board of trustees of the Islamic Azad University who were selected by snowball method. Shannon entropy technique has been used to analyze the data to rank the components of the components.
Findings: The research findings are 69 indicators, 13 components and 3 categories in the field of policy rationality.Economic rationality has been achieved with the highest importance and legal rationality with the least important factor.
Conclusion: Identified components for policymaking in the education system can be considered.
Key words: Policy making, public policy, rationality, education
[1] Sprott
[2] Anderson
[3] Craft
[4] Loswell
[5] Simon
[6] Hausknost
[7] Stead and Meijers
[8] Snalen
[9] Fraser
[10] Snalen