Subject Areas : geographical and environmental

ساسان مختاری ¹ , سعید کاردار ^{2 *} , Hossein Zabihi ³

1 -
2 -
3 -

Received: 2021-11-05 Accepted : 2024-11-16 Published : 2025-01-06

Keywords:

References:

منابع
برک پور، ناصر؛ اسدی، ایرج(1390). مدیریت و حکمروایی شهری (چاپ دوم). تهران: دانشگاه هنر
پاکزاد، جهانشاه (1394). سیر اندیشه ها در شهرسازی (2) از کمیت تا کیفیت (چاپ چهارم). تهران: آرمانشهر
تقدسی، رعنا؛ شریف زادگان، محمد حسین (1399) واکاوی جایگاه برنامه‌ریزی توسعه شهری مشارکتی و چالش‌های فراروی آن در اندیشه نهادگرا، دانش شهرسازی، 37-62
حبیب، فرح (1391). جستارهای شهرسازی (چاپ اول). تهران: فرح حبیب
حبیبی، سید محسن و مقصودی، ملیحه (1390). مرمت شهری (چاپ پنجم). تهران: دانشگاه تهران
حبیبی، سید محسن و سعیدی رضوانی، هادی (1384). شهرسازی مشارکتی، کاوشی نظری در شرایط ایران، نشریه هنرهای زیبا، 24، 15- 24
ذبیحی، حسین (1390). کنکاش در نظریه‌ها، تئوری‌ها و اقدامات شهرسازی و معرفی برنامه‌ریزی شهری فازی (چاپ اول) تهران: جهاد دانشگاهی واحد خوارزمی
عندلیب، علیرضا (1387). مجموعه یادداشت‌های نوسازی بافت‌های فرسوده (چاپ اول). تهران: سازمان آمار و اطلاعات خدمات کامپیوتری (واحد آمار)
سبزه پرور، مجید (1392). کنترل پروژه به روش گام به گام (چاپ هجدهم). تهران: ترمه
عبدی دانشپور، زهره (1397). درآمدی بر نظریه های برنامه ریزی با تاکید ویژه بر برنامه ریزی شهری (چاپ سوم). تهران: دانشگاه شهید بهشتی
عندلیب، علیرضا (1392). اصول نوسازی شهری: رویکردی نو به بافت‌های فرسوده (چاپ اول). تهران: آذرخش
عندلیب، علیرضا (1396). اصول نوسازی متوازن بافتهای فرسوده شهری، باغ نظر، 48، 5-16
کمپل، اسکات؛ فاینشتاین، سوزان (1388). نظریه برنامه ریزی شهری، ترجمه عارف اقوامی مقدم (چاپ اول). تهران: آذرخش
پویا، مریم (1395)، روش های تحقیق در تاریخ ، (چاپ اول). تهران: سازمان جهاد دانشگاهی.
گلکار، کورش (1384). چشم انداز شهر/ محله پیشنهاد یک چهارچوب مفهومی برای صورت بندی بیانیه چشم انداز،. نشریه هنرهای زیبا، 24، 25-36
گلکار، کورش (1387). محیط بصري شهر؛ سیر تحول از رویکرد تزیینی تا رویکرد پایدار، علوم محیطی، 4، 95-114
لینچ، کوین (1391). تئوری شکل شهر، ترجمه سید حسین بحرینی (چاپ پنجم) تهران: موسسه چاپ و انتشارات دانشگاه تهران
ماجدی، حمید (1391). نظريه تهيه طرح هاي ساختاري- راهبردي ناحيه اي و محلي، هویت شهر، 11، 17-26
ماجدی، حمید (1395). نظریه طرح های ساختاری- راهبردی شهری و ناحیه ای (چاپ اول). تهران: دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم تحقیقات
نوبخت، محمد باقر (1394). روش تحقیق پیشرفته (چاپ سوم). تهران: سازمان انتشارات جهاد دانشگاهی
Aoki, N. (2018). Sequencing and combining participation in urban planning: The case of tsunami-ravaged Onagawa Town, Japan. Cities, 72, 226-236.
Arnstein, S. R. (1969). A ladder of citizen participation. Journal of the American Institute of Planners, 35(4), 216-224.
Bandura, A. (1977). Social learning theory. Englewood Cliffs, NJ: Prentice Hall.
Bandura, A., & Walters, R. H. (1977). Social learning theory (Vol. 1). Englewood Cliffs, NJ: Prentice Hall.
Bentivegna, V., Curwell, S., Deakin, M., Lombardi, P., Mitchell, G., & Nijkamp, P. (2002). A vision and methodology for integrated sustainable urban development: BEQUEST. Building Research & Information, 30(2), 83-94.
Breuste, J. H. (2004). Decision making, planning and design for the conservation of indigenous vegetation within urban development. Landscape and Urban Planning, 68(4), 439-452.
Brombal, D., Moriggi, A., & Marcomini, A. (2017). Evaluating public participation in Chinese EIA: An integrated Public Participation Index and its application to the case of the New Beijing Airport. Environmental Impact Assessment Review, 62, 49-60.
Bryant, M., & Baass, T. (2012). Creating sustainable neighborhood economies: A guide for community development practitioners. Island Press.
Chambers, S. (2019). Democracy in the Open. The Good Society, 27(1-2), 146-154.
Chies, M., & Koch, S. (2007). Green infrastructures and social capital: A study of urban parks and their impact on community social cohesion. Local Environment, 12(1), 43-63.
Conte, E., & Monno, V. (2012). Beyond the building-centric approach: A vision for an integrated evaluation of sustainable buildings. Environmental Impact Assessment Review, 34, 31-40.
Cornwall, A. (2008). Unpacking ‘Participation’: Models, meanings and practices. Community Development Journal, 43(3), 269-283.
Creswell, J. W., & Creswell, J. D. (2017). Research design: Qualitative, quantitative, and mixed methods approaches. Sage Publications.
Della Spina, L., Lorè, I., Scrivo, R., & Viglianisi, A. (2017). An integrated assessment approach as a decision support system for urban planning and urban regeneration policies. Buildings, 7(4), 85.
Dryzek, J. S., Bächtiger, A., Chambers, S., Cohen, J., Druckman, J. N., Felicetti, A., & Gutmann, A. (2019). The crisis of democracy and the science of deliberation. Science, 363(6432), 1144-1146.
Dubbini, R. (2002). Geography of the gaze: Urban and rural vision in early modern Europe. University of Chicago Press.
Fung, A. (2003). Survey article: Recipes for public spheres: Eight institutional design choices and their consequences. Journal of Political Philosophy, 11(3), 338-367.
Fung, A. (2006). Varieties of participation in complex governance. Public Administration Review, 66, 66-75.
Fung, A. (2007). Minipublics: Deliberative designs and their consequences. In Deliberation, participation and democracy (pp. 159-183). Springer.
Fung, A. (2015). Putting the public back into governance: The challenges of citizen participation and its future. Public Administration Review, 75(4), 513-522.
Fung, A., & Wright, E. O. (2001). Deepening democracy: Innovations in empowered participatory governance. Politics & Society, 29(1), 5-41.
Fung, A., & Wright, E. O. (2009). Deepening democracy: How public collaboration can revitalize American cities. Princeton University Press.
Glucker, A. N., Driessen, P. P., Kolhoff, A., & Runhaar, H. A. (2013). Public participation in environmental impact assessment: Why, who and how? Environmental Impact Assessment Review, 43, 104-111.
Gorzeń-Mitka, I., & Okręglicka, M. (2014). Improving decision making in complexity environment. Procedia Economics and Finance, 16, 402-409.
Hasse, J., & Weingaertner, D. (2016). From vision to action: Roadmapping as a strategic method and tool to implement climate change adaptation–the example of the roadmap ‘water sensitive urban design 2020’. Water Science and Technology, 73(9), 2251-2259.
Innes, J. E., & Booher, D. E. (2004). Reframing public participation: Strategies for the 21st century. Planning Theory & Practice, 5(4), 419-436.
Irvin, R. A., & Stansbury, J. (2004). Citizen participation in decision making: Is it worth the effort? Public Administration Review, 64(1), 55-65.
Jacobs, A., & Appleyard, D. (1987). Toward an urban design manifesto. Journal of the American Planning Association, 53(1), 112-120.
Kretzmann, J. P., & McKnight, J. L. (1993). Building strong communities: A guide to identifying community assets. Sage Publications.
Miles, M. B., Huberman, A. M., & Saldaña, J. (2014). Qualitative data analysis: A methods sourcebook. 3rd.
Mosadeghi, R., Warnken, J., Tomlinson, R., & Mirfenderesk, H. (2015). Comparison of Fuzzy-AHP and AHP in a spatial multi-criteria decision making model for urban land-use planning. Computers, Environment and Urban Systems, 49, 54-65.
Muir, J., & Rhodes, M. L. (2008). Vision and reality: Community involvement in Irish urban regeneration. Policy & Politics, 36(4), 497-520.
Newman, P., & Kenworthy, J. R. (1999). Sustainability and cities: Overcoming automobile dependence. Island Press.
Ordóñez, C., Threlfall, C. G., Kendal, D., Hochuli, D. F., Davern, M., Fuller, R. A., . . . Livesley, S. J. (2019). Urban forest governance and decision-making: A systematic review and synthesis of the perspectives of municipal managers. Landscape and Urban Planning, 189, 166-180.
Ortegon-Sanchez, A., & Tyler, N. (2016). Constructing a vision for an ‘ideal’ future city: A conceptual model for transformative urban planning. Transportation Research Procedia, 13, 6-17.
Patton, M. Q. (2002). Two decades of developments in qualitative inquiry: A personal, experiential perspective. Qualitative Social Work, 1(3), 261-283.
Rappaport, J. (1987). Empowerment meets practice: Impact of empowerment models from the past decade. In S. M. Seidman & J. Rappaport (Eds.), Empowerment evaluation: Knowledge and power in community psychology.
Rappaport, J. (1987). Terms of empowerment/exemplars of prevention: Toward a theory for community psychology. American Journal of Community Psychology, 15(2), 121-148.
Rawls, J. (1971). A theory of justice. Cambridge, MA: Harvard University Press.
Reed, M. S. (2008). Stakeholder participation for environmental management: A literature review. Biological Conservation, 141(10), 2417-2431.
Wang, J. (2021). Vision of China’s future urban construction reform: In the perspective of comprehensive prevention and control for multi disasters. Sustainable Cities and Society, 64, 102511.

Full-Text:



  مجله علوم جغرافيايي، دانشگاه آزاد اسلامي واحد مشهد، دوره 20، شماره 48، پاییز 1403، صص 80-56

 

واکاوی جایگاه مشارکت در زمان تدوین طرح در محلات شهری، با تاکید بر رویه        مشارکت نوع مقاله : مقاله پژوهشی (نظری و تحلیل)

 

ساسان مختاری: دانشجوی دوره دکتری گروه تخصصی شهرسازی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

سعید کاردار: استادیار گروه تخصصی شهرسازی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران(نویسنده مسئول)

[e-mail]

حسین ذبیحی: دانشیار گروه تخصصی شهرسازی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

دريافت: 14/8/1400                          پذيرش: 26/8/1403

چکیده

بیان مسئله: با توجه به اهمیت مشارکت در اداره شهرها مطالعات زیادی در این خصوص انجام یافته، وجه تشابه عمده متون داخلی در نگاه مشترک مبتنی بر نظریات محتوایی بوده و تاکید بر محصول به دست آمده از مشارکت است. در این میان جایگاه مطالعاتی مبتنی بر نظریات فرآیندی که توجه به روش مشارکت انجام یافته و نه محصول خروجی آن دارند کمتر به چشم می خورد لذا پژوهش حاضر به بررسی چالش های پیش روی مشارکت و تدوین فرآیندی جهت مشارکت در مرحله تدوین سند جشم انداز خواهد پرداخت.

روش: این تحقیق به روش تحلیلی- توصیفی انجام شده و برای جمع‌آوری اطلاعات از مطالعات کتابخانه‌ای و مصاحبه‌های نیمه‌ساختاریافته با 12 کارشناس با تجربه بیش از 10 سال در حوزه بافت‌های فرسوده استفاده شده است. کارشناسان از طریق روش نمونه‌گیری هدفمند انتخاب شدند و مصاحبه‌ها با رعایت اصول اخلاقی و حفظ حریم خصوصی مصاحبه شوندگان انجام شد. تجزیه و تحلیل داده‌ها در چهار مرحله شامل استخراج کلمات کلیدی، تحلیل احساسات، طبقه‌بندی موضوعی و مدل‌سازی صورت گرفت. داده‌های حاصل از مصاحبه‌ها به بررسی چالش‌ها و مشکلات در مشارکت در مرحله چشم‌اندازسازی در بافت‌های فرسوده در تهران پرداخته است.

یافته ها و نتایج: یافته‌های و نتایج این تحقیق نشان می‌دهد که تدوین سند چشم‌انداز که جای خالی آن در مداخلات مشاهده می شود به عنوان امری الزامی در مداخلات در بافت‌های فرسوده بوده و باید بر مبنای مشارکت فعال ذینفعان و تحلیل جامع مسائل اجتماعی، اقتصادی و زیست‌محیطی باشد تا به جامعیت و پایداری در تصمیم‌گیری منجر گردد. همچنین، تاکید بر استفاده از ابزارهای مؤثر همچون تصویب سند چشم انداز به عنوان ابزاری قانونی برای افزایش مشارکت عمومی و مستندسازی فرآیندها به منظور بهبود کیفیت زندگی و حل مشکلات بافت‌های فرسوده از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.

کلید واژه ها: مشارکت، چشم انداز، بافت فرسوده، تصمیم سازی، گونه شناسی مسائل، ساخت سناریو

تازه های تحقیق:

·       سنجش جامع وضعیت در دل مشارکتی بودن است و انعکاس نظرات ذینفعان در زمان تدوین طرح منجر به جامع نگری خواهد شد.

·       مشارکت یک فرآیند است و یک نقطه جهت انجام فعالیتی خاص نیست لذا پایداری در آن از اهمیت ویژه ای برخوردار است این پایداری به مفهوم استمرار وضعیت در مشارکت ذینفعان در تمامی سطوح می باشد.

 

- مقاله حاضر مستخرج از پایان نامه دکتری ساسان مختاری با عنوان « تبیین چگونگی تحقق فرآیند مشارکت در بافت های فرسوده شهری» می باشد که در گروه تخصصی شهرسازی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران  به راهنمایی دکتر سعید کاردار و مشاوره دکتر حسین ذبیحی تدوین شده است.

مقدمه

در نظام برنامه ریزی ایران نیز از سال 1376 با پیشنهاد تهیه طرح های ساختاری - راهبردی به جای طرح های جامع شهری و طرح های پایه، موضعی و موضوعی به عنوان جایگزینی برای طرح های تفصیلی شهری (ماجدی و دیگران-1378) برای نخستین بار موضوع مشارکت1 به صورت رسمی در طرح های شهری مورد توجه قرار گرفت. این موضوع با لحاظ نمودن همکاری کلیه ذینفعان در مرحله تعیین اهداف و چشم انداز اولیه در زمان تهیه طرح های ساختاری-راهبردی در مبانی نظری تهیه طرح قابل ملاحظه است. بدین ترتیب مشارکت کلیه ذینفعان در مرحله تصمیم سازی2 (به مفهوم در نظر گرفتن سناریو3 های مختلف و انتخاب گزینه بهینه در مقابل تصمیم گیری که متمرکز بر یک سناریو و موافقت، مخالفت و یا نگرش فازی به موضوع می باشد) در نظر گرفته شده است. همچنینﻃﺮﺡ ﻫﺎﻱ ﺗﻔﺼﻴﻠﻲ ﻣﻮﺿﻌﻲ به عنوان ﻃﺮﺡ ﻫﺎﻱ ﺍﺟﺮﺍﻳﻲ در نظر گرفته شده اند ﻛﻪ ﺑﺎ ﻣﺸــﺎﺭﻛﺖ ﻣﺮﺩﻡ ﺑﺮﺍﻱ ﺣﻞ ﻳﻚ ﻣﻌﻀﻞ ﺷــﻬﺮﻱ تهیه شده اند ضمنا مفهوم مورد نظر از ﻃﺮﺡ ﻫﺎﻱ ﺗﻔﺼﻴﻠــﻲ ﭘﺎﻳﻪ (ﺑﺮﺧﻼﻑ ﻃﺮﺡﻫﺎﻱ ﺗﻔﺼﻴﻠــﻲ ﻣﻮﺿﻌﻲ ﻭ ﻣﻮﺿﻮﻋﻲ) ﺑﻪ ﺻﻮﺭﺕ ﭘــﺮﻭژﻩ ﺧﺎﺹ ﻧﺒﻮﺩﻩ ﻭ ﺑﻪ ﻣﺮﻭﺭﺗﻮﺳــﻂ ﻣﺮﺩﻡ ﻭ ﺍﺯ ﻃﺮﻳﻖ ﻧﻈﺎﺭﺕ ﻭ ﻛﻨﺘــﺮﻝ ﻧﻬﺎﺩﻫﺎﻱ ﻣﺤﻠﻲ (ماجدی-1390) انجام می یابد بدین شرح مشارکت مردم در اجرای طرح ها در نظر گرفته شده است و در پایان با توجه به فرایند حلزونی طرح های ساختاری - راهبردی امکان بررسی بازخورد ها که نتیجه تاثیرات طرح و انعکاس نظرات واقعی جامعه محلی و ذینفعان وجود دارد که خود نقطه قوتی به عنوان بررسی میزان مشارکت و استقبال از طرح در عمل جهت اعمال تغییرات می باشد. از مهمترین نمونه تهیه شده از طرح ساختاری - راهبردی می توان به طرح ساختاری - راهبردی شهر تهران مصوب 1389 اشاره کرد اما موضوع مشارکت را چندان که در مبانی نظری تهیه طرح آمده نمی توان ملاحظه کرد و شاید تنها مورد مشخص مشارکت در تهران پس از تصویب طرح، مشارکت در نوسازی بافت های فرسوده باشد. مشخصا پاسخ دقیق و بررسی کامل موضوع که به چه علت مشارکت صرفا در یک پروژه موضوعی بوده و تا چه حدی مسئله بر اساس کاستی های ناشی از تدوین و یا اجرای طرح می باشد خارج از توان این مطالعه و مطالعات مشابه می باشد از این رو هدف اصلی این پژوهش شناسایی و تحلیل دقیق و عمیق چالش‌ها و موانع اصلی در مسیر مشارکت مردم در  مرحله چشم‌اندازسازی در محلات شهری و هدف فرعی آن ارائه فرآیندی کاربردی جهت ارتقای کیفی مشارکت مردم در مرحله چشم‌اندازسازی در محلات شهری می باشد. لذا در این تحقیق به این سوالات پاسخ خواهیم داد که چالش‌ها و موانع اصلی در مسیر مشارکت مردم در مرحله چشم‌اندازسازی  طرح‌های ساختاری-راهبردی در محلات شهری کدامند؟ چگونه می‌توان با توجه به نظریات مشارکت، فرآیندی جهت ارتقای کیفی مشارکت مردم در مرحله چشم‌اندازسازی تدوین کرد؟ در ادامه به موارد به موضوع بحث خواهیم پرداخت. 

 1- Participation 

2- Decision-making

3- Scenario

بیان مسئله

امروزه مشارکت در بسیاری از جوامع به ویژه جوامع پیشرفته مورد توجه قرار گرفته است و در نظر گرفتن مشارکت شهروندان به عنوان یک شرط قطعی برای قدرت شهروندان (ارنشتاین1- 1969) در بسیاری از شهرهای جهان پذیرفته شده است. با وجود توجه به موضوع مشارکت در امریکا و انگلستان در حوزه شهرسازی از دهه 1960 و توسعه آن در جوامع مختلف هنوز در بسیاری از متون کلاسیک و روشهای اجرا و ارزیابی بازخوردهای آن تفاوت های ماهوی بسیاری وجود دارد. از مهمترین نمونه های مشارکت انجام یافته در کشور می توان به مداخلات در  نوسازی محلات دارای بافت های فرسوده اشاره کرد و مطالعات فراوانی در این خصوص انجام یافته است. این مطالعات بیشتر با تاکید بر "محصول" و حل مشکل محلات دارای بافت های فرسوده بوده است و در پایان پیشنهاداتی در این خصوص ارائه شده است. اما با وجود تاکید بر مشارکت و اقدامات انجام یافته که بعضا با مدیریت و هدایت اساتید اهل فن بوده محصول به دست آمده در بسیاری از موارد با کاستی ها و نقدهای فراوانی مواجه بوده است. در این مطالعه با در نظر داشتن  تقابل نظریات محتوایی1 و یا محصول گرا که بیشتر به محصول و محتوای شهر به ویژه کالبد شهر و تصمیماتی که کالبد شهر را مورد توجه قرار می دهد (حبیب-1391) در مقابل نظریات مبتنی بر روش و روند2 که بیان می دارند مهم نیست چه کاری انجام می شود مهم این است که چگونه این کار انجام می شود (لینچ- 1376)، بر روند مشارکت انجام یافته (در مقابل محصول به دست آمده) متمرکز خواهیم بود. در واقع این پژوهش پس از گذر به لحاظ فکری و فلسفی از دو دسته از نظریات فوق به دنبال محصول و راهکاری جهت حل مشکلات در محله ای خاص نبوده، در مقابل تاکید  بر تدوین روش و مدلی جهت فرآیند مشارکت در مرحله چشم انداز سازی دارد. پر واضح است هدف از مداخلات در محلات دارای بافت های فرسوده رسیدن به یک نقطه نبوده بلکه فرایندی مستمر بوده که نتیجه آن پایداری در وضعیت بهبود یافته باشد که رد پای چنین مطالعاتی که مبتنی بر فرآیندها باشند در پژوهش های انجام یافته در داخل کشور چندان قابل ملاحظه نیست لذا خلاء مطالعاتی در این خصوص بیشتر رویت می شود. ضمنا آنچه در متون داخلی در خصوص مداخلات در محلات با بافت های فرسوده قابل ملاحظه است جایگاه خالی و یا بسیار کم رنگ چشم انداز سازی جهت موضوع می باشد. به نظر می رسد جهت هرگونه مداخله ای بدون در نظر داشتن بیانیه چشم انداز حاصل از مشارکت ذینفعان تدوین و اجرای طرح جهت حرکت به سوی نقطه ای نامعلوم چندان منطقی به نظر نمی رسد. در یک جمع بندی در پژوهش حاضر محلات دارای بافت های فرسوده صرفا به عنوان نمونه ای از موضوعات مشارکت جهت انجام مطالعه در نظر گرفته شده است زیرا از مهمترین نمونه های انجام یافته مشارکت در کشور است که تبیین جایگاه مشارکت و تدوین روند مناسب تر نه تنها می تواند در موضوع مداخله در محلات دارای بافت فرسوده بلکه در سایر جنبه های مشارکت شهروندان در مقیاس محله شهری مورد استفاده قرار بگیرد. همچنین به دلیل وسعت موضوع و انجام بررسی با دقت بیشتر در مطالعه حاضر نسبت به بررسی موضوع مشارکت صرفا در زمان تدوین سند چشم انداز پرداخته خواهد شد. این بررسی با تبیین جایگاه مشارکت انجام یافته در دسته بندی نظریات مشارکت در سه دسته کلی   نظریات مشارکت شامل 1- ابزاری 2- هنجاری 3- بنیادی (گلوکر و همکاران -2013) و با در نظر داشتن مشارکت بنیادی به تدوین مدلی از فرآیند مشارکت جهت تدوین سند چشم انداز ساز انجام اقدام خواهد کرد. به نظر می رسد تکرار و ادامه روند چنین مطالعاتی بتواند نسبت به ایجاد فرآیندی اجرایی جهت مشارکت شهروندان در مقیاس محله شهری مسیر مناسب تری ایجاد نماید. بدیهی است بررسی سایر مراحل (مانند مشارکت در زمان اجرای طرح و بازخوردهای آن) نیازمند تحقیقات موازی و مجزا بوده که به ارتقای جنبه های کمی و کیفی موضوع کمک خواهد کرد.

1- Substantive

2-procedure

مبانی نظری و پیشینه پژوهش

پیشینه نوع نگرش به مشارکت در نگاه صاحب نظران در مداخلات شهری به صورت خلاصه در جدول زیر شامل ایده های کلیدی صاحبنظران در گذر زمان ارایه گردیده است.         

سال	صاحب‌نظر	ایده کلیدی
1910	پاتریک گدس	نمایشگاهی در هندوستان برای ارائه تصویری از گذشته، حال و آینده شهر، با تمرکز بر آموزش و مشارکت مردم
1990-1895	لوئیس مامفورد	کنترل عوامل مخرب شهری از طریق مشارکت مردم، با شروع از پایین‌ترین واحدها
1984-1918	کوین لینچ	هدف از مداخله: ایجاد حس تداوم، خوانایی، سرزندگی و هویت در شهر، با مشارکت مردم، متخصصان و مقامات
2005-1913	کنزو تانگه	ضرورت مشارکت طیف گسترده‌ای از افراد، از جمله بازرگانان، هنرمندان، مربیان، روزنامه‌نگاران، اتحادیه‌ها و مردم عادی، در برنامه‌ریزی شهری
1998	دیویدسون	گردونه مشارکت: 1- اطلاع‌رسانی 2- مشاوره 3- مشارکت 4- توانمندسازی
2002	دریکسل	انواع مشارکت و عدم مشارکت بر اساس قدرت تصمیم‌گیری و تعامل
2004	میانجیگری (به سفارش دفتر نخست وزیر بریتانیا)	برنامه‌ریزی مشارکتی
2006	فانگ	مکانیزم مشارکت: 1- انتخاب روش‌ها 2- حالت‌های ارتباطی و تصمیم‌گیری 3- گسترش اختیار و قدرت
2013	گلوکر و همکاران	دسته‌بندی نظریات مشارکت: 1- ابزاری 2- هنجاری 3- بنیادی
2016	برومبال و همکاران	ارزیابی شاخص مشارکت با استفاده از دسته‌بندی گلوکر
2018	اکونی	مدل اصلاح شده فانگ برای بازسازی شهر اوناگاوا پس از سونامی

 

در ادامه نمونه هایی از اقدامات اجرایی با مشارکت شهروندان اشاره شده است:

شهر	سال	اقدامات	نتایج
بث، انگلستان	اواسط قرن بیستم	مشارکت مردم در مرمت یا تغییر شکل بنا و عملکرد آن	احیای بافت تاریخی و هویت محلی
مونپارناس، پاریس، فرانسه	اواسط قرن بیستم	بازسازی محله با مشارکت مردم	ارتقای کیفیت زندگی و هویت محلی
کروزبرگ، برلین، آلمان	1983	مشارکت ساکنان، تجار و کسبه در اهداف و اقدامات نوسازی، برنامه‌ریزی اجتماعی و توسعه فنی	ارتقای کیفیت زندگی، حفظ هویت محلی و افزایش اعتماد مردم
پکن، چین	2016	ارزیابی اثرات زیست‌ محیطی احداث فرودگاه پکن با مشارکت مردم	پیشرفت در مشارکت ابزاری، اما محدودیت در تاثیرگذاری مردم بر تصمیمات

 

مروری بر مطالعات داخلی

مقاله	موضوع اصلی	یافته‌های کلیدی
اکبری و همکاران-1398	شناسایی موانع قانونی مداخلات	نواقص قوانین، عدم هماهنگی بین دستگاه‌ها، عدم اطلاع‌رسانی مناسب به ساکنان
شیخی و الهیاری-1397	نقش مشارکت مردمی	سطح پایین مشارکت، عدم اعتماد به مسئولان، نبود تشکل‌های اجتماعی، کمبود اطلاعات
شفیعی دستجردی-1392	ضرورت تغییر نگرش در طرح‌های جامع و تفصیلی	عدم توجه کافی به نیازهای بافت‌های فرسوده در طرح‌ها

 

 

 

 

نظریه‌های مشارکت  

1- نظریه ارنشتاین مشارکت (ارنشتاین1-1969)

ارنشتاین1 از نخستین نظریه پردازانی است که به صورت کلاسیک به موضوع مشارکت به صورت فرآیندی پرداخت و نردبان مشارکت (ارنشتاین، 1969) را ارائه نمود و مشارکت شهروندی را با تعبیر قدرت شهروندی به کار گرفت او هر پلکان این نردبان (شکل-1) را به عنوان سطحی از پیشرفت جهت قدرت بخشیدن به شهروندان در نظر گرفت و به تیپ بندی پلکانها در هشت سطح پرداخت با وجود گذشت زمان طولانی از ارائه نردبان مشارکت این نردبان تاکنون در بسیاری از پژوهشها به عنوان مبنائی از سنجش مورد توجه قرار می گیرد و از جامعیت نسبی برخوردار است. این نردبان از پلکان «دستکاری» شروع شده و تا پلکان «کنترل توسط شهروندان» ادامه می یابد. ارنشتاین اشاره می کند در اینجا یک تفاوت بزرگ در بین مشارکت تشریفاتی و داشتن قدرت واقعی (توسط شهروندان) که بر خروجی پروسه تاثیر بگذارد وجود دارد (ارنشتاین-1969). همان طور که ملاحظه می شود او در نگارش اصلی کلمه پروسه را به کار برده در واقع او در حدود نیم قرن پیش بر این باور بوده مشارکت یک نقطه نیست بلکه یک روند است که در جای خود نگرشی ارزشمند بوده است (این در حالیست که در بسیاری از متون داخلی توجه نگارش ما توجه به یک نقطه و نه یک فرآیند.

·       مفهوم کلیدی: سطوح مختلف مشارکت

·       شرح:  این نظریه مشارکت را بر اساس 8 سطح طبقه‌بندی می‌کند: عدم مشارکت، بی‌تفاوتی، اطلاع‌رسانی، مشورت، مشارکت در تصمیم‌گیری، مشارکت در برنامه‌ریزی، اقدام و کنترل. هر سطح از مشارکت، میزان قدرت و کنترل ساکنان بر تصمیم‌گیری‌ها و فرآیندهایی را که بر زندگی آنها تأثیر می‌گذارد، نشان می‌دهد. ارنشتاین معتقد است که سطوح پایین‌تر

مشارکت، مانند عدم آگاهی یا بی‌تفاوتی، به سطوح بالاتر مانند مشارکت فعال و توانمندسازی منجر می‌شود. 

1. Arnstein

 

·       نقاط قوت: این نظریه چارچوبی را برای درک سطوح مختلف مشارکت ارائه می‌دهد و به ما کمک می‌کند تا بفهمیم چگونه می‌توان افراد را به مشارکت بیشتر تشویق کرد.

·       نقاط ضعف : این نظریه به اندازه کافی به زمینه‌های خاص توجه نمی‌کند و ممکن است در همه شرایط قابل انطباق نباشد.

کنترل شهروندان1	قدرت شهروندان
قدرت انتقال یافته2
شراکت3
تسکین4	وانمود به انجام مشارکت  (در حالیکه اینطور نیست)
مشاوره5
اطلاع رسانی6
درمان7	عدم مشارکت
دستکاری8

 

 

 

 

 

 

 

شکل شماره-1 سطوح نردبان مشارکت ارنشتاین از عدم مشارکت تا قدرت شهروندان (ارنشتاین-1969)

 2- نظریه توانمندسازی (راپاپورت1-1987)

·       مفهوم کلیدی: قدرت و کنترل ساکنان

·       شرح:  این نظریه بر افزایش قدرت و کنترل ساکنان بر زندگی خود تمرکز دارد. توانمندسازی از طریق ایجاد فرصت‌هایی برای ساکنان برای یادگیری و رشد، توسعه مهارت‌ها و منابع، و ترویج استقلال و خوداتکایی حاصل می‌شود.

·       نقاط قوت : این نظریه بر نقش افراد به عنوان عاملان تغییر تأکید دارد و به ما کمک می‌کند تا شرایطی را ایجاد کنیم که در آن افراد بتوانند قدرت بیشتری بر زندگی خود داشته باشند.

·       نقاط ضعف : این نظریه به اندازه کافی به موانع توانمندسازی، مانند تبعیض و نابرابری، توجه نمی‌کند.

 3- نظریه عدالت اجتماعی (رالز2-1971):

·       مفهوم کلیدی: توزیع عادلانه منابع و فرصت‌ها

·       شرح : ایجاد جامعه‌ای عادلانه که در آن همه افراد آزادی‌های اساسی برابری داشته باشند، فرصت‌های برابر برای موفقیت وجود داشته باشد. نابرابری‌ها فقط به نفع کم‌برخوردارترین افراد باشد.

·       نقاط قوت: این نظریه به ما کمک می‌کند تا بفهمیم چگونه مشارکت می‌تواند به ارتقای عدالت اجتماعی در محلات شهری کمک کند.

·       نقاط ضعف :این نظریه همیشه راهکارهای مشخصی برای دستیابی به عدالت اجتماعی ارائه نمی‌دهد و آرمانگرایانه است.

 

 

1- Citizen control

2- Delegated power

3- Partnership

4- Placation

5- Consultation

6- Informing

7- Therapy

8- Manipulation

9-Rappaport

10-Raw

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

4- نظریه دموکراسی مشارکتی (فانگ1، وایت2-2009)

·       مفهوم کلیدی:  مشارکت فعالانه ساکنان

·       شرح : این نظریه بر مشارکت فعالانه ساکنان در فرآیندهای تصمیم‌گیری، شفافیت و پاسخگویی، دسترسی به اطلاعات و ایجاد فرصت‌های برابر برای همه تمرکز دارد.

·       نقاط قوت: این نظریه چارچوبی را برای جوامع دموکراتیک ‌تر در سطح محلی ارائه می‌دهد.

·       نقاط ضعف: این نظریه همیشه به اندازه کافی به موانع مشارکت، مانند عدم قدرت یا انگیزه، توجه نمی‌کند.

5- نظریه یادگیری اجتماعی (بندورا3، 1977)

·       مفهوم کلیدی:  یادگیری از طریق تعامل

·       شرح:  این نظریه بر یادگیری از طریق تعامل با دیگران، اشتراک‌گذاری تجربیات و دانش، ایجاد شبکه‌های حمایتی و ترویج اعتماد و همکاری تمرکز دارد.

نقاط قوت: توانمندسازی افراد و جوامع از طریق یادگیری مشارکتی و تجربی

نقاط ضعف:  نادیده گرفتن موانع فردی و ساختاری، کم‌توجهی به چالش‌ها و تعارضات، اجرای دشوار برنامه‌های مشارکتی

جمع بندی مفاهیم و نظریات مشارکت به 3 دسته اصلی

(گلوکر و همکاران- 2013) برای نخستین بار به تبیین سه دسته کلی در نظریات مربوط به مشارکت پرداختند این دسته بندی کلیه نظریه های مشارکت را در سه دسته اصلی  به شرح زیر قرار می دهد.

اول نظریات در چهارچوب نظریات  ابزاری4 مشارکت دوم نظریات در چهارچوب  نظریات هنجاری5 مشارکت  سوم نظریات در  چهار چوب نظریات بنیادی6 مشارکت در شرح ذیل به جزییات بیشتری از این نگرش ها خواهیم پرداخت. 1- در اولین دسته از دسته بندی فوق مشارکت در چهارچوب نظریات ابزاری مورد توجه بوده که بیشتر در پیروی از تفکر خردگرا می باشند و با استفاده از اطلاعات مشخص و اجرای قانونی پروژه به حل و فصل اختلافات میان ذینفعان می پردازد. معمولا  به دلیل سادگی و تفکر علت و معلولی آنچه از مشارکت در ذهن ایجاد می گردد مشارکت بر اساس تئوری ابزاری است این تئوری به مشارکت در تصمیمات از پیش تعیین شده توسط مقامات و برنامه ریزان می پردازد که ممکن است نیازهای واقعی جامعه هدف نبوده و صرفا جهت مشروعیت بخشیدن به فرآیندهای تصمیم گیری است و ممکن است تطبیق لازم را با نیازهای جامعه هدف نداشته باشد لذا احتمال عدم کامیابی دارد. 2- به دلیل کاستی در خصوص تصمیمات از پیش تعیین شده و عدم همکاری مشارکت کنندگان در سطحی دیگر مشارکت در چهارچوب نظریات هنجاری مورد توجه است که بر اساس اصولی به ارزیابی دموکراتیک مشارکت کنندگان می پردازد؛ در واقع مشارکت با در نظر گرفتن  ارزشهای موجود در جامعه هدف صورت می پذیرد  چیستی ارزشها و چگونگی آنها صرفا توسط برنامه ریزان تبیین می گردد بدیهی است احتمال خطا در نوع ارزشها و اولویت ها توسط برنامه ریزان وجود داشته باشد لذا ارائه ارزشها و نیازها به صورت دوسویه بین برنامه ریز و مشارکت کننده جایگاهی اندکی دارد و احتمال ناکارآمدی این مشارکت وجود دارد 3- در تکمیل کاستی های نظری، سطح دیگری از مشارکت در چهارچوب نظریات بنیادی (رویه ای) مورد توجه قرار می گیرد که مشارکت را به صورت رویه ای تعاملی از مرحله تصمیم سازی تا مرحله اجرا، بهره برداری از طرح و بازخوردهای طرح مورد توجه قرار می دهد این نگرش سطح بالایی از مشارکت را ایجاد خواهد نمود بدیهی است منطق نظری بنیادی دلیل بر نفی نظریه مشارکت در چهارچوب نظریه های ابزاری و هنجاری نمی باشد و هر یک از دسته بندی سه گانه فوق در جای خود دارای اهمیت است. پژوهش حاضر با در نظر داشتن نظریات بنیادی به تدوین فرآیند مشارکت خواهد پرداخت که در ادامه به آن پرداخته خواهد شد.

1-Fung             

2-Wright       

3- Bandura           

4- Instrumental             

5- Normative           

6- procedural              

 

اهمیت مشارکت در چشم انداز سازی در محلات قبل از مداخله    

اهمیت چشم انداز سازی در تعیین سرنوشت اقتصادی، اجتماعی، کالبدی شهرها به گونه ای است که می توان آن را به مثابه قلب فرآیند برنامه ریزی و طراحی شهری راهبردی محاسبه نمود. (گلکار-1384) خارج از نحوه تعریف تمامی چشم انداز سازی ها در راستای ماموریت ذاتی مجموعه مورد نظر بوده است تعاریف مختلفی از آن وجود دارد که به ذکر و بررسی چند مورد از آن می پردازیم. 

برايسون معتقد است "چشم انداز1 توصیف روشن و فشرده ای است از سیمایی که شهر در آینده و پس از به فعالیت درآمدن کلیه توان های بالقوه اش پیدا می کند .در تعریف برایسون بر سه ویژگی عمده چشم انداز که عبارتند از: ضرورت "روشن و فشرده بودن، معطوف به "آینده بودن و به فعالیت درآمدن تمامی توان های بالقوه شهر يا محله تاكيد گرديده است. تعريف معتبر دیگری که که از چشم انداز شهر در دسترس است به سازمان ائتلاف شهر ها و بانک جهانی تعلق دارد و بر مبنای آن: تدوین چشم انداز برای یک شهر در حقیقت به مفهوم ارائه  هدفی به ساکنین شهر جهت کلیه تلاش هایشان و توصیف چیزی است که احتمالا در آینده به آن نایل خواهند شد. چشم انداز انگاره موضعی است که شهر و جامعه می خواهند در آینده در آنجا باشند. چشم انداز تصویری فراسوی آینده قابل پیش بینی و فراتر از روندهای موجود فراهم می سازد و بازتاب فهم مشترک طولانی مدت جامعه از اهداف توسعه خویش است. عموما چشم انداز تلاش دارد تا پاسخ این سوال را که این شهر يا منطقه توان بالقوه چه چیزی شدن را دارد؟" فراهم آورد.

 چشم انداز شهر / محله بیان وضعیت ایده آلی است که جامعه امید دارد در آینده به آن نایل آید. چنین چشم اندازی باید میان کل جامعه مشترک باشد به گونه ای که به مفهوم واقعی کلمه بتوان آن را از آن همه ما دانست. در این تعریف دو ویژگی دیگر از مفهوم چشم انداز که عبارتند از "آرمانگرایانه بودن" و "مشترک و از آن همه بودن" چشم انداز مورد تاكيد قرار گرفته است. (گلکار-1384)

- اهمیت و جایگاه چشم انداز

در نظام های متمرکز تدوین اهداف و نقش شهرها توسط دولت مرکزی صورت می گیرد لیکن در نظام های مبتنی بر فعالیت بازار آزاد، هر شهر / محله لازم است خود به تدوین یک استراتژی رقابتی بپردازد. به عبارت دیگر تدوین چشم انداز برای این گونه شهرها / محله ها معنادار بوده و ضرورت حیاتی دارد چرا که در تدوین چشم انداز عملا "گوشه قابل رقابت2" مناسب شهر یا محله و توان رقابت نسبی آن بازشناسی شده و شرایط بقاء و بالندگی آن فراهم می گردد.

در عصر جهانی شدن هر مکانی برای به دست آوردن سهم خود از ثروت، استعدادهای درخشان، و توجه جهانیان ناگزیر باید با اماکن دیگر به رقابت برخیزد. در این میانه شهرهای معروف جهان دقیقا مانند کمپانی ها و مارک های مشهور تجاری قادر خواهند بود کالا و خدمات خود را به سهولت به فروش برسانند؛ نیروی انسانی بهتری را به استخدام در آورند؛ بازدیدکنندگان بیشتری را به خود جلب 

 

شکل شماره-2 مدل چشم انداز سازی اورگون ماخذ: (گلکار ،1384)

 

 

 

نمایند ؛ سرمایه گذاری ها را به خود معطوف سازند، محل مناسبی برای ایفا نمایند. (گلکار-1384) به نظر می رسد محلات دارای

بافت فرسوده قبل از مداخلات با تدوین چشم انداز مشارکتی بتوانند درک جامع تری از مشکلات و راهکارهای پیش رو پیدا کنند این موضوع به یافتن راه حل بهینه و حمایت توسط جامعه محلی جهت دستیابی به موفقیت در اقدامات پیش رو کمک خواهد کرد.

مدل های مختلفی برای چشم انداز سازی وجود دارد که در اینجا به مدل ارگون بسنده می نمایم که جزئیات آن در شکل شماره-2 ارائه گردیده است. 

سه نوع تلقي از اصطلاح "چشم انداز" ممکن می باشد که عبارتند از: ۱- چشم انداز به مفهوم "برنامه چشم انداز" (که معمولا در برخی کشورها قبل از تهیه برنامه یا طرح جامع شهر تهیه می گردد )، ۲- چشم انداز به مفهوم "فرایند چشم اندازسازی" (سلسله فعالیت هایی است که با استفاده از تکنیک های گوناگون مشارکتی به تدوین بیانیه چشم انداز منجر می شود )، و ۳- چشم انداز به مفهوم "بیانیه چشم انداز" (که محصول فرایند چشم اندازسازی می باشد). (گلکار-1384) 

به نظر می‌رسد که تدوین بیانیه چشم‌انداز با همکاری ذینفعان، فرصتی برای مشارکت آن‌ها در تعیین اهداف، توسعه استراتژی‌ها، شناسایی چالش‌ها و فرصت‌ها، و ارائه بازخورد فراهم می‌آورد که نهایتاً منجر به دستیابی به یک سند جامع و مؤثر خواهد شد.

 

 

 

 

 

 

پایداری به عنوان اصل کلیدی در تدوین سند چشم‌انداز

بررسی نظریاتی پایداری در 4 مقوله اصلی اقتصادی، اجتماعی، زیست محیطی و طراحی شهری که در تدوین سند چشم انداز می توانند مورد توجه قرار گیرند به صورت خلاصه در جدول زیر آورده شده است.

نظریه	معیار	تعریف کوتاه	روش‌های سنجش	مثال
توسعه اقتصادی پایدار(برایانت1، باس2-2012)	تنوع اقتصادی	وجود طیف متنوعی از مشاغل و فرصت‌های اقتصادی در محله	- تعداد و انواع مشاغل در محله - توزیع فضایی مشاغل - سطح مالکیت مشاغل توسط ساکنین محلی	- محلاتی با طیف متنوعی از مشاغل، از جمله مشاغل کوچک، مشاغل مستقل و مشاغل بزرگ - مراکز مختلط که فضاهایی را برای مشاغل، مسکن و خرده‌فروشی در اختیار قرار می‌دهند - برنامه‌هایی که از کارآفرینی محلی و توسعه کسب و کارهای کوچک حمایت می‌کنند
توسعه اجتماعی پایدار (کرتزمن3، مک‌نایت4 – (1993	انسجام اجتماعی	احساس تعلق و اتصال بین ساکنین محله	- سطح مشارکت در فعالیت‌های اجتماعی و گروهی - تنوع و شمول اجتماعی - وجود شبکه‌های حمایتی قوی	- محلاتی با نرخ بالای مشارکت در انجمن‌های محله، رویدادهای اجتماعی و فعالیت‌های داوطلبانه - محلاتی با تنوع جمعیتی که در آن همه ساکنین احساس استقبال و پذیرش می‌کنند - برنامه‌هایی که از توسعه سرمایه اجتماعی و ایجاد شبکه‌های حمایتی حمایت می‌کنند
توسعه پایدار زیست محیطی (چیز5 ، کوچ6 - 2007)	فضای سبز	دسترسی به پارک‌ها، باغ‌ها و سایر فضاهای باز طبیعی	- مساحت فضای سبز به ازای هر نفر - توزیع فضایی فضای سبز - کیفیت فضای سبز	- محلاتی با پارک‌ها، باغ‌ها و فضاهای باز طبیعی در دسترس همه ساکنین - محلاتی با درختان زیاد و مناظر طبیعی - برنامه‌هایی که از حفاظت از فضای سبز و ایجاد فضای باز جدید حمایت می‌کنند
طراحی شهری پایدار(نیومن7،کن‌ورتی8-1999)	طراحی فشرده	استفاده کارآمد از زمین و کاهش وابستگی به خودرو	تراکم جمعیت و مسکن - دسترسی به حمل و نقل عمومی - طراحی پیاده‌محور	محلاتی با تراکم جمعیت بالا و ساختمان‌های چندطبقه - محلاتی با دسترسی آسان به حمل و نقل عمومی - خیابان‌ها و پیاده‌روهایی که برای پیاده‌روی و دوچرخه‌سواری طراحی شده‌اند

 

 

1- Bryant

2- Baass

3- Kretzmann

4- McKnight

5- Chies

6- Koch

7- Newman

8- Kenworthy

اهمیت طراحی سناریو1 در زمان تدوین چشم انداز جهت انتخاب گزینه برتر توسط مشارکت کنندگان

طراحی سناریو یا تحلیل سناریو روشی در برنامه ریزی راهبردی است که برخی سازمان ها در تدوین برنامه های درازمدت از آن استفاده می کنند. این روش شکل سازگار یافته و تعمیم داده شده روش های کلاسیک در اطلاعات عملیات نظامی است. در روش ابتدایی گروهی از تحلیلگران بازی هایی را برای سیاست گذاران شبیه سازی می کردند. (نوبخت-94 ص267)

وجود چندین سناریو با در نظر گرفتن مسائل اجتماعی، اقتصادی، زیست محیطی و کالبدی به مشارکت کنندگان فرصت انتخاب گزینه بهینه و واقع بینانه تر برای محله مورد نظر را می دهد این موضوع از آن جهت اهمیت دارد که با وجود مشارکت همگانی به علت وجود دیدگاههای مختلف جامع نگری ایجاد می گردد.

مراحل ساخت سناریو جهت تدوین چشم انداز

ترکیب و مکان یابی برای حقایق و تحولات اجتماعی را سناریو گویند. سناریوها حاوی وضعیت های منطقی و بسیار مهمی هستند که به شکل کوچک در زمان حال وجود دارند. طراحی سناریوها به سیاست گذاران کمک می کند تا نقاط ضعف پنهان و انعطاف ناپذیری را در سازمان و روش ها کشف کنند. کشف زود هنگام باعث می شود پیشگیری از آنها یا کاهش تأثیر آنها نسبت به زمانی که آنها در بحران ها ظاهر می شوند، ساده تر باشد. هنگامی که عوامل با یکدیگر بررسی می شوند متوجه می شویم که برخی ترکیب ها ممکن است احتمال یا تأثیر یکدیگر را چند برابر کنند. (برای مثال رشد کاهش نوسازی های شهری ممکن است باعث افزایش جمعیت در منطقه شود که به نوبه خود باعث افزایش آلودگی صوتی و هوا می شود). طراحی سناریو با تقسیم دانش و آگاهی به دو حیطه وسیع آغاز می شود: ۱) چیزهایی که درباره آنها اطلاع داریم؛ و ۲) عناصری که آنها را نامعین یا مجهول می خوانیم مؤلفه نخست گذشته را به زمان حال می کشد و نشان می دهد که جهان تداوم و استمرار دارد. مؤلفه دوم شامل عناصر غير قابل تعیین مانند نرخ جذب سرمایه جهت نوسازی در پروژه های شهری ، نتایج انتخابات شورای شهر، سطح نوآوری در طرح های شهری و غیره می شود. هنر طراحی سناریو آن است که شناخته ها و ناشناخته ها در چند دیدگاه مرتبط با آینده با هم ترکیب شوند و احتمالات زیادی را تحت پوشش قرار دهند.

طراحی سناریو شامل شش مرحله می شود مرحله نخست: تعيين محرک های تغییر یا فرضیه ها: از نتایج تحلیل محیطی برای تعیین مهمترین عوامل تاثیرگذار بر محیط فعالیت سازمان استفاده می شود. این عوامل را گاهی متغیر می نامند. در یک روش مطلوب اولین گام باید تصمیم گیری دقیق درباره کل فرضیه ای باشد که سناریوها بر آن استوارند. فقط آن زمان است که می توان محرک ها را به وضوح شناخت. مرحله دوم: گرد آوردن محرک ها در چهارچوبی پایدار: محرک ها را باید طوری به هم ربط داد که چهار چوبی معنادار بسازند. این کار ممکن است بسیار ساده باشد، زیرا برخی عوامل به وضوح با هم در ارتباط هستند. مرحله سوم: توليد هفت تا نه سناریوی کوچک اولیه: توليد هفت تا نه گروه منطقی از محرک ها محصول مرحله قبل است. پس از قرار دادن عوامل در گروه ها باید تعیین کرد رابطه بین آنها چیست و هر گروه از عوامل چه چیز را نشان می دهند. مرحله چهارم: کاهش به دو یا سه سناریو: دلیلی نظری برای این کار وجود ندارد اما مشاهدات عملی نشان می دهد که مدیرانی که از سناریوهای نهایی استفاده می کنند حداکثر به سه مورد توجه می کنند؛ بنابراین با بحث های فراوان باید دو یا سه ظرف پیدا کرد که همه موضوعات را به طور منطقی در خود جای دهند. در طول بحث های طولانی شرکت کنندگان می فهمند که مهمترین محرک تغییر از دید آنها و همکارانشان چه هستند. بر اساس این درک آنها به طور غریزی آماده اند تا هنگام بروز تغییرات با آنها مقابله کنند حتی بدون اینکه نیاز داشته باشند به گزارش های نهایی مراجعه کنند (آسکال-2003 به نقل از نوبخت). مرحله پنجم: نوشتن سناریو: سناریوها در قالب کمی و قابل مقایسه تدوین شوند تا مدیران بتوانند راهبردهای خود را بر مبنای آن قرار دهند و ذینعفان جهت مشارکت در موضوع امکان مقایسه و درک بهتر از موضوع را داشته باشند. افزون بر این بهتر است که مدیران خود در طراحی سناریوها مشارکت داشته باشند تا به آنها  

1- Scenario method

2- Causal layered analysis

3- Assakul

 

اعتقاد پیدا کنند. مرحله ششم: شناسایی موضوعات آینده: مرحله نهایی فرایند بررسی سناریوها برای تعیین عواقب آنهاست. راهبردهای متعاقب باید مسائلی را که بیشترین تاثیر را بر آینده شهر یا محله دارند، هدف قرار دهند تا در آینده بتوان خطرها را به حداقل رساند بدون اینکه بی هدف در بازی قمار وارد شد. (نوبخت-94)

مراحل ساخت سناریو در شکل شماره-5 خلاصه شده است.

 

 

 

            

 

            

 

 

شکل شماره 3 - مراحل ساخت سناریو و انتخاب سناریوی برتر 

 

گونه شناسی مسائل در موضوع مشارکت جهت تدوین سند چشم انداز در بافت های فرسوده

انواع مسائل: 1- مسائل ساده 2- مسائل مرکب 3- مسائل پیچیده 4- فرا مسئله

مسائل ساده شامل مسائلی می شود که کاملا قابل فهم هستند. با تعداد مشخصی از متغیرهای قابل شمارش تعریف می شود. بهتر است اضافه شود، معنی سادگی مساله اینجا مفهومی تلویحی دارد به این منظور است که راه حل آن نیز در ساده یا چقدر مشکل است. تا راه حل به عنوان بخشی از خود مساله تعریف نشود که غالبا در مورد مسائل به اصطلاح ساده مصداق نمی یابد. راه حل یک مساله ممکن است ساده یا دشوار باشد. تعریف یک مسئله به عنوان مساله ساده در موردی ممکن است مناسب باشد یا نباشد. مثلا برنامه ریزی تصمیمی بگیرد که اجرای آن مشکل باشد. اینجاست که مسئله ساده به مسئله ای گفته میشود که به طور عقلانی یا غیرعقلانی به صورت محدود و قابل شمارش تعریف شود.

مسائل مرکب مسائلی هستند که بخشی از آنها و نه تمامی بخش های آن روشن باشد. یعنی تعدادی نامعین از متغیرهای قابل شمارش. به این معنی که مساله ممکن است شامل بخشی از یک یا چند مسئله ساده تر باشد (البته اگر بتوانیم متغیرها را به خودی خود مساله بنامیم).

مسائل پیچیده شبیه به مسائل ساده هستند اما، ساده نیستند. در واقع تعدادی متغیرهای معین هستند اما متغیرهای غیرقابل شمارش، نه قابل شمارش.

فرا مسائل، به عبارتی مسائلی نامفهوم، گنگ و غیر دقیق تر از سایر مسائل اند. فرا مسئله، مسئله ای است که مشاهده می شود وجود دارد و بعضی متغیرهای ویژه را در تعریف خود در برمی گیرد. اما دقیقا این متغیرهای ویژه چه چیزی هستند و چه متغیرهای دیگری ممکن است درگیر این مسئله باشند مشخص نیست. بنابراین فرا مسئله با نبود دقت در آن شناخته می شود.(حبیب-91)

در موضوع مشارکت در چشم انداز سازی بافت های فرسوده، با تعداد نامعلومی از متغیرهای غیر قابل شمارش سروکار داریم. این متغیرها به دلیل ماهیت کیفی و نامحدود بودنشان، به طور دقیق قابل اندازه گیری و دسته بندی نیستند برخی از این متغیرها شامل انگیزه مشارکت، سطح مشارکت، دیدگاه ها و نظرات، روابط و تعاملات و عوامل زمینه ای از قبیل اجتماعی، سیاسی و اقتصادی هستند. لذا در موضوع مورد مطالعه ما با یک فرامسئله مواجه هستیم.

 

نوع مسئله	محدودیت های تجزیه و تحلیل	محدودیت های عمل
ساده (تعدادی معین متغیر قابل شمارش)	شناخت کامل همه متغیرها (تحلیل جامع)	بیشینه سازی و بهینه یابی
مرکب (تعداد نامعین متغیر قابل شمارش)	شناخت کامل بعضی از متغیرها (تحلیل عمیق مسائل فرعی)	بهینه یابی مسائل فرعی
پیچیده (تعداد معین متغیرهای غیرقابل شمارش)	شناخت بخشی از متغیرها (پیمایش سریع1)	بهبود کلی2
فرا مسئله (تعداد نامعین متغیر غیرقابل شمارش)	شناخت بخشی از متغیرها (انحرافات، استانداردها و غیره)	بهبود بخشی3

 

        

 

                                                           جدول شماره-1 (حبیب-91)

روش تحقیق  

این تحقیق از به روش تحلیلی- توصیفی انجام یافته است. گرد آوری اطلاعات با مطالعات کتابخانه ای شامل مطالعه مبانی نظری مرتبط، مطالعه مقالات، بررسی اسناد و انجام از روش نمونه گیری هدفمند مصاحبه های نیمه ساختار یافته  با 12 کارشناس به دلیل تجربه و تخصص خاص که تجربه بیش از 10 سال در حوزه بافت های فرسوده داشتند عموما در محل کارشان در حدود 15 تا 20 دقیقه  تا مرحله کفایت نظری ادامه یافت. این مصاحبه ها با رعایت اصول اخلاقی و اطمینان دادن به مصاحبه شوندگان در مورد حریم خصوصی و ناشناس بودن داده ها انجام یافت و به بررسی اقدامات انجام یافته و چالش های پیش رو در جهت مشارکت در مرحله چشم انداز سازی در بافت های فرسوده در شهر تهران در دو دهه گذشته پرداخته شد. مصاحبه ها با کارشناسانی شروع شد که به نظر می رسید دارای اطاعات بیشتری در بسط نظری موضوع می باشند سوالات مصاحبه در خصوص چالش های جلب مشارکت طیف‌های مختلف، توانمند سازی، ایجاد فضای گفتگوی آزاد، تأمین منابع لازم، تضمین پایداری مشارکت، اهمیت آموزش، شفافیت، اعتمادسازی، انسجام بین ذینفعان، ارزیابی مستمر و بهبود فرآیند مشارکت برای افزایش اثربخشی بودند. از مصاحبه نهم به بعد محتوای جدیدی به دست نیامد اما به جهت اطمینان از کفایت تا مصاحبه دوازدهم ادامه یافت. جهت بسط موضوع عموم سوالات مصاحبه به صورت باز تدوین شده بودند و با پرسیدن سوال "چالش های پیش روی مشارکت در بافت های فرسوده در چند مقوله اصلی در ذهن شما تقسیم می شود؟" مصاحبه شروع و پس از دسته بندی چالش ها توسط پاسخ دهنده به سوالاتی با جزییات مد نظر منطبق با مبانی نظری مرور شده ادامه می یافت در مصاحبه های بعدی اگر جزییات جدیدی که در مصاحبه قبلی به دست آمده بود گنجانده می شد. پس از پایان مصاحبه ها محتوای مصاحبه تبدیل به متن نوشتاری می گردید.

1- Quick surveys

2- Pareto Optima

3- Pareto Suboptimal

تجزیه و تحلیل اطلاعات 

 تحلیل داده های خام جمع آوری شده حاصل از مصاحبه ها در 4 مرحله به شرح زیر انجام یافت.

1) استخراج کلمات کلیدی: در جهت دسته‌بندی، خلاصه‌سازی متن و یافتن اطلاعات مرتبط

 2) تحلیل احساسات جهت شناسایی نظرات مثبت و منفی مصاحبه شوندگان در مورد سوالات

 3) طبقه‌بندی موضوعی جهت سازماندهی و دسته بندی موضوعات

 4) مدل‌سازی: به مفهوم کشف موضوعات پنهان و ردیابی موضوعات در طول زمان و یافتن روابط بین موضوعات مختلف

در ادامه به شرح مختصری از موارد به دست آمده از تجزیه و تحلیل اطلاعات می پردازیم.

اول: اسناد مرتبط با برنامه‌ریزی و مداخلات در طرح‌ها به طور کامل در قالب سند چشم‌انداز ساز و جایگاه مشارکت و نحوه آن در اسناد تهیه نشده‌اند. همچنین، برنامه‌های مرتبط با بافت‌های فرسوده نیز به طور صحیح و مطابق با مبانی نظری ارائه نشده‌اند و تنها سیاست‌های کلی برای تدوین این اسناد در نظر گرفته شده است. 

دوم: عموم مداخلات به صورت مداخلات کالبدی با بدون مشارکت یا با مشارکت محدود بدون در نظر گرفتن و یا نقش کم رنگ تاثیرات عوامل اجتماعی، اقتصادی، زیست محیطی انجام یافته است. توجه عمیق تر به موارد ذکر شده در زمان تدوین سند چشم انداز از اهمیت خاصی برخوردار است.

سوم: با وجود تلاش‌های متعدد برای جلب مشارکت و ایجاد زیرساخت‌های لازم، حل مشکلات بافت‌های فرسوده به دلیل مشکلات قانونی مانند مسائل مالکیتی و عوامل دیگری چون فقر و عدم آگاهی، بسیار دشوار است. پیچیدگی این مسائل و وجود عوامل گسترده و غیرقابل شناسایی، همراه با عدم توانایی در شناسایی دقیق عوامل مؤثر، باعث شده است که این موضوع به صورت فرامسئله باقی بماند.

چهارم: ابزار های لازم جهت مشارکت مردم در بافت های فرسوده از قبیل قوانین مشخص و کافی، بودجه مربوطه، نیروی کار مرتبط دارای تجربه و آموزش دیده ، ظرفیت سازی، دسترسی به اطلاعات، ارتباطات موثر و عدالت و برابری وجود ندارند و کارشناسان بر این باور بودند در بسیاری از موارد در محلات مشارکت قابل قبولی انجام نیافته است.

پنجم: عدم استمرار و عدم وجود یک ساز و کار مشخص (عدم وجود فرآیند مشخص) در مشارکت‌ها از علل مهم در عدم کامیابی به مشارکت مطلوب بوده به ‌طوری‌که جلسات نامنظم و محدود بدون یک روند مشخص برگزار می‌شدند. در این نوع از مشارکت مدیران به ‌طور عمده تمرکز بر مشروعیت‌بخشی به اقدامات خود به جای نشان دادن علاقه و انگیزه واقعی تمرکز داشته اند.

ششم: عدم ارایه چند سناریوی مشخص و انتخاب گزینه برتر توسط مشارکت کنندگان جلسات بیشتر به صورت اطلاع رسانی و همگام سازی مردم با اقدامات مورد نظر مدیران تشکیل و در جلساتی بسیار محدود پایان یافتند (جنبه سخنرانی برای عموم و پرسش و پاسخ محدود بودند).

هفتم: محدود بودن ابزار های اجرایی و الزامات قانونی جهت مشارکت مردم و عدم اجرای الزامات قانونی توسط مدیران شهری و مجموعه اجرایی  

  روایی

در این مطالعه از روش های مختلفی برای ارتقای روایی استفاده شده است که شامل موارد زیر می باشد.

- روش گردآوری داده ها که شامل مطالعات نظری و مصاحبه های نیمه ساختار یافته با 12 کارشناس بود، به غنی سازی داده ها و افزایش دیدگاه های مختلف در مورد موضوع مطالعه کمک کرد.

- مشارکت ذینفعان: در مراحل مختلف مطالعه، با ذینفعان کلیدی مانند کارشناسان، برنامه ریزان و سیاستگذاران مشورت شد تا از صحت و مرتبط بودن یافته ها با نیازها و تجربیات واقعی آنها اطمینان حاصل شود.

- تکنیک های عضوگیری: برای مصاحبه با کارشناسان از تکنیک های نمونه گیری هدفمند و حداکثر تنوع استفاده شد تا طیف وسیعی از دیدگاه ها را در نمونه مطالعه به دست آوریم.

- شناسایی و مدیریت سوگیری: محققان از سوگیری های بالقوه خود آگاه بودند و برای به حداقل رساندن تأثیر آنها بر مطالعه تلاش کردند. این شامل استفاده از روش های ثبت دقیق داده ها، بررسی متقابل یافته ها با سایر محققان و شفاف سازی فرضیات و تعصبات خود در طول مطالعه بود (پاتون-2002).

این تحقیق با در نظر داشتن اصل عدم قطعیت که پاسخ قطعی برای سوالات اساسی وجود ندارد انجام یافته لذا نتایج به دست آمده قطعی نیستند.  

پایایی

در این مطالعه از روش های مختلفی برای ارتقای پایایی استفاده شده است که شامل موارد زیر می باشد:

- تجزیه و تحلیل اطلاعات: توسط یک محقق انجام یافت و توسط دو محقق دیگر به صورت جداگانه مورد بازبینی قرار گرفت و در صورت وجود تناقض، از طریق بحث و گفتگو توافق حاصل گردید.

- قابلیت بازنگری: تمام مراحل مطالعه به طور دقیق مستند شد تا سایر محققان بتوانند یافته ها را بررسی کرده و آنها را تکرار کنند.

- قابلیت انتقال: یافته های مطالعه با دستاوردهای سایر تحقیقات مشابه در زمینه مشارکت در مقیاس محلات شهری مقایسه شد تا از قابلیت انتقال آنها به سایر زمینه ها اطمینان حاصل شود.(در بخش نتیجه گیری به برخی از این تحقیقات اشاره شده است).

یافته ها و بحث

از آنچه که در جریان این نگارش روشن گردید موارد ذیل قابل ملاحظه است:

اول: ما نیازمند تدوین سند چشم انداز جهت هرگونه طرح مداخله در محلات می باشیم. گلکار بر این باور است هر سند باید بر اساس دو پایه اصلی سنجش جامع وضعیت و مشارکتی بودن تنظیم شده باشد که با توجه به توضیحاتی که پیشتر اشاره شد روشن گشت که سنجش جامع وضعیت در دل مشارکتی بودن است و انعکاس نظرات ذینفعان در زمان تدوین طرح منجر به جامع نگری خواهد شد. به بیان دیگر جامعیت فقط در نظر برنامه ریزان نبوده و سایر نگرش ها که از جانب کلیه ذینفعان در آن منعکس می گردد به آن جامعیت می بخشد این موضوع می تواند از مرحله تدوین طرح اولیه تا جلسات آتی و تصویب آن توسط ذینفعان و مقامات محلی ادامه یابد.

دوم: موضوع مداخله و یا هرگونه تصمیمی در جهت مداخلات در محلات خارج از توان پاسخ های علت و معلولی است که متکی بر عملکرد گرایی است حال آنکه فرسودگی خروجی عدم پایداری اجتماعی، اقتصادی، کالبدی و زیست محیطی است لذا بررسی عوامل موثر در قالب ساختارهای اجتماعی، اقتصادی و زیست محیطی بوده که نمود خارجی آن به صورت کالبدی ظاهر می گردد ضروری است شناخت این عوامل از طریق مشارکت عموم بسیار موثر خواهد بود اقداماتی که در مداخلات در محلات دارای بافت های فرسوده انجام یافته بیشتر سعی در حل موضوع با نگاه به یک مسئله ساده داشته و عموما مداخلات کالبدی بوده  اما موضوع با پیچیدگی های عمیق تری روبروست. 

سوم: ما با محله آرمانی خود فاصله خواهیم داشت و هیچ وقت به آن نمی رسیم اما می توانیم فاصله خود را با آن تا جای ممکن با آن کم کنیم زمانیکه ما مشارکت ذیفعان را جلب می نماییم هر کدام از مشارکت کنندگان بر اساس نگرش و برخورد شخصی خود با موضوع نسبت به بیان جوانبی از آن اظهار نظر خواهد نمود لذا ما عوامل بیشتری موثر بر موضوع  خواهیم یافت. همچنین فرصت کم کردن فاصله خود با شرایط آرمانی را برای خود ایجاد خواهیم کرد. پر واضح است امکان اظهار نظر و مشارکت فعال در شناسایی عوامل جدید از اهمیت ویژه ای برخوردار است همچنین می توان گفت مشکلات بافت های فرسوده به دلیل شناخت صرفا برخی از متغییرها  به صورت فرا مسئله می باشند با مشارکت عوامل بیشتری خواهیم شناخت اما کماکان امکان شناسایی همه عوامل را نداریم لذا قادر به حل موضوعات به صورت کامل نیستیم بلکه بهبود در بخشی از وضعیت را شاهد خواهیم بود در اینجا سطحی از دانش برای دستیابی قطعی به تعداد متغیر ها و نوع آنها وجود ندارد پس نتایج حاصل با راه حل قطعی فاصله خواهند داشت چنین وضعیتی «بهینه فرعی4» (به نقل از حبیب-91) نام گذاری شده است.

1- Patton

چهارم: بسیاری از مشکلات موجود در بافت‌های فرسوده ناشی از عدم بهره‌مندی از ابزارها و رویکردهای مناسب برای مشارکت موثر مردم است. آنچه تاکنون اتفاق افتاده ، صرفاً چند جلسه اطلاع‌رسانی و هماهنگی با مردم بوده و تصمیمات از قبل گرفته شده، به صورت محدود و بدون توجه کافی به معیارهای اجتماعی، اقتصادی، زیست‌محیطی و کالبدی، در این فرآیندها لحاظ شده‌اند. برای افزایش مشارکت مردم در حل مشکلات بافت‌های فرسوده، لازم است اقدامات و ابزارهای زیر به کار گرفته شوند: آموزش عمومی و اطلاع ‌رسانی: اطلاع‌رسانی مؤثر از تأثیرات اجتماعی، اقتصادی، زیست‌محیطی و کالبدی تصمیمات، و فراهم کردن اطلاعات دقیق و به‌روز برای ساکنان مشاوره و مشارکت: زمان‌بندی مناسب برای مشاوره، تهیه اطلاعات و ایجاد ترتیبات و کانال‌های مشاوره. مشورت عمومی باید به اندازه کافی جامع باشد و نتایج آن در تدوین سناریوهای مرتبط مورد استفاده قرار گیرد توانمندسازی: افزایش ظرفیت‌ها برای حضور فعال و مؤثر در جلسات از طریق ارتقاء مهارت‌ها و افزایش اعتماد به نفس ساکنان ایجاد کانال‌های ارتباطی: تقویت ارتباطات بین ساکنان، ذینفعان محلی و مقامات دولتی، به منظور بهبود فرآیندهای تصمیم‌گیری محلی و افزایش ارزش‌های جمعی تدوین و تخصیص منابع: تدوین جزییات قانونی از طریق طرح‌های تفصیلی و اختصاص بودجه مشخص به پروژه‌ها آموزش، پایش و نظارت: آموزش و نظارت مستمر بر اجرای مشارکت‌ها توسط مجریان و توجه به تعهد و انگیزه کارکنان توجه به تنوع فرهنگی: در نظر گرفتن تنوع و تکثر فرهنگی برای حفظ عدالت و برابری در فرآیندهای تصمیم‌گیری و اجرایی. با تقویت این ابزارها و تقویت ارتباطات و همکاری‌های مستمر میان افراد مختلف جامعه، می‌توان فرآیندهای تصمیم‌گیری محلی را بهبود بخشید و به حل مؤثر مشکلات و بهبود کیفیت زندگی در بافت‌های فرسوده کمک کرد.

پنجم: مشارکت یک فرآیند است و یک نقطه جهت انجام فعالیتی خاص نیست لذا پایداری در آن از اهمیت ویژه ای برخوردار است این پایداری به مفهوم استمرار وضعیت در مشارکت کردن ذینفعان در تمامی سطوح  می باشد. برای اینکه این  امر  به خوبی  اتفاق بیافتد، جلسات اطلاع رسانی و مشاوره لازم اما کافی نبوده لذا در تدوین سند چشم انداز اسناد مرتبط الزام آور که در این نگارش به آنها اشاره نموده ایم می تواند موثر باشد همچنین در پایان جهت لحاظ نمودن بازخورد ها  نسبت به ایجاد پورتفولیو1 جهت مستند سازی2 و استفاده در تدوین طرح های بعدی و مشابه اقدام نماییم. بنابراین لازمه عدم تکرار اشتباهات و الگوبرداری از هدایت موفق پروژه ها مستند سازی است (سبزه پرور- 92) که در تدوین سند چشم انداز و مداخلات جای خالی این مستند سازی نیز  به چشم می خورد. قابل ذکر است موضوع نحوه  نظارت مشارکت کنندگان  و جزییات آن و  همچنین  بازخوردها که خارج  از  موضوع  این پژوهش می باشد و نیازمند پژوهش های دیگر می باشد.

ششم: تصمیم سازی در مقابل تصمیم گیری است که از اهمیت ویژه ای برخوردار است. بدیهی است نظرات ذینفعان مهم بوده و معیارهای حاصل از آن برنامه ریزان را قادر می سازد به جوانب دیگری از موضوع مورد بحث دست یابند پس از جلسات اولیه با منعکس نمودن این نظرات توسط برنامه ریزان در قالب سناریو های های مختلف در جلسات نسبت به ارائه و تدوین تاثیرات آن و همچنین میزان موفقیت و سایر خروجی ها در هر سناریو به صورت کمی و در صورت لزوم جهت درک بهتر در قالب مدلهای تحلیلی به ذینفعان و مدیران شهری ارائه گردد تا از ابهامات موضوع کاسته و امکان انتخاب یک سناریوی منطقی از بین دو یا سه سناریوی نهایی ایجاد گردد. در چنین حالتی ما تصمیم سازی را در مقابل تصمیم گیری داریم که از جایگاه ویژه ای جهت تدوین سند چشم انداز ساز با مشارکت کلیه ذینفعان برخوردار می باشد و باعث افزایش شفاف سازی3 و انتخاب سناریوی برتر به صورت مشارکتی و انعکاس نظرات ذینفعان بر تدوین طرح می شود.

1- Portfolio

2- Documentation

3- Clarification 

هفتم: چنانچه بخواهیم نگاهی به جایگاه مشارکت در مداخلات در بافت های فرسوده در سلسله مراتب طرح های شهری در مقیاس محله بیاندازیم می توان آن را در طرح تفصیلی موضعی یافت طرح های تفصيلي موضعي در واقع طرح هاي اجرايي هستند كه با مشاركت مردم براي حل يك معضل شهري اجرا مي شوند (ماجدی_91). این طرح ها براي مرمت و بازسازي بافت هاي قديمي و فرسوده شهري، ساماندهي محلات حاشيه اي و مسئله دار شهري طرح هاي تفصيلي موضعي تهيه مي گردند (همان). طرح هاي تفصيلي موضعي، به عنوان يك پروژه خاص كه واجد بودجه اي معين و مديريت خاصي بوده و در زمان مشخصي بايد به مورد اجرا گذاشته شوند (همان). جهت اقدامات در بافت های فرسوده شهری تدوین سند چشم انداز محلات فرسوده و تصویب آن در قالب طرح تفصیلی کارآمد به نظر می رسد اهمیت تبیین جایگاه مشارکت در طرح های شهری بدین جهت است که طرح های شهری در کمیسیون ماده 5 به عنوان مرجع قانونی تصویب می شوند و اجرای آنها الزام آور بوده این طرح ها به عنوان بخشی از ابزارهای قانونی جهت اداره شهرها عمل می کنند لذا توجه به جایگاه قانونی و تدوین جایگاه آن در زمان برنامه ریزی به عنوان عاملی الزام آور و به عنوان بخشی از ابزار های اجرایی در نیل به تدوین سند چشم انداز با مشارکت مردم از اهمیت خاصی برخوردار است.

 

 

اطلاع رسانی و دعوت همگانی و توانمند سازی جهت مشارکت افراد و گروه هایی که به دلایل مختلف مایل به مشارکت نیستند

شکل شماره - 4  مدل پیشنهادی جهت تدوین سند چشم اندازساز در محلات شهری با مشارکت کلیه ذینفعان 

به کجا می رویم؟ تعیین اهداف با مشارکت ذینفعان: چه چیزی می‌خواهیم در محله تغییر دهیم؟ برنامه ریزان در جلسات توجیهی تاثیر تغییرات مورد نظر و چالش های پیش رو را در مقولات اجتماعی، اقتصادی، زیست محیطی و کالبدی مورد توجه قرار داده و به صورت ساده شده برای مشارکت کنندگان شرح دهند و جزییات مکتوب ارایه نمایند

 

 

تدوین سناریو های اولیه: برای رسیدن به این اهداف چه سناریو هایی وجود دارند تعیین 7 تا 9 سناریوی اولیه توسط برنامه ریزان در تعامل با مدیران شهری تهیه می شوند و دسته بندی آنها در 3 سناریوی اصلی که برای مشارکت کنندگان قابل فهم و ساده باشد و انتخاب گزینه برتر توسط کلیه ذینعان

اکنون کجا هستیم؟ تشکیل جلسات استماع اولیه و تبیین وضع موجود در با در نظر گرفتن نقاط قوت، نقاط ضعف، فرصت ها و تهدید ها در چهار مقوله اصلی اجتماعی، اقتصادی، زیست محیطی و کالبدی با مشارکت همگان تا مرحله کفایت نظری و عدم دریافت مقوله ای جدید

 

 

 

 

 

 

 

 

 

چگونه به آنجا برسیم؟ (سند چشم انداز) برنامه اجرایی نقشه‌ای عملی برای رسیدن به اهدافمان در چارچوب چشم‌انداز است که به صورت مشخص به موارد زیر پاسخ می دهد ودر قالب سند چشم انداز تدوین و در مرجع قانونی تصویب می شود .  بیانیه چشم انداز: تصویری واضح و الهام بخش از آینده مطلوب محله ارائه می دهد ارزش ها: اصول بنیادی که راهنمای تصمیم گیری ها و اقدامات در محله هستند اهداف: اظهارات مشخص و قابل اندازه گیری که به تحقق چشم انداز کمک می کنند و تعیین گوشه رقابتی محله استراتژی ها: برنامه های عملی برای رسیدن به اهداف مشارکت: نحوه مشارکت ساکنان، ذینفعان و مقامات در فرآیند برنامه ریزی و اجرا برنامه ریزی و بودجه بندی: نحوه تامین منابع مالی برای اجرای برنامه ها پایش و ارزیابی: نحوه سنجش پیشرفت و اصلاح برنامه در مراحل اجرا مستند سازی اقدامات: جزییات روش مستند سازی اقدامات

 

 

کجا می خواهیم باشیم؟ (بیانیه چشم انداز) تدوین بیانیه جشم انداز به مفهوم تصویری از آینده محله که در آن به اهدافمان رسیده‌ایم. این یک تصویر کلی و الهام‌بخش است که نشان می‌دهد محله ما در نهایت به چه مکانی تبدیل خواهد شد.

 

 

 

 

 

 

 

نتیجه گیری

در مقایسه نتایج به دست آمده در این تحقیق با سایر تحقیقات مشابه (شیخی، الهیاری- 1398) در نتایج خود اشاره می کنند مشارکت شهروندان در بهسازی و نوسازی بافت فرسوده محله در سطح مناسبی نمی‌باشد. همچنین می‌توان گفت که اعتماد به مسئولین، عامل مؤثر بر مشارکت مردمی و نبود یا کمبود تشکل‌های فرهنگی ـ اجتماعی مهمترین مانع مشارکت مردمی در بهسازی بافت فرسوده آن محله می‌باشند. در تحقیقی دیگر (دستجردی- 1392)  اشاره می کند در شهر اصفهان، طرح‌های توسعه شهری بیش از چهار دهه است که تهیه شده‌اند اما به اهداف خود در توسعه شهری نرسیده‌اند. مشکلات اصلی عبارتند از ساختار ثابت و غیر منعطف، تمرکز بر فرآورده (محصول) به جای فرآیند، کاهش برنامه‌ریزی جامع، عدم مشارکت مردمی، دیدگاه‌های سنتی مدیران، ضعف مدیریت شهری، روند طولانی اخذ مصوبات، نیاز به تجمیع در بافت‌های فرسوده، کاهش اعتبارات و کمک‌های دولتی به شهرداری‌ها، و عدم نظم سلسله‌مراتبی در تهیه طرح‌ها این موانع باعث عدم تحقق‌پذیری و ناکارآمدی طرح‌های شهر اصفهان در ارایه پیشنهادات مشخص و عملیاتی برای نوسازی بافت‌های فرسوده می‌شوند. در تحقیقی (اکبری و دیگران- 1400) دیگر نتایج بدست آمده گویای این امر است که اقداماتی که به واسطه قوانین بازآفرینی در محله سیروس انجام شده است، به صورت غیرمستقیم، گروههای از ساکنین را به حاشیه شهر رانده اند. این چالش از عدم تعادل میان حق مالکیت و حقوق شهروندی و منافع عمومی نشات می گیرد. تاکید بر تملک و آزادسازی اراضی و اجرای طرحهای بازآفرینی، سبب غفلت از تامین منافع عمومی و جمعی و ایجاد چالش هایی در سایر ابعاد اجتماعی، اقتصادی و مدیریتی و عدم تحقق اهداف است (تصمیماتی که خروجی نگاه مردم نمی باشند)  قابل ذکر است نتایج تحقیقات گذشته با نتایج این تحقیق همسو بوده که در ادامه به نتایج حاصل از این تحقیق می پردازیم. از مهمترین مواردی که در خصوص مشارکت از مرحله چشم انداز سازی قابل ملاحظه است جای خالی تدوین سند چشم انداز محله شامل بیانیه چشم‌انداز، ارزش‌ها، اهداف، استراتژی‌ها، مشارکت، برنامه‌ریزی و بودجه‌بندی، پایش و ارزیابی، مستندسازی اقدامات است  در خصوص چشم انداز سازی به غیر از سند ملی راهبردی احیاء، بهسازی و نوسازی و توانمندسازی بافت های فرسوده و ناکارآمد شهری مصوب 1393 اسناد مطالعاتی مشخصی و قابل ملاحظه ای تهیه نشده است و این در حالیست که سند تهیه شده موضوع چشم انداز را به شرح زیر و به صورت سیاست های کلی در سطح ملی جهت  تهیه و تدوین طرح های پایین دست خلاصه نموده است. هدف سند: بهبود وضعيت اقتصادي ، اجتماعي و شرايط محيطي ساكنان محدوده ها و محله ها به نحوی که اول: استانداردهاي مسكن، سرانه فضاهاي عمومي، خدمات شهري و زیرساختهاي شهري در سطح ميانگين شهر محيط بر آنها محقق شده باشد. دوم: سمت و سوي تحول كالبدي و كاركردي در جهت بهبود و بهسازي و توسعه پايدار باشد. سوم: احساس اميد و آسايش در خانواده ها به منظور بسيج توان هاي مادي و معنوي آنان و تلاش و پيشرفت به سوي آينه بهتر مشهود باشد. (سند ملي راهبردي احياء، بهسازي و نوسازي و توانمندسازي بافتهاي فرسوده و ناكارآمد شهري-93). همچنین در طرح چشم انداز بیست ساله شهر تهران چنین آمده است " تهران شهری است توسعه یافته و پایدار، متناسب با نقش های بین المللی، ملی، منطقه ای، محلی، دارای محیط شهری مناسب و بافت های (فرسوده) بازسازی شده زیبا، مقاوم و با امکانات لازم جهت مقابله و مدیریت بحران به ویژه زلزله و برخورداری ساکنان آن از کیفیت قابل قبول و مستمر زندگی".(به نقل از عندلیب - 92) ملاحظه می گردد هر چند در مواردی اشاراتی به مشارکت شهروندان، تامین مالی پایدار، توسعه اقتصادی، بهبود کیفیت زندگی و مواردی از این قبیل اشاره شده که کلیتی از یک بیانیه چشم انداز بوده  اما سند چشم انداز نیازمند تدقیق مواردی چون نحوه مشارکت، ارزش ها، اهداف، استراتژیها، برنامه و بودجه بندی و روش پایش، نظارت و ارزیابی می باشیم که در سند چشم انداز تهران قابل ملاحظه نیست لذا تدوین موارد ذکر شده در یک سند چشم انداز محله به عنوان بخشی از ابزار اجرایی در دستیابی به اهداف از اهمیت ویژه ای برخوردار است. 

همچنین به نظر می رسد شناسایی چالش ها حاصل از مشارکت و لحاظ نمودن عوامل اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی از اهمیت خاصی برخوردار است و کالبد می تواند به عنوان خروجی حاصل از عوامل فوق  و یا توام با عوامل ذکر شده در نظر گرفته شود که منجر به پایداری در شرایط ایجاد شده گردد. گلکار در مثالی ساده به آن اشاره دارد با پیگیري اقدامات سطحی، صرفاً می توان «علائم2» و نه «علت هاي3» بیماري هاي شهري را درمان نمود باید پذیرفت که نمی توان بیماري آبله را با برچیدن جوش هاي چهره آبله گون بیمار معالجه نمود (گلکار -87) با نوسازی ما صرفا علائم را از بین برده ایم به عنوان مثال ارایه وام در بسیاری از موارد ساکنان بافت های فرسوده را که در بسیاری از موارد گروه های کم درآمد و فقیر هستند مقروض تر و ناتوان تر نموده ایم اما با مشارکت امکان شناسایی مشکلات اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی گروه هدف می توانست توجه را به مواردی چون  توانمند سازی اقتصادی و اجتماعی ساکنان با در نظر داشتن مسائل زیست محیطی در مداخلات کالبدی جلب نماید. لذا جهت برخورد مطلوب تر با موضوع در جهت پایداری اقتصادی باید در بیانیه چشم انداز نسبت به تدوین گوشه رقابتی بین محلات (جهت توانمند سازی مردم محله) در به دست آوردن سهم خود از ثروت و سایر منابع  مشخص گردد که همانطور که در مبانی نظری ذکر شد از الویت های تدوین سند چشم انداز می باشد حال آنکه آنچه در این محلات اتفاق افتاده اقدامات متحدالشکل که صرفا جنبه کمک اقتصادی در قالب بسته های تشویقی یکسان بوده که در عمل منجر به وابستگی بیشتر ساکنان مقیم در بافت های فرسوده به کمک های مالی  می گردد در حالیکه ایجاد گوشه اقتصادی در جهت توانمند سازی اقتصادی محله و تا حدی با کاهش عواملی چون فقر و بیکاری می تواند منجر به  توانمند سازی اجتماعی نیز گردد. از آنچه ذکر شد  به نظر می رسد ایجاد گوشه اقتصادی در توانمند سازی اقتصادی و  اجتماعی ساکنان و محله موثر باشد و نقش به سزایی در حل مشکل فرسودگی کالبدی و عملکردی و پیشگیری از آن در محلات دارای بافت فرسوده داشته باشد این مهم می تواند از طریق مشارکت و پشتیبانی جامعه محلی با شناسایی فرصت ها، تهدید ها، نقاط ضعف و قوت در زمان تدوین سند چشم انداز به نحو مطلوب تری شناسایی و ایجاد گردد.

آنچه به نظر می رسد بافت فرسوده بخشی از نمود بیرونی مشکلات یک شهر است. با گذر از اقدامات گذشته در ایجاد آرمانشهر می توان گفت  آرمان شهر وجود خارجی ندارد و در تمامی شهرها مشکلات و ناهنجاری هایی کماکان وجود دارد در برخی موارد این مشکلات و چالش های زندگی شهری در برخی محلات که دارای تاب آوری کمتری می باشند به صورت بافت  های فرسوده نمایان می گردد می توان گفت از آنجایی که ما قادر به حل کامل مشکلات شهری نیستیم (مشکلات به صورت فرا مسئله می باشند) پس ما قادر به حل کامل مشکل بافت ها نمی باشیم اما با مشارکت قادر به شناسایی و حمایت عمیق تر در جهت حل موضوع تا حد قابل قبولی خواهیم بود لذا نباید انتظار حل تمامی مشکلات را در بافت های فرسوده داشته باشیم. 

از آنچه در این مقاله ارائه شد می توان نتیجه گرفت چنانچه تدوین سند چشم انداز در چهارچوب طرح تفصیلی در کمیسیون ماده 5 به تصویب برسد به دلیل جایگاه قانونی و ملزم بودن همه افراد و گروه ها از تبعیت از قانون از اهمیت ویژه ای جهت دستیابی به اهداف، شفاف سازی در اقدامات پیش رو و جلب مشارکت مردم برخوردار باشد. این مهم می تواند با الزام دستورالعملی در شرح وظایف مهندسین مشاور شهرساز جهت تدوین سند چشم انداز محلات دارای بافت فرسوده در چهارچوب تصویب طرح تفصیلی یا در زمان بازنگری های آن انجام شود. طرح تفصیلی پس از تصویب در کمیسیون ماده 5 اعلام عمومی و نظرات مردمی (در سطح شهر) بر اساس آیین‌نامه اجرایی قانون تأسیس شورای عالی شهرسازی و معماری ایران، مصوب 1351 و اصلاحات آن باید شنود گردد. این آیین‌نامه به نحوه اطلاع‌رسانی عمومی و جمع‌آوری نظرات مردمی در خصوص طرح‌های تفصیلی پرداخته است بعد از بررسی و رسیدگی به نظرات مردمی و انجام اصلاحات لازم، طرح تفصیلی به تصویب نهایی شورای اسلامی شهر یا استان می‌رسد (قانون شوراهای اسلامی کشور- 1375) و پس از آن طرح باید ابلاغ گردد. همان طور که ملاحظه می شود پروسه فوق می تواند جایگاه قانونی و اطلاع رسانی قابل ملاحظه ای ایجاد نماید و همچنین به دلیل فرآیند ارتباطی مهندسین مشاور، شهرداری، کمسیون ماده 5، جمع آوری نظرات مردمی و شورای شهر در زمان تصویب با توجه به بازنگری موضوع در سطح شهر و مشارکت شهروندان و سایر گروهها در سطح شهر از پشتیبانی فکری و قانونی وسیع تری بهره مند خواهد بود و می تواند به عنوان ابزار قانونی مطلوبی جهت الزام به فرآیند مشارکت باشد.   

 

1- Symptoms

2- Causes

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

منابع

برک پور، ناصر؛ اسدی، ایرج(1390). مدیریت و حکمروایی شهری (چاپ دوم). تهران: دانشگاه هنر

پاکزاد، جهانشاه (1394). سیر اندیشه ها در شهرسازی (2) از کمیت تا کیفیت (چاپ چهارم). تهران: آرمانشهر

تقدسی، رعنا؛ شریف زادگان، محمد حسین (1399) واکاوی جایگاه برنامه‌ریزی توسعه شهری مشارکتی و چالش‌های فراروی آن در اندیشه نهادگرا، دانش شهرسازی، 37-62

حبیب، فرح (1391). جستارهای شهرسازی (چاپ اول). تهران: فرح حبیب

حبیبی، سید محسن و مقصودی، ملیحه (1390). مرمت شهری (چاپ پنجم). تهران: دانشگاه تهران

حبیبی، سید محسن و سعیدی رضوانی، هادی (1384). شهرسازی مشارکتی، کاوشی نظری در شرایط ایران، نشریه هنرهای زیبا، 24، 15- 24

ذبیحی، حسین (1390). کنکاش در نظریه‌ها، تئوری‌ها و اقدامات شهرسازی و معرفی برنامه‌ریزی شهری فازی (چاپ اول) تهران: جهاد دانشگاهی واحد خوارزمی

عندلیب، علیرضا (1387). مجموعه یادداشت‌های نوسازی بافت‌های فرسوده (چاپ اول). تهران: سازمان آمار و اطلاعات خدمات کامپیوتری (واحد آمار) 

سبزه پرور، مجید (1392). کنترل پروژه به روش گام به گام (چاپ هجدهم). تهران: ترمه

عبدی دانشپور، زهره (1397). درآمدی بر نظریه های برنامه ریزی با تاکید ویژه بر برنامه ریزی شهری (چاپ سوم). تهران: دانشگاه شهید بهشتی 

عندلیب، علیرضا (1392). اصول نوسازی شهری: رویکردی نو به بافت‌های فرسوده (چاپ اول). تهران: آذرخش 

عندلیب، علیرضا (1396). اصول نوسازی متوازن بافتهای فرسوده شهری، باغ نظر، 48، 5-16

کمپل، اسکات؛ فاینشتاین، سوزان (1388). نظریه برنامه ریزی شهری، ترجمه عارف اقوامی مقدم (چاپ اول). تهران: آذرخش

پویا، مریم (1395)، روش های تحقیق در تاریخ ، (چاپ اول). تهران: سازمان جهاد دانشگاهی.

گلکار، کورش (1384). چشم انداز شهر/ محله پیشنهاد یک چهارچوب مفهومی برای صورت بندی بیانیه چشم انداز،. نشریه هنرهای زیبا، 24، 25-36 

گلکار، کورش (1387). محیط بصري شهر؛ سیر تحول از رویکرد تزیینی تا رویکرد پایدار، علوم محیطی، 4، 95-114

لینچ، کوین (1391). تئوری شکل شهر، ترجمه سید حسین بحرینی (چاپ پنجم) تهران: موسسه چاپ و انتشارات دانشگاه تهران 

ماجدی، حمید (1391). نظريه تهيه طرح هاي ساختاري- راهبردي ناحيه اي و محلي، هویت شهر، 11، 17-26

ماجدی، حمید (1395). نظریه طرح های ساختاری- راهبردی شهری و ناحیه ای (چاپ اول). تهران: دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم تحقیقات

نوبخت، محمد باقر (1394). روش تحقیق پیشرفته (چاپ سوم). تهران: سازمان انتشارات جهاد دانشگاهی

 Aoki, N. (2018). Sequencing and combining participation in urban planning: The case of tsunami-ravaged Onagawa Town, Japan. Cities, 72, 226-236.

Arnstein, S. R. (1969). A ladder of citizen participation. Journal of the American Institute of Planners, 35(4), 216-224.

Bandura, A. (1977). Social learning theory. Englewood Cliffs, NJ: Prentice Hall.

Bandura, A., & Walters, R. H. (1977). Social learning theory (Vol. 1). Englewood Cliffs, NJ: Prentice Hall.

Bentivegna, V., Curwell, S., Deakin, M., Lombardi, P., Mitchell, G., & Nijkamp, P. (2002). A vision and methodology for integrated sustainable urban development: BEQUEST. Building Research & Information, 30(2), 83-94.

Breuste, J. H. (2004). Decision making, planning and design for the conservation of indigenous vegetation within urban development. Landscape and Urban Planning, 68(4), 439-452.

Brombal, D., Moriggi, A., & Marcomini, A. (2017). Evaluating public participation in Chinese EIA: An integrated Public Participation Index and its application to the case of the New Beijing Airport. Environmental Impact Assessment Review, 62, 49-60.

Bryant, M., & Baass, T. (2012). Creating sustainable neighborhood economies: A guide for community development practitioners. Island Press.

Chambers, S. (2019). Democracy in the Open. The Good Society, 27(1-2), 146-154.

Chies, M., & Koch, S. (2007). Green infrastructures and social capital: A study of urban parks and their impact on community social cohesion. Local Environment, 12(1), 43-63.

Conte, E., & Monno, V. (2012). Beyond the building-centric approach: A vision for an integrated evaluation of sustainable buildings. Environmental Impact Assessment Review, 34, 31-40.

Cornwall, A. (2008). Unpacking ‘Participation’: Models, meanings and practices. Community Development Journal, 43(3), 269-283.

Creswell, J. W., & Creswell, J. D. (2017). Research design: Qualitative, quantitative, and mixed methods approaches. Sage Publications.

Della Spina, L., Lorè, I., Scrivo, R., & Viglianisi, A. (2017). An integrated assessment approach as a decision support system for urban planning and urban regeneration policies. Buildings, 7(4), 85.

Dryzek, J. S., Bächtiger, A., Chambers, S., Cohen, J., Druckman, J. N., Felicetti, A., & Gutmann, A. (2019). The crisis of democracy and the science of deliberation. Science, 363(6432), 1144-1146.

Dubbini, R. (2002). Geography of the gaze: Urban and rural vision in early modern Europe. University of Chicago Press.

Fung, A. (2003). Survey article: Recipes for public spheres: Eight institutional design choices and their consequences. Journal of Political Philosophy, 11(3), 338-367.

Fung, A. (2006). Varieties of participation in complex governance. Public Administration Review, 66, 66-75.

Fung, A. (2007). Minipublics: Deliberative designs and their consequences. In Deliberation, participation and democracy (pp. 159-183). Springer.

Fung, A. (2015). Putting the public back into governance: The challenges of citizen participation and its future. Public Administration Review, 75(4), 513-522.

Fung, A., & Wright, E. O. (2001). Deepening democracy: Innovations in empowered participatory governance. Politics & Society, 29(1), 5-41.

Fung, A., & Wright, E. O. (2009). Deepening democracy: How public collaboration can revitalize American cities. Princeton University Press.

Glucker, A. N., Driessen, P. P., Kolhoff, A., & Runhaar, H. A. (2013). Public participation in environmental impact assessment: Why, who and how? Environmental Impact Assessment Review, 43, 104-111.

Gorzeń-Mitka, I., & Okręglicka, M. (2014). Improving decision making in complexity environment. Procedia Economics and Finance, 16, 402-409.

Hasse, J., & Weingaertner, D. (2016). From vision to action: Roadmapping as a strategic method and tool to implement climate change adaptation–the example of the roadmap ‘water sensitive urban design 2020’. Water Science and Technology, 73(9), 2251-2259.

Innes, J. E., & Booher, D. E. (2004). Reframing public participation: Strategies for the 21st century. Planning Theory & Practice, 5(4), 419-436.

Irvin, R. A., & Stansbury, J. (2004). Citizen participation in decision making: Is it worth the effort? Public Administration Review, 64(1), 55-65.

Jacobs, A., & Appleyard, D. (1987). Toward an urban design manifesto. Journal of the American Planning Association, 53(1), 112-120.

Kretzmann, J. P., & McKnight, J. L. (1993). Building strong communities: A guide to identifying community assets. Sage Publications.

Miles, M. B., Huberman, A. M., & Saldaña, J. (2014). Qualitative data analysis: A methods sourcebook. 3rd.

Mosadeghi, R., Warnken, J., Tomlinson, R., & Mirfenderesk, H. (2015). Comparison of Fuzzy-AHP and AHP in a spatial multi-criteria decision making model for urban land-use planning. Computers, Environment and Urban Systems, 49, 54-65.

Muir, J., & Rhodes, M. L. (2008). Vision and reality: Community involvement in Irish urban regeneration. Policy & Politics, 36(4), 497-520.

Newman, P., & Kenworthy, J. R. (1999). Sustainability and cities: Overcoming automobile dependence. Island Press.

Ordóñez, C., Threlfall, C. G., Kendal, D., Hochuli, D. F., Davern, M., Fuller, R. A., . . . Livesley, S. J. (2019). Urban forest governance and decision-making: A systematic review and synthesis of the perspectives of municipal managers. Landscape and Urban Planning, 189, 166-180.

Ortegon-Sanchez, A., & Tyler, N. (2016). Constructing a vision for an ‘ideal’ future city: A conceptual model for transformative urban planning. Transportation Research Procedia, 13, 6-17.

Patton, M. Q. (2002). Two decades of developments in qualitative inquiry: A personal, experiential perspective. Qualitative Social Work, 1(3), 261-283.

Rappaport, J. (1987). Empowerment meets practice: Impact of empowerment models from the past decade. In S. M. Seidman & J. Rappaport (Eds.), Empowerment evaluation: Knowledge and power in community psychology.

Rappaport, J. (1987). Terms of empowerment/exemplars of prevention: Toward a theory for community psychology. American Journal of Community Psychology, 15(2), 121-148.

Rawls, J. (1971). A theory of justice. Cambridge, MA: Harvard University Press.

Reed, M. S. (2008). Stakeholder participation for environmental management: A literature review. Biological Conservation, 141(10), 2417-2431.

Wang, J. (2021). Vision of China’s future urban construction reform: In the perspective of comprehensive prevention and control for multi disasters. Sustainable Cities and Society, 64, 102511.