Subject Areas : geographical and environmental
مهدی نیازی 1 , حمید جعفری 2 , katayoon alizadeh 3
1 - دانشگاه آزاد مشهد
2 - دانشیار گروه جغرافیا و برنامه ریزی روستایی، واحد مشهد، دانشگاه آزاد اسلامی، مشهد، ایران
3 - عضو هیئت علمی دانشگاه آزاداسلامی واحد مشهد
Keywords:
Abstract :
ابراهیمی کوهبنه، محمدصادق، اسعدی خوب، سیدحسن، (1396)نقش و اهمیت کشاورزی سنتی در تعدیل مهاجرت و پایداری جمعیت روستایی مطالعه موردی شهرستان بهمئی، فصلنامه راهبردهای توسعه روستایی، جلد5، شماره 1.
اسماعیلی، فضل اله، خداداد، مهدی، زارع قلعه سیدی، رویا، (1396)، بررسی نقش صنایع کوچک بخش کشاورزی در توسعه اجتماعی و اقتصادی نواحی روستایی(مطالعه موردی:دهستان گلاب شهرستان کاشان)، دو ماهنامه پژوهش در هنر و علوم انسانی، سال دوم، شماره2.
اکبرپور، محمد، مطیعی لنگرودی، سیدحسن، رضوانی، محمدرضا، نوربخش، سیدمرتضی، (1393)، مجله پژوهش های روستایی، دوره 5، شماره 4.
بکان، مریم،(2015)، عوامل ناپایداری سکونتگاههای روستایی، سومین کنگره بین المللی عمران، معماری و توسعه شهری، دانشگاه شهید بهشتی، تهران.
تمنا، سعید، (1393)، مبانی جمعیت شناسی، چاپ دوازدهم، انتشارات دانشگاه پیام نور.
جان پرور، محسن، صالح آبادی، ریحانه، زرگری، مطهره، (1396)،پیامدهای بحران مهاجرن ناشی از خشکسالی های کوتاه مدت در استان سیستان و بلوچستان، فصلنامه علمی-پژوهشی و بین المللی انجمن جغرافیای ایران، سال پانزدهم، شماره 52.
جعفریان، محمودرضا، یوسفی فر، شهرام، شعبانی، رضا، (1396)، فصلنامه تحقیقات تاریخ اجتماعی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، سال هفتم، شماره 2.
جنگی، هاشم،(1395)، ارزیابی عوامل موثر بر پایداری جمعیت در سکونتگاههای روستایی، نمونه موردی :روستاهای شهرستان چناران، رساله دکتری رشته جغرافیا و برنامه ریزی روستایی، گروه جغرافیای دانشگاه آزاد مشهد، استاد راهنما: حمید جعفری .
خطیب، محمدمهدی، موسوی، سیدمرتضی، رشیدی، احمد، (1395)، مطالعات برنامه ریزی و آمایش استان(تحلیل پستی و بلندی های استان خراسان جنوبی)، استانداری خراسان جنوبی.
خواجه، عافیه، پورمعافی، سیدمحمد، محمدی سید سعید،(1393)، نشریه علمی –پژوهشی پترولوژی، سال پنجم، شماره نوزدهم.
راستی، عمران، اشرفی، علی، (1395)، مطالعات برنامه ریزی و آمایش استان(تحلیل موقعیت استان)، استانداری خراسان جنوبی.
رضائی، محمدرضا، صیادی اناری، محمدحسین،یوسفی روبیات، الهام، کریم زاده مطلق، زینب، داوودیان، جواد، (1395)،مطالعات آمایش و برنامه ریزی استان خراسان جنوبی(تحلیل محیط زیست)، استانداری خراسان جنوبی.
رکن الدین افتخاری، عبدالرضا، خلیفه، ابراهیم، پورطاهری، مهدی، رحمانی فضلی، عبدالرضا،(1397)، ارزیابی و تحلیل مقالات طرح هادی روستایی در ایران، فصلنامه پژوهش های روستایی، دوره 9، شماره1.
زاهدی، شمس السادات، (1392)، توسعه پایدار، چاپ هفتم، انتشارات سمت.
سرمد، زهره، بازرگان، عباس، حجازی، الهه،(1396)، روش های تحقیق در علوم رفتاری، تهران، انتشارات آگه.
سعدی، حشمت ا...، بهرامی، لیلا، افشار کهن، جواد، (1393)،علل مهاجرت روستاییان در استان همدان 0شهرستان ملایر بخش جوکار)، مجله علوم اجتماعی دانشگاه فردوسی مشهد، سال یازدهم، شماره 1.
سلیمانی، معصومه و بوذرجمهری، خدیجه،(1393)، «وضعیت پایداری جمعیتی سکونتگاههای روستایی در مناطق خشک و نیمه خشک، مطالعه موردی:شهرستان سرایان». فصلنامه دانش انتظامی خراسان جنوبی، سال3، شماره 4.
علی عباسی خیاوی، سپیده،(1396)، بررسی و تحلیل چالش ها و راهکار های مهاجرت های روستایی، پنجمین کنفرانس بین المللی ایده های نوین در کشاورزی، محیط زیست و گردشگری، ایران، تهران.
فرمهینی فراهانی، بهراد، (1394)،پروژه های توسعه روستایی و مهاجرت از روستا به شهر(مطالعه موردی:پروژه ترسیب کربن)، فصلنامه علمی –ترویجی سیاست نامه علم و فناوری، دوره پنجم، شماره 3.
قوام ملکی، حمیدرضا، رشیدی، محمد مهدی، (1397)،روندهای مهاجرت داخلی و اولویت های سیاست جمعیتی ایران، فصلنامه تخصصی علوم سیاسی، سال چهاردهم، شماره 42.
کریمی محمد، حاجی وند محمد، (1395)، تکنیک های طلایی در پایان نامه نویسی:راهنمای کاربردی نگارش پایان نامه، چاپ اول، انتشارات کتابسرا.
کیانی، مژده، (1394)، جمعیت شناسی ایران، چاپ دوم، انتشارات دانشگاه پیام نور.
لطیفه، ناهید، جهانی، مهدی، جعفری، حمید، (1395)، عوامل اقتصادی موثر بر ناپایداری سکونتگاههای روستایی، مطالعه موردی: روستاهای شهرستان دماوند، فصلنامه روستا و توسعه، سال 19، شماره 1.
لوکاس، دیوید، میر، پاول، (1393)،درآمدی بر مطالعات اجتماعی، ترجمه:محمودیان، حسین، انتشارات دانشگاه تهران.
متقی، سمیرا، (1394)، تاثیر عوامل اقتصادی بر مهاجرت در ایران :تاکید بر شاخص های درآمد و بیکاری، فصلنامه سیاسیت های راهبردی و کلان، سال سوم، شماره 11.
محمدی، سعدی، طالشی، مصطفی، رستمی، شاه بختی، (1394)، ناپایداری سکونتگاه های روستایی از دید شوراها و دهیاری ها در منطقه کوهستانی و پایکوهی زاگرس(مطالعه موردی :روستاهای شهرستان های مریوان و سروآباد)، مجله جغرافیا(فصلنامه علمی –پژوهشی و بین المللی انجمن جغرافیای ایران)، دوره جدید، سال سیزدهم، شماره 46.
محمدی یگانه، بهروز، سنایی مقدم، سروش، (1396)،تحلیل اثرات روابط شهر و روستا در مهاجرت های روستا –شهری (مطالعه موردی:دهستان پشته زیلایی)شهرستان دهدشت، فصلنامه برنامه ریزی منطقه ای، سال 7، شماره پیاپی 27،
نادی فر، مرتضی، پورصفوی، سیدمسعود، (1396)، تاثیر کاهش سطح آب های زیرزمینی بر مهاجرت های روستایی(نمونه موردی:شهرستان قزوین)، دانشگاه آزاد اسلامی واحد قزوین، چهارمین کنفرانس ملی معماری و شهرسازی (پایداری و تاب آوری، از آرمان تا واقعیت)
نصیری هند خاله، اسماعیل، حسینی فر، سیدمحسن، احمدی، علی، (1395)،تاثیر مهاجرت بر توسعه شهری با استفاده از مدلswot، مورد مطالعه :شهر بابل، دو فصلنامه پژوهش های بوم شناسی شهری، سال هفتم، شماره 2.
نیک زاد، میثم، صدیقیان، حسین،(1394)، شواهدی جدید از دوره پارینه سنگی در شهرستان خوسف، خراسان جنوبی، حاشیه شمال شرقی کویر لوت در شرق ایران، مجله پیام باستان شناس، سال دوازدهم، شماره 24.
Bacon-Shone، john;2015 ;Introduction To Quantitative Research Methods ;The University Of Hong Kong.
B. Bhaga, Ram, (2017), Migration and Urban Transition in India: Implications for Development, UNITED NATIONS EXPERT GROUP MEETING ON SUSTAINABLE CITIES, HUMAN MOBILITY AND INTERNATIONAL MIGRATION Population Division Department of Economic and Social Affairs United Nations Secretariat,New York UN/POP/EGM/2017/3
Chukwuedozie K. Ajaero and Patience C. Onokala، 2013،The Effects of Rural-Urban Migration on RuralCommunities of Southeastern Nigeria، Department of Geography, University of Nigeria, Nsukka.
K. Wegren, Stephen، 2016; The Quest for Rural Sustainability in Russia ; Southern Methodist University; Dallas, USA.
Melesse ;Birhanu, Nachimuthu; Dr.Kavitha ; 2017; A review on Causes and Consequences of Rural- Urban Migration in Ethiopia; International Journal of Scientific and Research Publications, Volume 7, Issue 4.
Prabhat Pandey، Dr. Meenu Mishra Pande، 2015، RESEARCH METHODOLOGY: TOOLS AND TECHNIQUES ; Romania, European Union .
مجله علوم جغرافيايي، دانشگاه آزاد اسلامي واحد مشهد، دوره 20، شماره 46، بهار 1403، صص 208-193
تاثیر انگیزه های اقتصادی بر ناپایداری جمعیت در سکونتگاه های روستایی (مطالعه موردی: روستاهای شهرستان خوسف)
مهدی نیازی
دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه ریزی روستایی،گروه جغرافیا،واحد مشهد، دانشگاه آزاد اسلامی، مشهد، ایران
حمید جعفری
دانشیارگروه جغرافیا، واحد مشهد، دانشگاه آزاد اسلامی، مشهد،ایران(نویسنده مسئول)
Jafari1421@mshdiau.ac.ir
کتایون علیزاده
دانشیار گروه جغرافیا، واحدمشهد، دانشگاه آزاد اسلامی، مشهد، ایران
دريافت: 10/12/1401 پذيرش: 10/2/1402
چکیده
امروزه ناپایداری جمعیت از جمله مهمترین مشکلات اساسی سکونتگاه های روستایی ایران است که علی رغم برنامه ریزی ها و صرف هزینه و سرمایه گذاری های وسیع همچنان پابرجاست. از آنجایی که مهاجرت روستاییان با دلایل منطقی صورت می گیرد باید به دنبال راههای کند کردن روند مهاجرت به شهرها یا جایگزینی مقصد مهاجران روستایی از شهرهای مرکزی به شهرهای کوچک و روستاهای مرکزی که امکانات و خدمات بیشتررا دارا هستند بوده و از عواقب مهاجرت که بر ساختارهای اقتصادی شهرها و روستاها تاثیر منفی برجای می گذارند جلوگیری نمود. این پژوهش از لحاظ هدف و ماهیت کاربردی و از لحاظ روش شناسی توصیفی- تحلیلی می باشد. جامعه آماری شامل 41 روستای بالای 100 نفر جمعیت با تعداد 4226 خانوار و 13892 نفر جمعیت بوده که با توجه به توزیع جغرافیایی، طبقه بندی جمعیتی و کاهش جمعیت طی مقطع 1385 و 1395، 20 درصد آنها(تعداد 8 روستا) با جمعیت 796 خانوار به عنوان نمونه انتخاب گردیدند. آنگاه تعداد 259 پرسشنامه (بر اساس فرمول کوکران) به تناسب خانوار ساکن بین روستاهای نمونه توزیع و براساس روش تصادفی ساده تکمیل گردید. در این پژوهش برای تجزیه و تحلیل داده های کمی از روش t تک نمونه ای و برای رتبه بندی تاثیر انگیزه های اقتصادی بر ناپایداری جمعیت از آزمون فریدمن استفاده شده است. بر اساس نتایج پژوهش حاضر می توان دریافت که عوامل اقتصادی (بیکاری ودرآمدپایین) و کمبودامکانات وخدمات دارای بیشترین رابطه با ناپایداری جمعیت درسکونتگاه های شهرستان خوسف بوده اند.
کلمات کلیدی: انگیزه های اقتصادی، ناپایداری جمعیت روستایی، شهرستان خوسف، ارزیابی
مقدمه
مهاجرت روستا شهری پدیده ای است که در فرایند صنعتی شدن کشورها ظاهر شده و بسیاری از تحولات اجتماعی و فضایی جوامع نیز ناشی از آن است در ایران همراه با صنعتی شدن شهرها، فرایند جذب جوانان جویای کار مازاد، در بخش کشاورزی از روستاها به شهرها و به نفع فعالیت های صنعتی و خدماتی آغاز شد . بنیان های زیستی و اقتصادی اولیه غالب در همه کشورها که بر اساس زیست روستایی و معیشت کشاورزی بوده است. به تدریج با ورود امواج مدرنیته و با گذار از انقلاب صنعتی، جای خود را به زندگی شهری و معیشت صنعتی و خدماتی می دهد. (رستمعلی زاده و دیگران،1392 :506)
طوری که متضمن پایداری سکونتگاه طی روندهای مکانی- زمانی گردد. (جنگی،1395: 24)
جنبه های اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی مناطق روستایی دارای ماهیت پیچیده هستند و پیامدهای عمیقی در ایجاد پایداری دارند سیاست های توسعه روند شهرسازی در طول دو قرن گذشته، با توجه به صنعتی شدن سریع، به دلیل تفاوت های اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی، یکی از مشکلات جهانی بشریت است که تمدن شهری و روستایی را مشخص می کند. (Burja,2014:1861)
بهره مندي جوامع روستایی ازسرمایه اجتماعی و برنامه ریزي اثربخش براي ارتقای روز افزون آن، با افزایش سطح آگاهی اجتماعی روستایيان، انسجام و اعتماد اجتماعی در جامعه آنها، توسعه شبکه هاي اجتماعی و بهبود مشارکت اجتماعی ایشان در اقدامات توسعه اي، موجب می شود تا جوامع روستایی بصورت موثرتر وکاراتري اهداف مشترک شان را تعقيب و محقق نمایند و با تنوع بخشی به اقتصاد روستایی، مشارکت درحوادث غيرمترقبه، توزیع بهينه منابع وامکانات، کاهش هزینه هاي توليد، افزایش بهره وري نيروي کار وکاهش بيکاري و حفاظت و احياي منابع طبيعی روستا نقش مهمی در توسعه پایدار مناطق روستایی ایفا نماید در واقع سرمایه اجتماعی به عنوان یک عامل انسجام بخش، نقش مهمی در تسریع و تسهيل توسعه ساختارهاي شبکه محلی ایفا می کند که در نهایت منجر به توسعه روستایی میشود .
به لحاظ اقتصادی، بیلز بارو مهاجرت را نوعی انتخاب فردی تلقی می کند. از نظر وی افراد زمانی تصمیم به مهاجرت می گیرند که انتظارها جهت کسب منافع اقتصادی بر هزینه های آن پیشی گیرد. مطابق با این دستورالعمل، مهاجرت ممکن است به عنوان ذهنیتی تلقی گردد که فرد در جهت کسب منافع بیشتر بدان می پردازد. لذا در این بینش ویژگی های فردی چون سن، جنس، جنبه های مادی، سطح آموزش و نوع شغل می توانند در ایجاد انگیزه برای مهاجرت موثر واقع شوند. در این نظریه، مهاجرت امری فردی است و افرادی که دارای بیشترین میزان سرمایه اقتصادی هستند در جهت تثبیت موقعیت خود اقدام به مهاجرت می کنند. (اردهائی و دیگران،1396: 268)
شهرستان خوسف دراردیبهشت سال 1391 ایجادگردیده است . جمعیت شهرستان خوسف بر اساس نتایج سرشماری در سال 1395 ، 27599 نفر بوده که از این تعداد 9306 نفر (7/33 % )در نقاط شهری (خوسف، محمدیه) و 18294نفر(3/66 %) در نقاط روستایی زندگی می کنند که این امر نشان دهنده این است که اکثر جمعیت منطقه در روستاها زندگی می کنند.لیکن روند آن طی سرشماری های 1385 تا 1395 کاهشی بوده است به طوری که جمعیت روستایی شهرستان نسبت به سال 1390، 86/10 % درصد و نسبت به سال 1385، 1/21 % درصد کاهش داشته است.همچنین تعداد آبادی های دارای جمعیت شهرستان خوسف بر اساس سرشماری سال 1395، 196 نقطه بوده در حالی که درسال 1385این تعداد 272 نقطه بوده است که نشان از تخلیه 76 آبادی در شهرستان می باشد.
هدف اصلی این تحقیق بررسی تاثیرانگیزه های اقتصادی برناپایداری جمعیت درسکونتگاه های روستایی (مطالعه موردی: روستاهای شهرستان خوسف) می باشد و فرضیه این مقاله بدین صورت است که به نظرمی‌رسد بین عوامل اقتصادی (بیکاری ودرآمدپایین) وناپایداری جمعیت درسکونتگاه های روستایی مورد مطالعه رابطه معناداری وجود دارد.
پیشینه تحقیق
قاسمی (1394) به بررسی ناپایداری فضایی سکونتگاه های روستایی بخش گهواره شهرستان دالاهو پرداخته است. نتایج این بررسی نشان میدهد که ازمیان عواملی چون محدویت منابع آب وخاک،بیکاری،درآمد کم وفقدان خدمات وامکانات وغیره که درناپایداری روستاها موثربوده اند باتوجه به فرضیات پژوهش، عامل اقتصادی وسیاستگذاری های دولت در روند ناپایدار گشتن عرصه های روستایی نقش کلیدی ایفا نموده اند. که درمیان عوامل اقتصادی عامل اشتغال ودرآمدبه طورقطع نقش تعیین کننده ای درپایداری عرصه های روستایی داشته است که ضرورت توجه اساسی دولت دربرنامه ریزی ها واتخاذ سیاستگذاری های مطلوب را گوشزد می‌نماید.
توکلی (1393)، سنجش پایداری اجتماعی- اقتصادی سکونتگاه های روستایی دهستان های خاوه شمالی وجنوبی،استان لرستان را مورد تحقیق قرار داد. نتایج گویای آن است که باروش تاپسیس 92 درصدوباروش موریس 96 درصدروستاهای مطالعه شده درشرایط نیمه پایدار قرار دارند. بین دوروش بررسی تفاوت معنی‌دار درسطح اطمینان 99 درصد وجود دارد بین سطح پایداری روستاهابه روش تاپسیس باجمعیت رابطه‌ای مشاهده نشدامابین همین متغیروجمعیت به روش موریس همبستگی مثبت ومعنی‌داروجود دارد.
یگانه ودیگران (1393) به تحقیق پیرامون تنوع بخشی به اقتصادروستاهاجهت تحقق توسعه پایدارمورد: دهستان مرحمت آبادشمالی شهرستان میان دوآب پرداختند. نتایج تحقیق نشان میدهد،بین تنوع اقتصادي روستاهاومیزان پایداري آنهادرسطح 5/0 درصدآلفارابطه معناداري وجود؛ داردبه طوری که باافزایش تنوع اقتصادي درسطح روستاهاي موردمطالعه، میزان پایداري هریک ازروستاها نیز افزایش می‌یابد.
خدیوی و دیگران (1391) در مقاله ای به بررسی ساختار اقتصادی خانوارهای روستایی واثرات آن برناپایداری جمعیتی سکونتگاههای روستایی (مطالعه موردی: شهرستان سرایان) پرداختند. داده های جمع آوری شده بااستفاده ازآزمون های آماری ضریب همبستگی و ANOVAتجزیه وتحلیل شده است. نتایج آزمون نشان دادکه میانگین درآمدسرانه حاصل ازفعالیتهای اقتصادی دربین مشاغل اصلی دارای تفاوت معناداری است. همچنین بین ساختارزراعی ومیزان درآمدسرانه خانوار حاصل ازاین بخش رابطه معناداری برقراراست، ونیزمعناداری رابطه بین میزان درآمدسرانه خانوارومهاجرت شغلی تایید شد.
مکانیکی ودیگران (1390) به بررسی روابط اجتماعی شهروروستا وناپایداری جمعیتی سکونتگاه های روستایی؛مطالعه موردی :بخش مرکزی بیرجند پرداخت. نتایج حاصل ازپژوهش نشان می‌دهدکه بین جریانات جمعیتی درمحدوده موردمطالعه باتخلیه جمعیتی ازیک طرف وناپایداری سکونتگاههای روستایی ازطرف دیگر،رابطه مستقیمی وجودداردکه ناشی ازروابط اجتماعی شهروروستا است.
جوان ودیگران (1390) به مطالعه پیرامون پایدارسازی جمعیتی سکونتگاههای روستایی شهرستان مشهدباتاکیدبررویکرد متنوع سازی فعالیتهای اقتصادی پرداختند. نتایج به دست آمدهازسیصدوهشتادخانواروچهل ویک آبادی، نشان می‌دهدکه وجود "تنوع درفعّالیّتهای اقتصادی" سکونتگاه های روستایی شهرستان مشهد بر "پایداری جمعیتی" اثرمثبتی دارد،که عمدتاً ناشی از وجود تنوع درفعّالیّت های اقتصادی بخش غیرکشاورزی است. درواقع تنوّع در فعّالیّتهای بخش کشاورزی، اثرچندانی درپایداری جمعیتی سکونتگاه های روستایی شهرستان مشهد نداردکه دلیل آن پدیده ی خشکسالی ودرآمداندک ناشی ازآن می‌باشد.
Lu ،Zheng،Wang، در سال 2017 به مطالعه پیرامون مهاجرت ومقاومت مردمی درروستاهای چین: وکان وحومه پرداختند. یافته ها بیانگرآن است که نقش مهاجران بازگشته که به عنوان یک وسیله انتقال اطلاعاتی وایدئولوژیک عمل می‌کنندبه طورمستقیم منجربه مقاومت روستایی درجوامع مبدا میشود
Semenova,Genadievna Busalova, Ereminaدر سال 2016 به بررسی ارزیابی توسعه پایدارمناطق روستایی روسیه پرداختند. نتایج یافته های این مقاله نشان میدهد روش پیشنهادی «چندضلعی»برای ارزیابی یکپارچه توسعه پایدارمناطق روستایی نه تنها برای خود در سطح کلی بلکه برای ارزیابی پایداری در یک زمینه خاص(اقتصادی،اجتماعی زیست محیطی )را نیزممکن می‌سازد. واجازه ارزیابی عوامل موثربرتوسعه پایداری مناطق روستایی رامی‌دهد. ونتیجه این ارزیابی درمناطق روستایی روسیه این است که به دلیل رشدزیادشاخص های اقتصادی باید توجه ویژه ای نیزبه مشکلات زیست محیطی ومسائل مربوط به بهبودکیفیت زندگی روستایی ان نیزداشت.
روش تحقیق
در سرشماری سال 1395، 41 روستا جمعیتی بیشتر از 100 نفر داشتند که 20 درصد آنها به عنوان نمونه انتخاب گردیدند. در انتخاب روستاهای نمونه، توزیع جغرافیایی، طبقه بندی جمعیتی و کاهش جمعیت طی دوره 1395-1385 لحاظ شده است که نهایتاً تعداد 8 روستا به عنوان نمونه انتخاب گردیدند. آنگاه با توجه به تعداد خانوار کل این روستاها(796 خانوار)بر اساس فرمول کوکران 259 پرسشنامه در سطح این روستاها توزیع گردید. (جدول شماره 1)
جدول شماره3- 1: توزیع فضایی پرسشنامه
تعداد پرسشنامه به تناسب تعداد خانوار | تعداد خانوار | نام روستا | ردیف |
31 | 94 | سروباد | 1 |
15 | 45 | آرک | 2 |
15 | 48 | بیناباد | 3 |
18 | 55 | همند | 4 |
17 | 54 | سلم آباد | 5 |
29 | 88 | اکبرآباد | 6 |
23 | 72 | تقی آباد | 7 |
111 | 340 | قلعه زری | 8 |
259 | 796 | حجم جامعه نمونه | |
در این پژوهش مناسب ترین ابزار پرسشنامه تشخیص داده شد.
در این تحقیق برای سنجش پایایی از روش آلفای کرونباخ استفاده گردید که در بیشتر تحقیقات علمی مورد استفاده قرار می گیرد و در نمونه مقدماتی ، ضریب آلفای کرونباخ برای متغیرهای پرسشنامه به شرح جدول شماره 3-2 مورد سنجش قرار گرفت.
جدول 2. سنجش ضریب آلفای کرونباخ پرسشنامه
متغیرهای تحقیق | ضریب الفای کرونباخ |
کمبود امکانات و خدمات | 882/0 |
بیکاری و درآمد پایین | 919/0 |
با توجه به اینکه ضریب آلفای کرونباخ بیشتر از 7/0 شده است پایایی هر دو بخش مطلوب ارزیابی و اعتبار درونی تایید می گردد.
در پژوهش حاضر جهت سنجش روایی پرسشنامه از تکنیک دلفی استفاده گردید. بدین صورت که پرسشنامه محقق ساخته پس از چند مرحله بررسی و اصلاح موارد مطرح شده از سوی اساتید نهایتاً توسط اساتید راهنما و مشاور تایید و پرسشنامه در قالب 22 سوال و بر اساس طیف لیکرت نهایی گردید.
در این پژوهش برای تجزیه و تحلیل داده ها از روش های آمار توصیفی (فراوانی، درصد فراوانی و میانگین) استفاده می شود. در آمار استنباطی از آزمونt تک نمونه ای برای بررسی وضعیت متغیرها و تاثیر هر کدام از متغیر ها بر ناپایداری جمعیت در سکونتگاه های روستایی استفاده شده است.
به منظور رتبه بندی هر یک از عوامل( کمبود امکانات وخدمات،خشکسالی وعوامل اقتصادی (بیکاری ودرآمدپایین) ) از آزمون رتبه بندی فریدمن استفاده می شود. نرم افزار مورد استفاده در این پژوهش برای تجزیه و تحلیل داده ها نرم افزارSPSS می باشد.
یافته های تحقیق
شهرستان خوسف درجنوب غربی استان خراسان جنوبی ودر محدوده 57 درجه و 57 دقیقه تا 59 درجه و22 دقیقه طول شرقی و 31درجه و 20 دقیقه تا 33 درجه و 13 دقیقه عرض شمالی قرار گرفته است. (سالنامه آماری استان خراسان جنوبی،1395: 62) این شهرستان از سمت شمال به شهرستان سرایان و بیرجند، از جنوب شرق به شهرستان نهبندان واز جنوب به استان کرمان، ازشرق به شهرستان سربیشه و از جنوب غرب به شهرستان طبس محدود می شود. (نقشه شماره4-1) (راستی، اشرفی،1395: 47)
شهرستان خوسف با مساحت16029 کیلومتر مربع که معادل 6/10 درصد مساحت استان خراسان جنوبی را شامل می شود. اکنون دارای 2 بخش و 5 دهستان می باشد. (جدول شماره 4-1)جمعیت شهرستان خوسف بر اساس سرشماری 1395 تعداد 27600نفر با تعداد 7942خانوار می باشدکه از این تعداد9307 نفر در مناطق شهری و تعداد18293 نفردر روستاها و آبادی های شهرستان زندگی می کنند.
جدول3: تقسیمات سیاسی و وسعت شهرستان خوسف 1395(مأخذ:سازمان مدیریت و برنامه ریزی استان خراسان جنوبی)
شهرستان | بخش | نام دهستان | مرکز دهستان | تاریخ تاسیس | مساحت به کیلومتر مربع | جمعیت روستایی1395 |
خوسف | مرکزی | خوسف | خوسف | 1366 | 5072 | 6466 |
خور | خور | 1391 | 1122 | 2476 | ||
جلگه ماژان | جلگه ماژان | ماژان | 1366 | 736 | 3520 | |
براکوه | گل | 1369 | 539 | 2406 | ||
قلعه زری | علی آباد زارعین | 1369 | 8365 | 3425 |
شهرستان خوسف از نظر طبیعی شامل سه بخش دشت های پای کوهی(دهستان خوسف)،کوهپایههای حاشیه شرقی (دهستان های براکوه و جلگه ماژان) و صحراهای خشک در نیمه غربی (دهستان قلعه زری) می گردد. (نیک زاد، صدیقیان،1394: 2)خوسف از سطح دریاهای آزاد، ارتفاع نسبتاً زیادی دارد بطوری که ارتفاع اکثر نقاط آن از 800 الی 900 متر کمتر نیست . بخش مرتفع خوسف در مقایسه با ارتفاعاتی نظیر البرز و زاگرس، بلندی چندانی ندارد، به طوری که هیچ نقطه ای از ان حتی به 3000 متر هم نمی رسد. در شهرستان خوسف، نواحی مرتفع و رشته کوهها، در بخش شمالی و شمال شرقی قرار گرفته اند.
وضعیت درآمد و اشتغالزایی روستاهای نمونه از طریق دامپروری در جدول شماره 4 آمده است. بر اساس اطلاعات جدول مذکور بیشترین درآمد برای خانوارها متعلق به پرورش شترو کمترین میزان درآمد مربوط به دام سنگین می باشد . همچنین بیشترین میزان اشتغالزایی مربوط به پرورش دام سبک (گوسفند)و کمترین میزان اشتغالزایی مربوط به دام سنگین (گاو وگوساله)می باشد.
جدول 4: درآمد و اشتغالزایی حاصل از پرورش دام در روستاهای نمونه طی سال زراعی1397 -1396(مأخذ:سازمان جهاد کشاورزی استان خراسان جنوبی و محاسبه های نگارنده )
اشتغالزایی به نفر | سهم خانوار به تومان | کل درآمد خالص به تومان | رأس، نفر،... | نوع پرورش | ردیف |
39 | 000/880/5 | 000/000/680/4 | 9761 | دام سبک(گوسفند) | 1 |
7 | 000/670 | 000/000/552 | 184 | دام سنگین(گاو وگوساله) | 2 |
28 | 000/000/6 | 000/000/840/4 | 1936 | شتر | 4 |
74 | 000/550/12 | 000/000/072/10 | 11881 | جمع | |
در جدول شماره 5 اطلاعات مربوط به مقایسه درآمد و اشتغالزایی بخش های مختلف اقتصادی در روستاهای نمونه آمده است.بر اساس اطلاعات این جدول بیشترین میزان درآمد مربوط به بخش کشاورزی و کمترین میزان درآمد مربوط به بخش صنعت ، بیشترین میزان اشتغالزایی نیز مربوط به بخش کشاورزی و کمترین میزان اشتغالزایی مربوط به بخش خدمات می باشد.
جدول5: مقایسه درآمد و اشتغالزایی بخش های مختلف اقتصادی در روستاهای نمونه(مأخذ: جدول شماره 4)
سهم هر بخش از اشتغالزایی به درصد | اشتغالزایی کل | سهم هربخش ازدرآمد کل به درصد | درآمد کل به تومان | بخش های اقتصادی | ردیف |
4/46 | 149 | 7/97 | 000/700/101/38 | کشاورزی | 1 |
4/41 | 133 | 5/0 | 000/000/168 | صنعت | 2 |
2/12 | 39 | 8/1 | 000/200/718 | خدمات | 3 |
100 | 321 | 100 | 000/900/987/38 | جمع | 4 |
شکل 1: سهم هر بخش از اشتغالزایی به درصد
تاثیرکمبود امکانات و خدمات در ناپایداری جمعیت
جدول6: توزیع فراوانی تاثیرکمبود امکانات و خدمات در ناپایداری جمعیت
گویه ها | فراوانی | درصد |
خیلی کم | 1 | 6/0 |
کم | 7 | 9/2 |
متوسط | 41 | 7/15 |
زیاد | 75 | 8/28 |
خیلی زیاد | 135 | 52 |
جمع کل | 259 | 100 |
بر اساس نتایج جدول شماره 6 پاسخ دهندگان میزان تاثیر کمبود امکانات و خدمات مورد نیاز در ناپایداری جمعیت را 52 درصد خیلی زیاد،8/28 درصد زیاد،7/15 درصد متوسط،9/2درصد کم و 6/0 درصد خیلی کم عنوان نموده اند.
شکل 2: درصد فراوانی تاثیر کمبود امکانات و خدمات در ناپایداری جمعیت
بر اساس نتایج حاصل از جدول و نمودار فوق در مجموع 8/80 درصد پاسخ دهندگان میزان تاثیر کمبود امکانات و خدمات در ناپایداری جمعیت را زیاد و خیلی زیاد دانسته اند.
تاثیر فقر بر ناپایداری جمعیت
جدول7: توزیع فراوانی تاثیر فقر بر ناپایداری جمعیت
گویه ها | فراوانی | درصد |
خیلی کم | 7 | 7/2 |
کم | 7 | 7/2 |
متوسط | 22 | 5/8 |
زیاد | 75 | 8/28 |
خیلی زیاد | 148 | 3/57 |
جمع کل | 259 | 100 |
بر اساس نتایج جدول شماره 5-17 پاسخ دهندگان میزان تاثیر فقر در ناپایداری جمعیت را3/57درصد خیلی زیاد، 8/28 درصد زیاد،5/8درصد متوسط،7/2 درصد کم و7/2 کم بیان نموده اند.
شکل 3: درصد فراوانی تاثیر فقر بر ناپایداری جمعیت
بر اساس نتایج حاصل از جدول و نمودار فوق در مجموع 1/86 درصد پاسخ دهندگان میزان تاثیر فقر در ناپایداری جمعیت را زیاد و خیلی زیاد دانسته اند.
تاثیروضعیت اقتصادی روستادر ناپایداری جمعیت
جدول8: توزیع فراوانی تاثیر وضعیت اقتصادی روستا در ناپایداری جمعیت
گویه ها | فراوانی | درصد |
خیلی کم | 5 | 9/1 |
کم | 8 | 1/3 |
متوسط | 25 | 7/9 |
زیاد | 69 | 6/26 |
خیلی زیاد | 152 | 7/58 |
جمع کل | 259 | 100 |
بر اساس نتایج جدول 8 پاسخ دهندگان میزان تاثیر وضعیت اقتصادی روستا در ناپایداری جمعیت را 7/58درصد خیلی زیاد،6/26درصد زیاد،7/9 درصد تاثیر آن را متوسط،1/3 درصد تاثیر آن را کم و 9/1 درصد تاثیر آن را خیلی کم بیان داشته اند.
شکل 4 : درصد فراوانی تاثیر وضعیت اقتصادی روستادر ناپایداری جمعیت
بر اساس نتایج حاصل از جدول و نمودار فوق در مجموع 3/85 درصد پاسخ دهندگان میزان تاثیرآسیب به اقتصاد روستاها در ناپایداری جمعیت را زیاد و خیلی زیاد دانسته اند.
تاثیردرآمد پایین در ناپایداری جمعیت
جدول9: توزیع فراوانی تاثیردرآمد پایین در ناپایداری جمعیت
گویه ها | فراوانی | درصد |
خیلی کم | 2 | 6/0 |
کم | 6 | 3/2 |
متوسط | 32 | 5/12 |
زیاد | 90 | 8/34 |
خیلی زیاد | 129 | 8/49 |
جمع کل | 259 | 100 |
بر اساس نتایج جدول شماره 5-22 پاسخ دهندگان میزان تاثیر درآمد پایین در ناپایداری جمعیت را 8/49 درصد خیلی زیاد،8/34 درصد زیاد،5/12 درصد متوسط،3/2 درصدکم و 6/0 درصد خیلی کم بیان داشته اند.
شکل 5: درصد فراوانی تاثیردرآمد پایین در ناپایداری جمعیت
بر اساس نتایج حاصل از جدول و نمودار فوق در مجموع 6/84 درصد پاسخ دهندگان میزان تاثیردرآمد پایین در ناپایداری جمعیت را زیاد و خیلی زیاد دانسته اند.
تاثیرنبود شغل و کار غیرکشاورزی در ناپایداری جمعیت
جدول10: توزیع فراوانی تاثیر نبود شغل و کار غیر کشاورزی در ناپایداری جمعیت
گویه ها | فراوانی | درصد |
خیلی کم | 4 | 5/1 |
کم | 8 | 2/3 |
متوسط | 34 | 1/13 |
زیاد | 93 | 8/35 |
خیلی زیاد | 120 | 4/46 |
جمع کل | 259 | 100 |
بر اساس نتایج جدول 10 پاسخ دهندگان میزان تاثیر نبود شغل و کار غیر کشاورزی در ناپایداری جمعیت روستاییان را 4/46 درصد خیلی زیاد،8/35 درصد زیاد،1/13 درصد متوسط، 2/3درصد کم و 5/1 درصد خیلی کم بیان نموده اند.
شکل 6: درصد فراوانی تاثیرنبود شغل و کار غیر کشاورزی در ناپایداری جمعیت
بر اساس نتایج حاصل از جدول و نمودار فوق در مجموع 2/82 درصد پاسخ دهندگان میزان تاثیرنبود شغل و کار غیر کشاورزی در ناپایداری جمعیت را زیاد و خیلی زیاد دانسته اند.
تاثیرانگیزه های اقتصادی در ناپایداری جمعیت
جدول 11 توزیع فراوانی تاثیر انگیزه های اقتصادی در ناپایداری جمعیت
گویه ها | فراوانی | درصد |
خیلی کم | 1 | 4/0 |
کم | 2 | 8/0 |
متوسط | 11 | 2/4 |
زیاد | 69 | 6/26 |
خیلی زیاد | 176 | 68 |
جمع کل | 259 | 100 |
بر اساس نتایج جدول 11 پاسخ دهندگان میزان تاثیر عوامل اقتصادی به طور کلی در ناپایداری جمعیت را 68 درصد خیلی زیاد،6/26 درصد زیاد،2/4 درصد متوسط،8/0 درصد کم و 4/0 درصد خیلی کم بیان نموده اند.
شکل 7: درصد فراوانی تاثیر انگیزه های اقتصادی در ناپایداری جمعیت
بر اساس نتایج حاصل از جدول و نمودار فوق در مجموع 6/94 درصد پاسخ دهندگان میزان تاثیرانگیزه های اقتصادی در ناپایداری جمعیت را زیاد و خیلی زیاد دانسته اند.
نتیجه گیری
بر اساس این پژوهش مشخص شد بین عوامل اقتصادی (بیکاری و درآمد پایین) و ناپایداری جمعیت در سکونتگاه های روستایی مورد مطالعه رابطه معناداری وجود دارد.
تحقیق حاضر نشان داد عامل اصلی ناپایداری جمعیتی در سکونتگاه های روستایی منطقه، عوامل اقتصادی (بیکاری ودرآمدپایین) و کمبود امکانات و خدمات هستند. نتایج این تحقیق در متغیر عوامل اقتصادی(بیکاری و درآمد پایین) منطبق با نظریه اقتصادی مهاجرت مایکل تودارو می باشد که تصمیم منطقی مهاجرت را به دلیل بیکاری می داند.
باعنایت به اینکه ضعف بنیان های اقتصادی در روستاهای منطقه مورد مطالعه مهمترین عامل موثردر ناپایداری جمعیت بوده است لذا عمده ترین راهکارهای مناسب عبارتند از:
سرمایه گذاری در زمینه انرژی های تجدیدپذیر نیز یکی دیگر از ظرفیت های درآمدزایی در شهرستان خوسف می باشدکه می توانداز یک طرف موجب بهبود وضعیت معیشت روستاییان و از طرف دیگر و افزایش انگیزه ماندن در روستاها گردد.
بخش معدن یکی از ظرفیت های مهم شهرستان خوسف است که باید به آن توجه بیشتری شود لازم است تا مطالعات مربوط به اکتشاف و استخراج مواد معدنی در شهرستان خوسف به صورت نظام مند انجام گیرد تا نهایت استفاده و بهره برداری از این ظرفیت خدادادی به عمل آید.
پرداخت تسهیلات ارزان قیمت به صنایع کوچک، تبدیلی و محصولات مهم شهرستان می تواند موجب بهبود وضعیت زندگی مردم شهرستان و ماندگاری جمعیت شود.
ترویج و توسعه صنایع قالی بافی و حمایت از بافندگان با طرح های تشویقی، پرداخت تسهیلات ارزان قیمت و بیمه تامین اجتماعی می تواند در اشتغالزایی جوانان روستایی بخصوص بانوان و کاهش مهاجرت و افزایش ماندگاری روستاییان تاثیر به سزایی داشته باشد.
با توجه به معادن طلا که در شهرستان خوسف با ظرفیت بالایی وجود دارند مانند معدن طلای شادان و قلعه زری با راه اندازی کارخانه فرآوری طلا در شهرستان و استفاده از سرمایه گذاران داخلی و خارجی در این زمینه می توان زمینه اشتغالزایی فراوانی را فراهم نمود که نتیجه آن افزایش جاذبه شهرستان خوسف و کاهش مهاجرت از روستاها می باشد.
با توجه به اینکه در شهرستان خوسف ۸۶ اثر تاریخی ثبت ملی شده و روستاهای هدف گردشگری و مناطق حفاظت شده طبیعی وجود دارد لذا یکی از راههای افزایش درآمد روستاییان و اشتغالزایی و به تناسب آن افزایش ماندگاری روستاییان توجه ویژه به صنعت گردشگری می باشد که در این زمینه برگزاری جشنواره های بومی و محلی در سطح استانی و ملی می تواند در معرفی جاذبه های گردشگری موثر واقع شود.
منابع
ابراهیمی کوهبنه، محمدصادق، اسعدی خوب، سیدحسن، (1396)نقش و اهمیت کشاورزی سنتی در تعدیل مهاجرت و پایداری جمعیت روستایی مطالعه موردی شهرستان بهمئی، فصلنامه راهبردهای توسعه روستایی، جلد5، شماره 1.
اسماعیلی، فضل اله، خداداد، مهدی، زارع قلعه سیدی، رویا، (1396)، بررسی نقش صنایع کوچک بخش کشاورزی در توسعه اجتماعی و اقتصادی نواحی روستایی(مطالعه موردی:دهستان گلاب شهرستان کاشان)، دو ماهنامه پژوهش در هنر و علوم انسانی، سال دوم، شماره2.
اکبرپور، محمد، مطیعی لنگرودی، سیدحسن، رضوانی، محمدرضا، نوربخش، سیدمرتضی، (1393)، مجله پژوهش های روستایی، دوره 5، شماره 4.
بکان، مریم،(2015)، عوامل ناپایداری سکونتگاههای روستایی، سومین کنگره بین المللی عمران، معماری و توسعه شهری، دانشگاه شهید بهشتی، تهران.
تمنا، سعید، (1393)، مبانی جمعیت شناسی، چاپ دوازدهم، انتشارات دانشگاه پیام نور.
جان پرور، محسن، صالح آبادی، ریحانه، زرگری، مطهره، (1396)،پیامدهای بحران مهاجرن ناشی از خشکسالی های کوتاه مدت در استان سیستان و بلوچستان، فصلنامه علمی-پژوهشی و بین المللی انجمن جغرافیای ایران، سال پانزدهم، شماره 52.
جعفریان، محمودرضا، یوسفی فر، شهرام، شعبانی، رضا، (1396)، فصلنامه تحقیقات تاریخ اجتماعی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، سال هفتم، شماره 2.
جنگی، هاشم،(1395)، ارزیابی عوامل موثر بر پایداری جمعیت در سکونتگاههای روستایی، نمونه موردی :روستاهای شهرستان چناران، رساله دکتری رشته جغرافیا و برنامه ریزی روستایی، گروه جغرافیای دانشگاه آزاد مشهد، استاد راهنما: حمید جعفری .
خطیب، محمدمهدی، موسوی، سیدمرتضی، رشیدی، احمد، (1395)، مطالعات برنامه ریزی و آمایش استان(تحلیل پستی و بلندی های استان خراسان جنوبی)، استانداری خراسان جنوبی.
خواجه، عافیه، پورمعافی، سیدمحمد، محمدی سید سعید،(1393)، نشریه علمی –پژوهشی پترولوژی، سال پنجم، شماره نوزدهم.
راستی، عمران، اشرفی، علی، (1395)، مطالعات برنامه ریزی و آمایش استان(تحلیل موقعیت استان)، استانداری خراسان جنوبی.
رضائی، محمدرضا، صیادی اناری، محمدحسین،یوسفی روبیات، الهام، کریم زاده مطلق، زینب، داوودیان، جواد، (1395)،مطالعات آمایش و برنامه ریزی استان خراسان جنوبی(تحلیل محیط زیست)، استانداری خراسان جنوبی.
رکن الدین افتخاری، عبدالرضا، خلیفه، ابراهیم، پورطاهری، مهدی، رحمانی فضلی، عبدالرضا،(1397)، ارزیابی و تحلیل مقالات طرح هادی روستایی در ایران، فصلنامه پژوهش های روستایی، دوره 9، شماره1.
زاهدی، شمس السادات، (1392)، توسعه پایدار، چاپ هفتم، انتشارات سمت.
سرمد، زهره، بازرگان، عباس، حجازی، الهه،(1396)، روش های تحقیق در علوم رفتاری، تهران، انتشارات آگه.
سعدی، حشمت ا...، بهرامی، لیلا، افشار کهن، جواد، (1393)،علل مهاجرت روستاییان در استان همدان 0شهرستان ملایر بخش جوکار)، مجله علوم اجتماعی دانشگاه فردوسی مشهد، سال یازدهم، شماره 1.
سلیمانی، معصومه و بوذرجمهری، خدیجه،(1393)، «وضعیت پایداری جمعیتی سکونتگاههای روستایی در مناطق خشک و نیمه خشک، مطالعه موردی:شهرستان سرایان». فصلنامه دانش انتظامی خراسان جنوبی، سال3، شماره 4.
علی عباسی خیاوی، سپیده،(1396)، بررسی و تحلیل چالش ها و راهکار های مهاجرت های روستایی، پنجمین کنفرانس بین المللی ایده های نوین در کشاورزی، محیط زیست و گردشگری، ایران، تهران.
فرمهینی فراهانی، بهراد، (1394)،پروژه های توسعه روستایی و مهاجرت از روستا به شهر(مطالعه موردی:پروژه ترسیب کربن)، فصلنامه علمی –ترویجی سیاست نامه علم و فناوری، دوره پنجم، شماره 3.
قوام ملکی، حمیدرضا، رشیدی، محمد مهدی، (1397)،روندهای مهاجرت داخلی و اولویت های سیاست جمعیتی ایران، فصلنامه تخصصی علوم سیاسی، سال چهاردهم، شماره 42.
کریمی محمد، حاجی وند محمد، (1395)، تکنیک های طلایی در پایان نامه نویسی:راهنمای کاربردی نگارش پایان نامه، چاپ اول، انتشارات کتابسرا.
کیانی، مژده، (1394)، جمعیت شناسی ایران، چاپ دوم، انتشارات دانشگاه پیام نور.
لطیفه، ناهید، جهانی، مهدی، جعفری، حمید، (1395)، عوامل اقتصادی موثر بر ناپایداری سکونتگاههای روستایی، مطالعه موردی: روستاهای شهرستان دماوند، فصلنامه روستا و توسعه، سال 19، شماره 1.
لوکاس، دیوید، میر، پاول، (1393)،درآمدی بر مطالعات اجتماعی، ترجمه:محمودیان، حسین، انتشارات دانشگاه تهران.
متقی، سمیرا، (1394)، تاثیر عوامل اقتصادی بر مهاجرت در ایران :تاکید بر شاخص های درآمد و بیکاری، فصلنامه سیاسیت های راهبردی و کلان، سال سوم، شماره 11.
محمدی، سعدی، طالشی، مصطفی، رستمی، شاه بختی، (1394)، ناپایداری سکونتگاه های روستایی از دید شوراها و دهیاری ها در منطقه کوهستانی و پایکوهی زاگرس(مطالعه موردی :روستاهای شهرستان های مریوان و سروآباد)، مجله جغرافیا(فصلنامه علمی –پژوهشی و بین المللی انجمن جغرافیای ایران)، دوره جدید، سال سیزدهم، شماره 46.
محمدی یگانه، بهروز، سنایی مقدم، سروش، (1396)،تحلیل اثرات روابط شهر و روستا در مهاجرت های روستا –شهری (مطالعه موردی:دهستان پشته زیلایی)شهرستان دهدشت، فصلنامه برنامه ریزی منطقه ای، سال 7، شماره پیاپی 27،
نادی فر، مرتضی، پورصفوی، سیدمسعود، (1396)، تاثیر کاهش سطح آب های زیرزمینی بر مهاجرت های روستایی(نمونه موردی:شهرستان قزوین)، دانشگاه آزاد اسلامی واحد قزوین، چهارمین کنفرانس ملی معماری و شهرسازی (پایداری و تاب آوری، از آرمان تا واقعیت)
نصیری هند خاله، اسماعیل، حسینی فر، سیدمحسن، احمدی، علی، (1395)،تاثیر مهاجرت بر توسعه شهری با استفاده از مدلswot، مورد مطالعه :شهر بابل، دو فصلنامه پژوهش های بوم شناسی شهری، سال هفتم، شماره 2.
نیک زاد، میثم، صدیقیان، حسین،(1394)، شواهدی جدید از دوره پارینه سنگی در شهرستان خوسف، خراسان جنوبی، حاشیه شمال شرقی کویر لوت در شرق ایران، مجله پیام باستان شناس، سال دوازدهم، شماره 24.
Bacon-Shone، john;2015 ;Introduction To Quantitative Research Methods ;The University Of Hong Kong.
B. Bhaga, Ram, (2017), Migration and Urban Transition in India: Implications for Development, UNITED NATIONS EXPERT GROUP MEETING ON SUSTAINABLE CITIES, HUMAN MOBILITY AND INTERNATIONAL MIGRATION Population Division Department of Economic and Social Affairs United Nations Secretariat,New York UN/POP/EGM/2017/3
Chukwuedozie K. Ajaero and Patience C. Onokala، 2013،The Effects of Rural-Urban Migration on RuralCommunities of Southeastern Nigeria، Department of Geography, University of Nigeria, Nsukka.
K. Wegren, Stephen، 2016; The Quest for Rural Sustainability in Russia ; Southern Methodist University; Dallas, USA.
Melesse ;Birhanu, Nachimuthu; Dr.Kavitha ; 2017; A review on Causes and Consequences of Rural- Urban Migration in Ethiopia; International Journal of Scientific and Research Publications, Volume 7, Issue 4.
Prabhat Pandey، Dr. Meenu Mishra Pande، 2015، RESEARCH METHODOLOGY: TOOLS AND TECHNIQUES ; Romania, European Union .