Identification and prioritization of horse tourism development indicators in Khuzestan province

Subject Areas : geographical and environmental

مریم خواجوی ¹ (دانشجوی دکتری گروه تربیت بدنی دانشگاه شوشتر،شوشتر، ایران)
سیده ناهید شتاب بوشهری ² (دانشیار گروه رفتار حرکتی و روانشناسی ورزشی،دانشکده علوم ورزشی دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز، ایران)
محمد سجادیان ³ (دکتری فیزیولوژی ورزشی و عضو هیات علمی گروه تربیت بدنی دانشگاه آزاد واحد شوشتر دارای مرتبه علمی استادیار است رشته تخصصی: فیزیولوژی ورزشی)
حمیدرضا قزلسفلو ⁴ (هیات علمی دانشگاه دولتی گنبد کاووس)

Received: 2024-01-06 Accepted : 2024-01-30 Published : 2024-04-22

Keywords:

Full-Text:



  مجله علوم جغرافيايي، دانشگاه آزاد اسلامي واحد مشهد، دوره19، شماره 45، زمستان 1402، صص 61-38

 

شناسایی و اولویت بندی شاخص های توسعه گردشکری اسب در استان خوزستان

مریم خواجوی

دانشجوی دکتری گروه تربیت بدنی دانشگاه شوشتر، شوشتر، ایران

سیده ناهید شتاب بوشهری

دانشیار گروه رفتار حرکتی و روانشناسی ورزشی،دانشکده  علوم ورزشی دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز، ایران(نویسنده مسئول)

[e-mail]        

محمد سجادیان

استادیارگروه تربیت بدنی دانشگاه آزاد شوشتر،شوشتر، ایران

حمیدرضا قزلسفلو

استادیار گروه تربیت بدنی دانشگاه گنبد کاووس، گلستان ، ایران

دريافت: 16/10/1402 پذيرش: 10/11/1402

 

چکیده

استان خوزستان با داشتن شرایطی همچون ویژگی­هاي طبیعی، زیستی و مناظر طبیعی کم نظیر و داشتن نژاد اسب‌های اصیل از مناطق مستعد براي توسعۀ گردشگري ورزشی به ویژه گردشگری اسب به شمار می­رود اما علی‌رغم دارا بودن پتانسیل­هایی برای توسعه و حضور در عرصه گردشگری اسب و همچنین برندسازی و خلق برندی منحصر به فرد برای بهره­مندی از مزیت­های این نوع گردشگری، هنوز جایگاه مناسب خود را در این زمینه نیافته است. در این راستا پژوهش حاضر با هدف شناسایی و اولویت‌بندی شاخص­های توسعه گردشکری اسب در استان خوزستان از دیدگاه خبرگان و صاحب‌نظران انجام گرفته است. این پژوهش از نظر هدف­ کاربردی و از نظر روش­شناسی به شیوه کیفی-کمی انجام شده است. در بخش کیفی اطلاعات از طریق مصاحبه با 30 نفر خبره که به شکل هدفمند انتخاب شده بودند به اشباع نظری رسید و روش تحلیل تحلیل مضمون پنج معیار مدیریتی، زیرساختی، زیست محیطی ، اجتماعی- فرهنگی و اقتصادی شناسایی شد. طی نمونه‌گیری هدفمند، 30 نفر از متخصصین این موضوع و خبرگان و صاحب‌نظران انتخاب شده است. از آنجايي که طرح اوليه پرسش­نامه با استفاده از ترکيب نتايج مطالعات نظري و دستاوردهاي پژوهش‌هاي تجربي مشابه تهيه و سپس طرح نهايي با اجماع نظر پانل متخصصان و کارشناسان و مشخصا در چارچوب روش دلفي استخراج شد، بنابراين هم از بعد سوابق تحقيقاتي و هم از بعد تاييد متخصصان، متضمن اعتبار و روايي لازم بوده است. همچنين پايايي آن در مرحلة پيش‌آزمون و به وسيلة آلفاي کرونباخ مورد سنجش قرار گرفت و نسبت به اصلاح و بهبود پرسش­ها و متغيرهاي مبهم و مسئله دار اقدام شد و در نهايت  با توجه به نتايج نهايي آزمون آلفاي کرونباخ که براي هر يک از ابعاد پرسشنامه اغلب بالاي 7/0 بوده است؛ لذا مي‌توان گفت که از پايايي مورد قبولي برخوردار است.سپس در بخش کمی با استفاده از آزمون تی تک نمونه‌ای در نرم افزار ‌SPSS  و وزن معیارها با روش تحلیل سلسله مراتبی محاسبه شده است. اولویت‌بندی شاخص‌های توسعه گردشگری اسب در استان خوزستان با آزمون تی تک نمونه‌ای و روش جدید تصمیم‌گیری چندمعیاره MARCOS نشان داد که شاخص مدیریتی(697/0) بیشترین تأثیر و شاخص زیرساختی (641/0) کمترین تأثیر را در گردشگری اسب در استان خوزستان داشته اند در نهایت نتایج حاکی از آن است که مدل مارکوس در برابر تغییرات احتمالی در اهمیت معیارهای تصمیم گیری حساس بوده و پایداری روش در انتخاب مهم‌ترین شاخص‌های توسعه گردشکری اسب در استان خوزستان نشان داده شده است. و در نهایت پیشنهاد می‌شود جهت توسعه گردشگری اسب در استان خوزستان به 5 معیار(مدیریتی، زیرساختی، اقتصادی، زیست محیطی، فرهنگی-اجتماعی) به‌دست آمده در این تحقیق بالاخص شاخص‌های مدیریتی نگاه ویژه‌ای داشت.

واژگان کلیدی: گردشگری، اسب دوانی، سوارکاری، مدل MARCOS، استان خوزستان.

مقدمه

امروزه توسعه گردشگری به عنوان صنعتی پویا اما نوپا اهمیت روزافزونی پیدا کرده است و کشورهای مختلف توسعه یافته و در حال توسعه برای حفاظت از محیط زیست، کاهش نرخ بیکاری، بهبود توزیع درآمد و تعامل سازنده و مؤثر با جهان و استفاده از منابع سرشار اقتصادی - اجتماعی و سیاسی آن به دنبال بسط و گسترش گردشگری و طبیعت گردی بوده و به عنوان ابزاری جهت رشد و توسعه پایدار به تسهیل آن می­پردازند(Lima Santos etal,2020). در واقع گردشگری تحت تأثیر رشد و توسعه نوآوری­های تکنولوژی و رشد همه جانبه سرمایه­داری، گسترشی جهانی یافته است؛ به گونه­ای که به عنوان یکی از ارکان اصلی در معادلات اقتصاد بین­المللی و یک فعالیت گسترده اقتصادی- اجتماعی شناخته شده است(فراهانی و منوچهری،1394). صنعت گردشگری به عنوان یکی از صنایع مهم اقتصاد جهان شناخته شده است، زیرا این بخش حدود 12 درصد از فعالیت­های اقتصادی را تولید می­کند(Apollo etal,2023). بی­تردید اعتقاد بر این است که گردشگری به عنوان یک صنعت، منبع درآمدی مطمئن برای کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه است(Matthew etal,2019). گردشگری یک روش مؤثر برای کاهش فقر در برخی از جوامع سنتی محسوب می­شود، زیرا گردشگری مشاغل مختلفی را نسبت به معیشت سنتی و نیز فرصت­های فروش محصولات محلی به وجود می­آورد(Lee & Jan,2019). در این زمینه بسیاری از دولت­ها در سرتاسر جهان به اهمیت گردشگری به عنوان منبعی برای ایجاد اشتغال و درآمد پی برده­اند(Sahani, 2020). به طوری که در حال حاضر گردشگری در جهان توسعة فراوانی یافته و بسیاری از کشورها از این رهیافت توانسته­اند وضعیت خویش را تا حد درخور توجهی بهبود بخشند و بر مشکلات اقتصادی خویش، از قبیل پایین بودن سطح درآمد سرانه، فراوانی بیکاری و کمبود درآمدهای ارزی فایق آیند. بر این اساس درآمدهای حاصل از گردشگری یکی از جنبه­های مهم صادرات جهان را تشکیل می­دهد. در واقع توسعة اقتصادی در هر کشوری نیازمند برنامه­ریزی و سرمایه­گذاری در بخش­ها و فعالیت­های مختلف اقتصادی آن کشور است و بدون سرمایه­گذاری در طرح­های زیربنایی و روبنایی، نمی­توان انتظار گسترش اشتغال، تولید و رفاه اقتصادی را داشت و در این زمینه گردشگری به منزلة گسترده­ترین صنعت خدماتی دنیا، جایگاه ویژه­ای در عرصه­های اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی و سیاسی به خود اختصاص داده است و به عنوان دومین بخش بزرگ اقتصادی در جهان شناخته شده است(Oyola etal,2012:659). از طرفی کیفیت و کمّیت و هماهنگی عناصر مختلف سیستم گردشگری در عرضه­ی محصول، نقش مهمی در موفقیت و توسعه­ی صنعت گردشگری دارد(Fortuny etal,2008:862).

ساماندهی و توسعه گردشگری طبیعت و سرمایه­گذاری در این بخش می­تواند گره­گشای بسیاری از مسائل موجود در این زمینه باشد به بیان دیگر برای حفظ پهنه­های طبیعی و هم­چنین ارزش­های سنتی جوامع محلی در مکان­های توریستی رشد و توسعه توریسم پایدار به جای توریسم انبوه مورد توجه قرار گرفته است. این  نوع توریسم با در نظر گرفتن جوانب مختلف اثر گردشگر بر محیط را کنترل می­نماید. این نوع گردشگری پایدار را به عنوان اکوتوریسممی­شناسند. (Gigović etal, 2016:349) می­توان گفت گردشگری مبتنی بر طبیعت به خصوص برای کشورهای در حال توسعه به عنوان پاسخ به تخریب محیط زیست و فرهنگ جوامع محلی است (Osmana etal,2018). به عبارت دیگر اکوتوریسم سفری به منابع طبیعی است که از محیط زیست حمایت و محافظت کرده و سبب بهبود سطح زندگی مردم محلی می­شود(Janusz & Bajdor,2013). ترویج اکوتوریسم در مناطق حفاظت شده به عنوان ساز وکاری برای خودگردانی مالی، پشتوانه­ای برای حفاظت و ابزاری برای تسهیل مدیریت این مناطق محسوب می­شود(عبدالهی بهنمیری و همکاران،1401). از این رو شناسایی مناطق مناسب جهت گسترش اکوتوریسم در مناطق حفاظت شده به منظور حفظ چشم­انداز اکولوژیکی که سبب رسیدن به توسعه پایدار منابع طبیعی می­شود از اهمیت بسزایی برخوردار است(Brandt & Buckley, 2018). در این میان ورزش و فعالیت­های مرتبط با آن به عنوان یکی از صنایع مهم در جهان و از متداول­ترین عوامل ایجاد انگیزه در گردشگری است. ورزش این توانایی را دارد که گردشگران زیادی را به خود جلب کند، بنابراین رویدادهایی که دربردارنده ورزش­اند، نوعی جذابیت به شمار می­آیند و عامل جلب کننده گردشگری در شهر یا کشور مقصدند(یانپی و همکاران،458:1399).

در میان رشته­های ورزشی مختلف ورزش اسب سواری یکی از ورزش­های جذاب برای جذب گردشگران شناخته می­شود. در واقع اسب نماد فرهنگ و هویت است و یکی از نقش­های حیوان اسب­ به­عنوان ارائه دهنده خدمات فرهنگی و تفریحی برای انسان است. از طرفی ورزش اسب­دوانی یکی از ورزش­هایی است که مسابقات آن در محیط باز برگزار می­شود و باعث نوعی طبیعت­گردی و تفریح شده است(Hammer etal,2017). به طوری که امروزه گردشگری اسب در بسیاری از کشورهای جهان از جایگاه و اهمیت ویژه‌ای برخوردار است و این کشورها با ارائه برنامه‌ها و مراسم هیجان انگیز متعدد و ارائه بسته‌های توریستی برای گردشگران دوستدار این ورزش، در این زمینه تلاش‌های موفقی داشته‌اند(مولادوست و یانپی،1399). به عنوان مثال مسابقات سنتی اسب دوانی از بزرگ­ترین رویدادهای ورزشی دنیا و از پرطرفدارترین ورزش­ها درکشورهای آمریکا، انگلستان، استرالیا و دبی می­باشد. اسب­دوانی از پررونق­ترین ورزش­ها در این کشورها به شمار می­رود و سالانه مسابقات زیادی در تمام فصول در این کشورها برگزار می­شود و توانسته گردشگران زیادی را به خود جلب کند(کارکن و همکاران،1392؛ 
(Roult etal,2017. کشور ایران نیز در زمینة گردشگری توانمندی­های بسیار زیادی دارد. تنوع جاذبه­ها در ایران به حدی زیاد است که تقریبا برای هر سلیقه­ای انگیزة کافی برای سفر به این کشور وجود دارد. از این­رو، برنامه­ریزی، هدایت و توسعة گردشگری یکی از منابع بسیار مهم کسب درآمد و ایجاد اشتغال محسوب می­شود که تأثیرات اجتماعی، فرهنگی و زیست­محیطی فوق­العاده­ای بر اماکن گردشگری دارد. با توجه به بررسی­هاي صورت گرفته و اثبات شده، کشـور ایـران یکـی از ده کشـور اول جهـان از نظـر جـذابیت­هـاي گردشگري است و از لحاظ تنوع زیستی وتنوع جاذبه­هـاي طبیعـی رتبـۀ پـنجم را در جهـان دارا مـی­باشـد. در ایـن میـان، استان­هایی مانند استان خوزستان که داراي جاذبه­هـاي گردشـگري ورزشی خاص هستند­، می­توانند مورد توجه ورزشکاران و گردشگران واقع شده و به عنوان مقصدي براي گذران اوقات فراغـت با انگیزه تفریح و استراحت انتخاب شوند و دردور ة زمانی خاص، تعـدادکثیري از گردشـگران را بـه خـود جلـب کننـد(زیتونلی و همکاران،74:1390).

استان خوزستان به لحاظ موقعیت ممتاز طبیعی و جاذبه­های گردشگری از شرایط ویژه­ای برای گردشگران داخلی و خارجی برخوردار است لذا با استفاده از ظرفیت­های بالقوه در صورت برنامه­ریزی مناسب می­توان این استان را به یک مکان بی نظیر در گردشگری تبدیل کرد. از میان اشکال متنوع گردشگری، ورزش سوارکاری و گردشگری اسب در استان خوزستان می­تواند به عنوان یک مقصد جدید و مهم برای گردشگرانی باشد که شور و هیجان مسابقات ورزشی را دنبال می­کنند. استان خوزستان دارای ظرفيت­های مناسبی در حوزه اسب سواری از جمله قابلیت­های این استان براي ميزباني مسابقات ملي سوارکاری، وجود اسب اصیل عرب خوزستان به عنوان یکی از جاذبه­های استان برای گردشگران(خوزستان قطب پرورش اسب اصیل عرب، کهن‌ترین و تنها نژاد تقریبا خالص این گونه است)، شرایط مساعد آب و هوایی در این استان در بیشتر ایام سال جهت جذب گردشگران به ویژه در شهرستان­های شمال استان خوزستان، وجود منابع آبی رودخانه­ها و سواحل آن­ها برای فضاهای سوارکاری، تنوع قومیتی و فرهنگی در استان خوزستان و وجود بازي­هاي محلي و بومي سواركاري در میان این گروه­های قومی مختلف، وجود باشگاه­های حرفه‌ای پرورش اسب و مربیان تخصصی در زمینه آموزش سوارکاری و علاقه‌مندی مردم بومی این استان به اسب می­باشد. اما  استان خوزستان علی رغم دارا بودن پتانسیل­هایی برای توسعه و حضور در عرصه گردشگری اسب و همچنین برندسازی و خلق برندی منحصر به فرد برای بهره­مندی از مزیت­های این نوع گردشگری، هنوز جایگاه مناسب خود را در این زمینه نیافته است. در این راستا پژوهش حاضر در پی پاسخگویی به این سوأل است که  شاخص­های توسعه گردشکری اسب در استان خوزستان کدامند؟ و اولویت‌بندی این شاخص‌ها به چه صورت است؟

مبانی نظری و پیشینه­ی پژوهش

مفهوم گردشگری ورزشی

مطالعاتی که در زمينه برگزاری رویدادهای ورزشی و گردشگری برخواسته از آن انجام گرفته، اکثر نویسندگان اغلب آن را به عنوان عاملی برای بالا بردن کيفيت زندگی ساکنان، بهبود اقتصاد و افزایش غرور و روحيه در جامعه نام می برند و برگزاری رویدادهای ورزشی را عاملی برای جذب شرکت کنندگان فعال، تماشاگران، گردشگران و افزایش شرکت و توجه رسانه­ها و بازتاب مثبتی برای ساکنان آن منطقه می­دانند(جاوید و همکاران،1394). تحقیقات نشان داده است که گردشگری ورزشی، به دلیل علاقه و گرایش شدید و روز افزون مردم، به عنوان یکی از مهم­ترین راه­های معرفی و شناساندن مقاصد گردشگری به بازار هدف و افزایش برند ملی مقصد، بهترین را ه توسعه همه جانبه مقصد گردشگری، بهبود آگاهی، رضایت، کیفیت ادراک شده، تصویر ذهنی و وفاداری گردشگران به مقصد گردشگری و مهم­ترین راه برای ا یجاد مزیت رقابتی، آگاهی و تصو یر ذهنی مطلوب، افزایش اعتبار و شهرت بین المللی مقاصد گردشگری در سطح جهان معرفی شده است(زیتونلی،1402).

بنابراین با توجه به اهمیت و توسعه صنعت گردشگری در جهان امروز، می­توان گفت که گردشگری ورزشی نیز صنعتی نسبتا نو و یکی از سریع­ترین بخش­های رشد در صنعت توریسم است که بر روی برنامه­ریزی مقصد به ویژه در کشورهای در حال توسعه تمرکز دارد و به عنوان یک عامل در بازسازی اقتصادی و اجتماعی جوامع شهری و روستایی شناسایی شده است
(Martins etal,2017). در واقع امروزه گردشگري ورزشی فراتر از یک صنعت، به پدیده­اي اجتماعی - اقتصادي در سـطح جهـانی تبـدیل شـده اسـت. ایـن صنعت سفید بیش از هر زمان دیگر جایگاه خود را به عنوان پدیده­اي چند بعدي در جوامع بشري باز کرده اسـت و بسـیاري از کشورها، با سرمایه­گذاري فراوان، فواید و اثرات این صنعت را خوب درك کرده و به عنوان منبعی مهم جهت بهبـود وضـعیت اقتصادي (افزایش اشـتغال، درآمـد)، اجتماعی و توسـعه زیرسـاخت­هـا، افزایش شهرت و برندسازي مقصد خود درآورده­اند (Emery,2018) گردشگری ورزشی می­تواند به عنوان محملی برای بهبود کیفیت زندگی ساکنین با جذب گردشگران و مشارکت در بهبود اقتصاد جوامع محلی باشد. به طور گسترده اینطور تصور می­شود که رویدادهای اصلی ورزشی به رشد اقتصادی آمدوشد گردشگران به یک منطقه کمک بسزایی می­کنند و بخش مهمی از توسعه بازاریابی در مقاصد گردشگری هستند(Al-Makhadmah etal,2021).

گردشگری اسب

گردشگری اسب به عنوان بخشی از گردشگری با علاقه خاص، در حدود دو دهه اخیر رشد چشمگیری را به ثبت رسانده است. این رشد تا حدی به دلیل افزایش محبوبیت ورزش سوارکاری در جهان توسعه یافته و تا حدودی به دلیل نیاز به تنوع پایه درآمد صنعت اسب است(Tomljenović etal,2018). به این ترتیب در گردشگری اسب به عنوان نوعی از گردشگری ورزشی اسب سواری بخش اصلی هدف اولیه از سفر است و نه فقط بخشی از یک سفر کلی یا سفری با هدفی متفاوت در این نوع گردشگری خاص آن چه برای گردشگر اهمیت پیدا می­کند، وضعیت حیوانات یعنی غیرانسان­های دخیل در این تجربه است. افرادی که گردشگری اسب دوانی را انتخاب می­کنند به شرایط اسب و حیوانات دخیل در این تجربه به عنوان بخش مهم و اساسی آن اهمیت می­دهند، اگرچه که لازم است این مسأله با دقت بیشتری مورد توجه صنعت گردشگری قرار گیرد(Notzke, 2017).  فعالیت در این نوع گردشگری و این سبک از سفرها شامل فعالیت­های تفریحی مثل شرکت در مسابقات یا کلاس­های آموزشی و فعالیت­های غیرفعالانه­ای مثل تماشای مسابقات سوارکاری می­شود. البته گردشگری سوارکاری با چالش­ها و مسائلی هم مواجه است که از جمله آن می­توان به چالش زمین مناسب برای سوارکاری و نگهداری و مراقبت از این زمین و امنیت محیط سوارکاری برای گردشگرانی که می­خواهند فعالانه سوارکاری را تجربه کنند اشاره کرد. تعریف گردشگری اسب سواری از مفاهیم محدودی مانند شرکت در مسابقات و فعالیت­های اسب دوانی تا تعریف گسترده هرگونه سفری را که اسب در محوریت اهداف آن قرار گیرد، در بردارد(Nguyen & Mai, 2021). 

علیرغم سابقه نسبتا طولانی گردشگری اسب و افزایش محبوبیت آن در سی سال گذشته، تلاش جدی در تحقیقات در مورد گردشگری سوارکاری وجود ندارد. بر اساس استدلال­های مطرح شده، در خصوص گردشگری مبتنی بر اسب به خوبی تحقیق نشده است. این امر هنوز هم  صادق است؛ چراکه یکی از موانع تحقیق جدی و قابل مقایسه، فقدان تعریف روشن و اصطلاحات متنوع در استفاده از گردشگری اسب است. همانطور که در جدول(1) ارائه شده است، تعاریف گردشگری اسب با توجه به دیدگاه­های متفاوت ذینفعان متفاوت است.

 

 

 

 

 

 

 

جدول1: گزیده­ای از تعاریف مختلف گردشگری اسب

تعریف گردشگری اسب	محقق
گردشگری اسب سواری که نیازمند سطح مشخصی از آمادگی جسمانی و آموزش حرفه­ای از سوی گردشگران است. گردشگری اسب شامل مسیرهای اسب هدایت‌شده، تورها و مسیرهای پیاده‌روی، مزرعه‌نشینی در مکان ثابت، مزرعه‌داری مهمان و کاری، کلینیک‌ها و کمپ‌های سوارکاری و کالسکه اسب‌کشی می‌شود.	(Ollenburg,2005)
شکلی از گردشگری فعال در مناطق روستایی متشکل از مراکز تفریحی اسب سواری یا در یک میدان، از جمله سواره، در کالسکه یا پشت اسب.		(Kozak, 2013)
فعالیت­های گردشگری مرتبط با اسب شامل گردشگری سواره و اسب به عنوان یک جاذبه.		(Picket Chevalier,2015)
گردشگری اسب سواری که نیازمند سطح مشخصی از آمادگی جسمانی و آموزش حرفه ای از سوی گردشگران است.		(Buczek etal, 2017)
فعالیت سوارکاری که در خارج از خانه و هنگام اقامت در محل اقامت تعطیلات انجام می­شود. نوع گردشگری که انگیزه اصلی آن است اسب است.		(Pelis, 2016)
استفاده از اسب­ها برای درس های اسب سواری، فرصت­های تریل سواری، تسهیلات شبانه روزی و خدمات تولید مثل و ممکن است کسب و کارهای با ارزش افزوده سودآور را فراهم کند.		(Shani,2012)
گردشگری سوارکاری شامل اسب‌پیمایی‌های با راهنما، گردشگری و پیاده‌روی، اقامت در مزرعه‌های ثابت، مزرعه‌های جستجو و کار، کلینیک‌ها و کمپ‌های سوارکاری، مسابقات، کنفرانس‌های مرتبط با اسب و نشست‌ها و کالسکه‌های اسب‌کشی می‌شود.		(Kline, 2017)

منبع: تلخیص نگارندگان

با توجه به تنوع فعالیت­های مرتبط با اسب و پیچیدگی صنعت اسب که پایه و اساس گردشگری اسب را تشکیل می­دهد، برای توسعه گردشگری اسب باید یک رویکرد مفهومی کل نگر که مستلزم تصدیق حداقل سه دیدگاه مختلف شامل دیدگاه گردشگرانی که با اسب سواری و سایر فعالیت­های مرتبط با اسب سروکاردارند، شرکت­ها و سازمان­های مرتبط با توسعه گردشگری اسب که تجربیات، محصولات و خدمات را به گردشگران ارائه می­دهند و مقاصدی که به دنبال توسعه و ترویج محصولات مرتبط با اسب هستند، ایجاد شود. در واقع توسعه گردشگری اسب مستلزم شکل­گیری ارتباط و تعامل سازنده بین سه گروه مطابق با شکل(1) می­باشد.

 

شکل1: تعامل و ارتباط بین سه گروه مختلف برای توسعه گردشگری اسب

منبع: (Tomljenović etal,2018)

به طور خلاصه جهت راه­اندازی گردشگری و سنت پرورش اسب، عواملی نوع و کیفیت اسب­ها (آرامش) و  وجود کادر حرفه­ای ماهر در اسب سواری و آشنا به اسب­ها و سوارکاران یا مربیان معروف نیز حائز اهمیت است. همچنین کیفیت ارائه خدمات و ایمنی و امنیت در فضاهای گردشگری اسب بسیار ارزشمند است(Sigurðardóttir & Helgadóttir, 2015). همچنین عواملی مانند قابلیت اطمینان مسیرهای پیاده‌روی برای اسب‌ها، کیفیت محل اقامت اسب‌ها در طول مسیر، موقعیت و قیمت آن، مکان‌هایی برای غذا خوردن، استاندارد بودن مسیرها که باید دارای محل مناسبی برای سواران و اسب‌ها در هر 25 تا 40 کیلومتر باشند، و داشتن با نقشه‌ها و راهنماهای ارائه شده و محل اقامت مناسب از زمینه­های مورد نیاز برای توسعه این نوع گردشگری است(Pickel-Chevalier, 2015).

از جمله تحقیقات و مطالعاتی که در زمینه گردشگری ورزشی و گردشگری اسب انجام شده است به شرح زیر است: پاویچ و همکاران(2019) در پژوهشی به شکل گسترده به عوامل عمومی مؤثر در انگیزش و وفاداری گردشگران اسب­سواری پرداختند نتایج نشان داد که کیفیت کلی خدمات، کیفیت غذا و نوشیدنی و کیفیت خدمات اقامتی مقصد می­شود. این عوامل به طور عمومی می­تواند در هر یک از انواع دیگر گردشگری نیز مؤثر باشد. ونجای¹ و همکاران(2019) در پژوهش خود به اندازه­گیری انگیزه گردشگران ورزشی و پیامدهای آن برای توزیع گردشگری ورزشی پرداختند. نتایج  این پژوهش از معیارهای پیشنهادی انگیزه‌های مرتبط با مشارکت گردشگری ورزشی در رابطه با روایی سازه، همگرا و تمایز حمایت کرد. مجموعه­ای از دانش در مورد انگیزه­ها بینش­هایی را برای سیاست­گذارانی فراهم می­کند که به دنبال حمایت از صنایع توزیعی برای گردشگری ورزشی و در نهایت ارتقای اقتصاد در هر دو سطح منطقه­ای و ملی هستند. توملینوویچ² و همکاران (2018) طی مقاله­ای به بررسی گردشگری اسب سواری پرداخته­اند. این مقاله مروری گامی به سوی ترکیب تحقیقات موجود در زمینه عرضه و تقاضای گردشگری اسب سواری است که بر اساس آن دستورالعمل هایی برای تعریف مدل کل نگر برای توسعه گردشگری سوارکاری ارائه می کند. استدلال می‌شود که چنین مدلی باید دیدگاه‌های ذینفعان کلیدی و متمایز کردن محصولات را بر اساس گونه‌شناسی اولیه تجربیات ارائه شده توسط گردشگری سوارکاری در نظر بگیرد. هامر³ و همکاران(2017) در پژوهش خود با عنوان نقش اسب‌داری در تغییر مناظر پیرامون شهری: مطالعه موردی از کلانشهر استکهلم نشان دادند که گردشگری اسبدوانی یک فرصت مهمی برای صلاحیت و تمایز گردشگری ملی و هم­چنین تحریک اقتصاد کشورها است.

غفاری و همکاران(1402) در تحقیق خود به توسعه مدل سنجش عوامل کشش و رانش در گردشگری اسب‌سواری (مورد مطالعه: شهرستان گنبدکاووس) پرداختند. نتایج نشان داد که ذی‌نفعان و مسئولان گردشگری استان گلستان با افزایش و بهبود زیرساخت‌های بهداشتی و اقامتی، طراحی رویدادهای جذاب و افزایش تبلیغات آگاهی‌بخش و ایجاد زیرساخت‌های حمل و نقل مناسب‌تر  استقبال عمومی نسبت به بخش گردشگری اسب‌سواری در استان گلستان را بهبود بخشند. چوری و همکاران(1401) در تحقیق خود به بررسی و طراحی مدلی مناسب در ورزش سوارکاری ایران پرداختند. نتایج نشان داد که پیشران‌های مدیریتی و پیشران­های اقتصادی مهمترین مولفه‌های اصلی تبیین‌کننده الگوی مسیر در ورزش سوارکاری بودند. قلعه نوعی و همکاران(1400) در مقاله خود به امکان سنجی توسعه گردشگری ورزشی در استان گلستان (مورد مطالعه کورس اسب دوانی) پرداختند. نتایج نشان داد که بین توانمندی استان گلستان بدلیل تلفیقی از جاذبه­های گردشگری و برگزاری رویداد اسب دوانی در جذب توریست و توسعه گردشگری ارتباط معنی داری وجود دارد .

یانپی و همکاران(1399) در تحقیق خود به بررسی اثرات مسابقات اسب سواری بر توسعه گردشگری مطالعه موردی: استان گلستان پرداختند. نتایج نشان داد که میانگین رتبه­ای برنامه­ریزی استراتژیک توسعه گردشگری ورزش اسب دوانی، امکانات تفریحی و ورزشی برای حفظ گردشگران، فرصت­های شغلی مختلف، زنده نگه داشتن سنت­های دیرینه و ملی، همکاری بین ذینفعان داخلی و خارجی گردشگری و محافظت از منابع طبیعی، در جذب گردشگران و توسعه اسب دوانی تاثیر به سزایی دارد.

به صورت خلاصه آن­چه از بررسی پیشینه­ی پژوهش در این زمینه قابل درک است، آن است که علی­رغم مطالعاتی که در زمینه گردشگری و گردشگری ورزشی و سوارکاری انجام شده است، مطالعه­ای در خصوص شناسایی و اولویت بندی شاخص­های توسعه گردشگری اسب در استان خوزستان به شکلی که در این پژوهش آمده است، صورت نگرفته است. لذا مطالعه پیش رو به منظور پر کردن این خلأ پژوهشی انجام گرفته است. در واقع پژوهش حاضر، به شناسایی و اولویت بندی شاخص­های توسعه گردشگری اسب که گردشگران را به شرکت در رویدادهای اسب‌سواری جذب می‌کند، می‌پردازد؛ موضوعی که به ویژه در ایران به ندرت مورد توجه قرار گرفته است و اگرچه در حوزه گردشگری مورد مطالعه قرار گرفته اما به صورت تخصصی حوزه گردشگری اسب‌سواری مغفول مانده است. مهمترین دستاورد این پژوهش ارائه تصویری دقیق از عوامل و شاخص­های مؤثر در توسعه گردشگری اسب و جذب گردشگر اسب‌سواری به استان خوزستان است که می‌تواند در طراحی راهبردهایی برای بهبود این بخش در سطح نهادهای خصوصی و دولتی مورد استفاده قرار گیرد.

مواد و روش

در این تحقیق انتخاب شاخص های توسعه گردشکری اسب به روش کیفی- کمی انجام شده است. در بخش کیفی تحقیق، با استفاده از روش تحلیل مضمون و طی مصاحبه با خبرگان معیارهای اصلی مؤثر بر ارزیابی و انتخاب های شاخص‌های توسعه گردشکری اسب شناسایی شده است. تحلیل مضمون روشی برای تعیین، تحلیل و بیان الگوهای موجود درون داده‌ها است. این روش در حداقل خود داده‌ها را سازماندهی و در قالب جزئیات بیان می‌کند. در ایرن روش از طریق مصاحبه برا خبرگان، داده های اولیه جمع‌آوری شده و سپس کدگذاری می‌گردند. با بررسی مجدد کدها تلاش میشود تا کدها به اندازه کافی مجزا، غیرتکراری و کلان باشند تا مجموعه ایده‌های مطرح شده در بخش‌های مختلف متون را در برگیرند و مضمون‌های تفسیری ایجاد گردند. سپس برا ترکیب مضمون های تفسیری، مضمون‌های فراگیر شکل می‌گیرند (فرهادی و همکاران، 1399: 56) برای بررسی روایی روش از اعتباریابی توسط اعضا حین مصاحبه و بازبینی توسط همکاران استفاده شده است. بررسی پایایی نیز با روش درصد توافق بین دو کدگذار انجام گردید. پس از تنظیم و سازماندهی داده‌ها، تحلیل و بیرون کشیدن معنا از داده به روش کدگذاری انجام شده است. برای کدگذاری مصاحبه‌ها، ابتدا فایل‌های صوتی بررسی شده سپس با روش تحلیل مضمون به شناسایی کدها به صورت باز و بدون محدودیت پرداخته شده است.  بعد از شناسایی معیارهای مؤثر و مهم بر انتخاب شاخص‌های توسعه گردشکری اسب ، در بخش کمی تحقیق وزن معیارها محاسبه شده است و سپس به رتبه‌بندی شاخص‌های توسعه گردشکری اسب پرداخته شده است. بدین منظور برای اولویت‌بندی و تعیین وزن معیارها از روش تحلیل سلسله مراتبی استفاده شده است. پس از تعیین وزن معیارها به منظور رتبه بندی شاخص‌های توسعه گردشکری اسب از روش مارکوس استفاده شده است. روش مارکوس بر مبنای تعریف رابطه‌ی بین گزینه ها و مقادیر مرجع (گزینه ایده آل و  غیرایده آل) است. این روش توسط استویچ و همکاران در سال 2019 معرفی شده است و براساس روابط تعریف شده تابع بهره مربوط به هر گزینه محاسبه شده و رتبه‌بندی سازشی بر اساس رابطه هر گزینه با گزینه ایده ال و غیرایده ال انجام می‌شود. اولویت‌های تصمیم‌گیری براساس تابع بهره تعریف می‌شوند. تابع بهره، نشان‌دهنده موقعیت هر گزینه در مقایسه با گزینه ایده آل و غیرایده ال است (تاجمیری رستمی و فرهادی،1400: 177). در شکل 2، الگوریتم روش مارکوس نشان داده شده است.

 

 

شکل2 .الگوریتم روش مارکوس

شاخص­هاي پژوهش

در اين تحقيق بر اساس مباني نظري پژوهش تعداد5 بعد و 54 شاخص شناسايي شدند كه به­صورت پرسشنامة دلفي تهيه­شده و بر مبناي مقياس ٧ گزينه­اي ليكرت در اختيار متخصصان (اعضاي پانل) قرار داده شد. (جدول1). با توجه به نبود چارچوب نظری و شناخت ناکافی از تعداد و ویژگی‌های جامعه آماری و با در نظر گرفتن ماهیت و هدف پژوهش و روش نمونه گیری که به طور عمده بر رویکرد کیفی اکتشافی و کارشناس محور مبتنی است برای شناسایی شاخص‌ها و متغیرهای اثرگذار در توسعه گردشگری اسب در مرحله اکتشافی از روش نمونه گیری در دسترس اعضای شناخته شده و در دسترس فرایند مصاحبه و نظر سنجی شروع شد و سپس با استفاده از روش گلوله برفی معرفی اعضا توسط یکدیگر تا جایی ادامه یافت که ظاهراً اشباع نظری حاصل شد و به غیر از نظرهای تکراری یافته اکتشافی جدید دیگری افزوده نمیشد تا این مرحله تعداد کارشناسان به ۳۰ نفر رسید.

 

 

 

 

 

جدول3. شاخص‌های توسعه گردشکری اسب در استان خوزستان

شاخص	زیرشاخص
مدیریتی	استفاده از برنامه­ریزی استراتژیک برای توسعه گردشگری در ورزش اسب دوانی، وجود نیروی انسانی متخصص در بخش توسعه گردشگری ورزش اسب­دوانی، همکاری و هماهنگی بین ارگان­های مختلف در گردشگری ورزشی و هیئت­های اسب­دوانی، توجه مدیران بر جاذبه­های استانی برای جذب گردشگران اسب، یکپارچی و سازگاری کاربری ها در مکان به منظور جذب گردشگران ورزشی به خصوص گردشگران اسب، سرمایه­گذاری بخش خصوصی و دولتی در زمینه گردشگری اسب، حمایت مالی دولت از طریق جذب حامیان مالی و توجه به داد و ستد به منظور بهتر شدن وضعیت گردشگری ورزشی به خصوص در زمینه اسب، وجود کارشناسان آگاه و مطلع در جاذبه­های گردشگری جهت ارائه اطلاعات صحیح به گردشگران، همکاری بین ذینفعان داخلی و خارجی گردشگری اسب در استان خوزستان، افزایش تعاملات سیاسی در گردشگری از طریق جوامع مختلف، اتخاذ سیاست های لازم جهت جذب و حفظ کارآفرینان در صنعت گردشگری اسب، تدوین برنامه های درازمدت در زمینه توسعه ورزش اسب سواری، ایجاد هیئت های ورزشی و فعال سازی انجمن های تخصصی ورزش اسب سواری، توسعه تصویر و برند گردشگری اسب در استان خوزستان، کنترل و نظارت  دولت بر فعالیت­های گردشگری اسب
زیرساختی	وجود امکانات تفریحی و ورزشی لازم برای حفظ گردشگران در استان خوزستان، وجود تأسیسات اقامتی برای اقامت گردشگران در کنار مجموعه اسب­دوانی، ارائه تأسیسات و خدمات رفاهی به گردشگران در مجموعه اسب­دوانی در استان خوزستان،بهبود در سیستم حمل ونقل (هوایی، ریلی و زمینی) در استان خوزستان، دانش و فناوری لازم از لحاظ علمی در حوزه گردشگری اسب در استان خوزستان، وجود زیر ساخت­های لازم به منظور گرایش جوانان به حرفه چابک­سواری،جذب گردشگر ازطریق برگزاری مسابقات سوارکاری، به روز بودن تکنولوژی در برگزاری مسابقات اسب دوانی در استان خوزستان، راه اندازی باشگاه­های ورزشی تخصصی در رشته اسب سواری، فاصله جاذبه ها به شبکه های ارتباطی سریع جهت جذب گردشگران اسب
اقتصادی	ایجاد فرصت­های شغلی، ایجاد درآمدزایی بیشتر از طریق احداث هتل، رستوران و مکان­های تفریحی، جذب سرمایه­های خارجی در استان خوزستان، افزایش رفاه اقتصادی از طریق تبلیغات مناسب، اتخاذ سیاست ها و انجام فعالیت های بازاریابی مناسب در زمینه گردشگری اسب، ارزان بودن امکانات و تجهیزات و تدارک تورهای ارزان قیمت ورزش اسب سواری، ارائه تسهیلات و اتخاذ سیاست­های تشویقی دولت در جذب سرمایه­گذاران و کارآفرینان در زمینه گردشگری اسب
زیست محیطی	محافظت از منابع طبیعی (جنگل، کوه، دریا)، بهسازی و بازسازی محیط­زیست، بهبود در مدیریت محیط­زیست، کاهش زباله در محیط طبیعی ارتقا سطح بهداشت، توجه به زیبا سازی محیطی مناطق گردشگری اسب، کاربرد منابع انرژی طبیعی و تجدید پذیر در سایت های گردشگری اسب، آسایش اقلیمی برای مسابقات اسب دوانی و تماشای اسب
فرهنگی اجتماعی	حفظ و زنده نگهداشتن سنتهای دیرینه و ملی، حفظ و درک فرهنگ­های بومی، انتقال ارزش­های فرهنگی، غنی­سازی تجارب­های فرهنگی در بین افراد جامعه، ارتقا و بهبود سطح تسهیلات فراغتی، وجود مراکز خدمات درمانی و بهداشتی در اماکن گردشگری و ارائه خدمات بیمه و امداد پزشکی به گردشگران، ایجاد اعتماد به نفس در بین میزبان و گردشگر، افزایش رفاه زندگی مردم، وجود مکان­های تاریخی، ورزشی، فرهنگی و اجتماعی برای تقویت گردشگری و ورزش اسبدوانی، وجود ایمنی و امنیت، برگزاری مسابقات و جشنواره های ورزشی داخلی و خارجی ورزش اسبدوانی، اتخاذ برنامه های تبلیغاتی و ترویجی در زمینه فعالیت های ورزشی اسبدوانی، شناخت انگیزه و نیازهای انگیزشی شرکت کنندگان و مشتریان گردشگری اسب، بهره جستن از توان افراد محلی در ارائه خدمات مختلف در حوزه گردشگری اسب، ارتقای ظرفیت فرهنگی پذیرش گردشگر در حوزه ورزش اسب

منبع: یافته های پژوهش،1402

 

---

[1]  . Won-Jae

[2]  . Tomljenović

[3]  . Hammer

محدوده و قلمرو پژوهش

استان خوزستان با مساحت ۶۳۶۳۳٫۶ کیلومتر مربع بین ۲۹ درجه و ۵۷ دقیقه تا ۳۳ درجه و صفر دقیقه عرض شمالی از خط استوا و ۴۷ درجه و ۴۰ دقیقه تا ۵۰ درجه و ۳۳ دقیقه طول شرقی از نصف النهار گرینویچ در جنوب غربی ایران قرار دارد و از شمال با استان لرستان از شمال شرقی و مشرق با استانهای چهار محال و بختیاری و کهگیلویه و بویراحمد از جنوب شرقی با استان بوشهر از جنوب با خلیج فارس و از مغرب با کشور عراق هم مرز است. براساس سرشماری سال 1395 مشتمل بر  29 شهرستان و  88 شهر با جمعیت ۴٬۷۱۰٬۵۰۹  نفر می باشد (سرشماری نفوس و مسکن 1395) شکل (3) موقعیت استان را در کشور نشان می­دهد.

 

 

شکل 3. موقعیت جغرافیایی استان خوزستان

بحث

جهت سنجش میانگین عامل ها و مقایسه آن با مقداری استاندارد یا مفروض از آزمون t  تك نمونه­اي (جدول2) استفاده شد. دامنه نمرات پرسشنامه از نوع طیف لیکرت 5 گزینه­ای و از 1 تا 5 بود و در نتیجه ميانگين نمونه با مقدار 3 که مقداری متوسط است مقایسه شد. متغیرهایی که میانگین آن­ها به طور معنی­داری بالاتر از متوسط (3) باشد عامل مؤثری هستند. لازم به ذکر است که نرمال بودن شکل توزیع داده­ها که پیش فرض آزمون پارامتریک تی­تک­نمونه­ای است با آماره های کجی و کشیدگی بررسی شد و چون مقادیر کجی و کشیدگی تمامی متغیرها در دامنه 1- تا 1+ بدست آمد، پیش فرض نرمال بودن تایید شد.

جدول 2. میانگین شاخص‌های توسعه گردشکری اسب در استان خوزستان (معیار =3)

خطای میانگین	انحراف معیار	میانگین	تعداد	شاخص
0.63	3.43	70.17	30	شاخص مدیریتی
0.77	4.23	20.27	30	شاخص  زیرساختی
0.37	2.04	28.67	30	شاخص اقتصادی
0.48	2.61	28.03	30	شاخص زیست محیطی
0.64	3.50	22.37	30	شاخص اجتماعی- فرهنگی

منبع: یافته‌های پژوهش، 1402

براساس میانگین­های بدست آمده می­توان نتیجه گرفت که رتبه­بندی شاخص‌­ها از نظر میزان تأثیر بر توسعه گردشکری اسب در استان خوزستان بدین صورت بود که شاخص مدیریتی رتبه اول، شاخص اقتصادی رتبه دوم، شاخص شاخص زیست محیطی رتبه سوم، شاخص اجتماعی - فرهنگی رتبه چهارم و در نهایت شاخص زیرساختی رتبه اخر را داشتند(جدول 3). 

جدول 3. آزمون تی­تک نمونه­ای به منظور بررسی شاخص‌های توسعه گردشکری اسب در استان خوزستان (معیار =3)

شاخص‌ها	مقدار t	اختلاف از میانگین	df	با سطح اطمینان 95%		سطح معنی­داري	میزان تأثیر
				کمترین	بیشترین
شاخص مدیریتی	107.101	67.167	29	65.884	68.449	000/0	زیاد
شاخص  زیرساختی	22.38	17.267	29	15.688	18.845	000/0	کم
شاخص اقتصادی	68.918	25.667	29	24.905	26.428	000/0	متوسط
شاخص زیست محیطی	52.612	25.033	29	24.060	26.007	000/0	متوسط
شاخص اجتماعی- فرهنگی	30.319	19.367	29	18.060	20.673	000/0	متوسط

منبع: یافته‌های پژوهش، 1402

نتایج آزمون تی تک نمونه­ای نشان داد که تمامی شاخص‌ها دارای سطح معناداری می‌باشد همچنین با توجه به مقدار t از بین شاخص‌های توسعه گردشکری اسب در استان خوزستان، شاخص مدیریتی (با امتیاز 101/107)  بیشترین تأثیر و شاخص زیرساختی (با امتیاز 38/22)  کمترین تأثیر بر شاخص‌های توسعه گردشکری اسب در استان خوزستان داشته‌اند. (شکل4)

 

شکل4. وضعیت شاخص‌های توسعه گردشکری اسب در استان خوزستان

اولین گام در این روش تشکیل ماتریس تصمیم است در ماتریس تصمیم این روش 5 بعد پژوهش در ستون و 5 گزینه در سطر قرار می­گیرد و هر سلول ارزیابی هر گزینه نسبت به هر معیار است این ماتریس تصمیم توسط 30 خبره بر اساس طیف 1 تا 5 تکمیل می­شود سپس پاسخ­ها با روش میانگین حسابی ادغام می­شوند که در جدول (4) آورده شده است.

جدول 4. ماتریس تصمیم‌گیری

	A	B	C	D	F
شاخص مدیریتی	5.00	1.00	4.50	2.50	2.00
شاخص  زیرساختی	5.00	1.50	5.00	3.00	2.00
شاخص اقتصادی	5.00	1.00	4.00	3.00	2.50
شاخص زیست محیطی	4.50	1.00	4.00	4.00	2.50
شاخص اجتماعی- فرهنگی	5.00	1.50	4.00	3.00	2.50

منبع: یافته‌های پژوهش،1402

تعیین ایده­آل و ضد ایده­آل

در این گام با استفاده از روابط 3-7 و 3-8 مقادیر ایده­آل (AI) و ضد ایده­آل (AAI) تعیین می­شود مقدار ایده­آل برابر با بیشترین مقدار هر ستون معیار و ضد ایده­آل برابر با کمترین مقدار هر ستون معیار در ماتریس تصمیم است که در جدول (5) آورده شده است.

جدول 5. مقادیر ایده­آل (AI) و ضد ایده­آل (AAI)

	A	B	C	D	F
AAI	4.50	1.00	4.00	2.50	2.00
شاخص مدیریتی	5.00	1.00	4.50	2.50	2.00
شاخص  زیرساختی	5.00	1.50	5.00	3.00	2.00
شاخص اقتصادی	5.00	1.00	4.00	3.00	2.50
شاخص زیست محیطی	4.50	1.00	4.00	4.00	2.50
شاخص اجتماعی- فرهنگی	5.00	1.50	4.00	3.00	2.50
AI	5.00	1.50	5.00	4.00	2.50

منبع: یافته‌های پژوهش،1402

 

شکل 5. وضعیت مقادیر ایده­آل و ضد ایده­آل شاخص‌های توسعه گردشکری اسب در استان خوزستان

با توجه یه شکل(5) از نظر کارشناسان وضعیت ایده‌ال امتیاز بالاتری نسبت به وضعیت ضد ایده‌ال دارد که نشان‌دهنده اهمیت این شاخص‌ها در توسعه گردشکری اسب در استان خوزستان می‌باشد.

نرمال­سازی ماتریس تصمیم

در این بخش ماتریس تصمیم (جدول6) با استفاده از روابط 3-11 و 3-12 نرمال می­کنیم به بیان دیگر برای نرمال سازی هر درایه ماتریس تصمیم را بر بیشترین مقدار هر ستونش (مقدار AI) تقسیم می­کنیم به عنوان مثال برای سلول a1 (تقاطع گزینه SC1 و معیار A1) به صورت زیر محاسبه می­شود:

 

به طریق مشابه برای دیگر سلول­ها انجام می­شود که نتایج در جدول (6) آورده شده است.

جدول 6.  ماتریس نرمال

نرمال کردن	A	B	C	D	F
AAI	0.900	0.667	0.800	0.625	0.800
شاخص مدیریتی	1.000	0.667	0.900	0.625	0.800
شاخص  زیرساختی	1.000	1.000	1.000	0.750	0.800
شاخص اقتصادی	1.000	0.667	0.800	0.750	1.000
شاخص زیست محیطی	0.900	0.667	0.800	1.000	1.000
شاخص اجتماعی- فرهنگی	1.000	1.000	0.800	0.750	1.000
AI	1	1	1	1	1

منبع: یافته‌های پژوهش،1402

 

شکل6. نمودار وضعیت نرمال شاخص های توسعه گردشکری اسب در استان خوزستان

با توجه به جدول(7) و شکل(6) می‌توان گفت تمامی شاخص‌ها از لحاظ نرمال بودن در وضعیت نرمالی قرار دارند.

وزن دار کردن ماتریس نرمال

در این بخش وزن هر شاخص که از روش سوارا محاسبه شده است را در ماتریس نرمال ضرب می­کنیم نتایج در جدول (7) آورده شده است.

جدول 7. ماتریس وزن­دار

وزن دار کردن	A	B	C	D	F
AAI	0.585	0.0167	0.148	0.0594	0.036
شاخص مدیریتی	0.65	0.0167	0.1665	0.0594	0.036
شاخص  زیرساختی	0.650	0.0250	0.185	0.0713	0.036
شاخص اقتصادی	0.65	0.0167	0.148	0.0713	0.045
شاخص زیست محیطی	0.585	0.0167	0.148	0.0950	0.045
شاخص اجتماعی- فرهنگی	0.65	0.0250	0.148	0.0713	0.045
AI	0.65	0.0250	0.185	0.0950	0.045

منبع: یافته‌های پژوهش،1402

 

شکل7. نمودار وضعیت وزن شاخص‌های شاخص های توسعه گردشکری اسب در استان خوزستان

 

محاسبه درجه مطلوبیت گزینه­ها

در این بخش بر اساس روابط 3-12 و 3-13 درجه مطلوبیت مثبت (K+) و منفی (K-) گزینه­ها محاسبه می­شود بر این اساس ابتدا جمع اعداد سطر AAI و AI در ماتریس وزن­دار محاسبه می­کنیم و به ترتیب Saa و Sa نامیده می­شود سپس درجه مطلوبیت مثبت هر گزینه (Si) برابر با جمع هر سطر آن گزینه تقسیم بر مقدار Sa و درجه مطلوبیت منفی هر گزینه برابر با جمع هر سطر آن گزینه تقسیم بر مقدار Saa . نتایج به صورت خلاصه در جدول (8) نیز آورده شده است.

جدول 8.  درجه مطلوبیت گزینه­ها

	Si	K-	K+
AAI	0.845
شاخص مدیریتی	0.967	1.145	0.967
شاخص  زیرساختی	0.890	1.053	0.890
شاخص اقتصادی	0.939	1.111	0.939
شاخص زیست محیطی	0.931	1.102	0.931
شاخص اجتماعی- فرهنگی	0.929	1.099	0.929
AI	1

منبع: یافته‌های پژوهش،1402

تعیین عملکرد مطلوب گزینه­ها

در این بخش با استفاده از رابطه 3-11 عملکرد مطلوب هر گزینه محاسبه می­شود اما قبل از آن باید با استفاده از روابط 3-13 و 3-14 عملکرد مطلوب مثبت و منفی هر گزینه بدست آید که در ادامه نتایج حاصل به صورت خلاصه در جدول (9) آورده شده است. 

جدول 9.  درجه عملکرد مطلوب گزینه­ها

رتبه	F(k)	F(k+)	F(k-)	معیارها
1	0.697	0.542	0.458	شاخص مدیریتی
5	0.641	0.542	0.458	شاخص  زیرساختی
2	0.677	0.542	0.458	شاخص اقتصادی
3	0.671	0.542	0.458	شاخص زیست محیطی
4	0.669	0.542	0.458	شاخص اجتماعی- فرهنگی

منبع: یافته‌های پژوهش،1402

با توجه به جدول(9) می‌توان گفت از بین شاخص‌های تأثیرگذار بر شاخص‌های توسعه گردشکری اسب در استان خوزستان، شاخص مدیریتی، اقتصادی و زیست محیطی رتبه اول تا سوم را به خود اختصاص دادند که بیشترین تأثیر را بر توسعه گردشکری اسب در استان خوزستان داشته‌اند و شاخص زیرساختی در پایین‌ترین سطح قرار گرفته است که این شاخص از نظر کارشناسان اهمیت بسیار کمی را به خود اختصاص داده‌است و نیازمند توجه زیادی می‌باشد.

یافته­های این پژوهش همسو با یافته­های چوری و همکاران(1401) است که بر اساس آن پیشران‌های مدیریتی و پیشران­های اقتصادی مهم­ترین مولفه‌های اصلی تبیین‌کننده الگوی مسیر در ورزش سوارکاری بودند. همچنین یافته­های این پژوهش منطبق با یافته­های مولادوست و یانپی(1399) است که نشان داد عامل مدیریتی در خصوص وضعیت سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی پولوتوریسم، میزان آگاهی و توجه فدراسیون چوگان و هیات‌های ورزشی آن با حوزه گردشگری چوگان به عنوان یکی از عوامل مهم در بین سایر عوامل قرار دارد. علوه بر این یافته­های مولادوست و همکاران(1396) و غفاری و همکاران(1402) همسو با یافته­های این پژوهش است که بیان می­کنند عواملی مانند افزایش و بهبود زیرساخت‌های بهداشتی و اقامتی، طراحی رویدادهای جذاب و افزایش تبلیغات آگاهی‌بخش و ایجاد زیرساخت‌های حمل و نقل مناسب‌تر  استقبال عمومی نسبت به بخش گردشگری اسب‌سواری را بهبود می­بخشند.

نتایج

گردشگری اسب به عنوان نوعی از گردشگری در حدود دو دهه اخیر رشد چشمگیری را به ثبت رسانده است. این رشد تا حدی به دلیل افزایش محبوبیت ورزش سوارکاری در جهان توسعه یافته و تا حدودی به دلیل نیاز به تنوع پایه درآمد صنعت اسب است. هدف توسعه گردشگری ورزش اسب­دوانی شناخت هرچه بیشتر بازدیدکنندگان از این رشته و رشد مشتاقان به این رشته است. به طوری که رشته ورزشی اسب سواری و توسعه گردشگری اسب جایگاه و اهمیت ویژه­ای در کشورهای توسعه یافته دارد و این کشورها با ارائه برنامه­ها و مراسم هیجان انگیز متعدد و ارائه بسته­های توریستی برای گردشگران دوستدار این ورزش در این زمینه تلاش­های زیادی دارند. مهم­ترین اهداف برای جذب گردشگران ورزشی، مدیریت قوی، سطح مسابقات، خدمات رفاهی، رضایت بازدیدکنندگان در حوزه گردشگری است. برنامه­ریزی گردشگری می­تواند موجب تنوع اقتصادی و رونق فعالیت­های اقتصادی به ­صورت سازمان­یافته در حوزه گردشگری شده و زمینه توسعه گردشگران برای ورزش اسب­دوانی را فراهم آورد. کاهش و رفع محدودیت­ها بر میزان انگیزه و رضایت­مندی گردشگران از ورزش اسب دوانی حاصل می­شود. در این پژوهش به شناسایی و اولویت­بندی شاخص­های توسعه گردشکری اسب در استان خوزستان پرداخته شد. که با استفاده از روش چندمعیاره مارکوس امتیاز نهایی شاخص‌های تأثیرگذار بر توسعه گردشکری اسب در استان خوزستان محاسبه شده است و این مقدار برای شاخص مدیریتی(697/0)، شاخص اقتصادی(677/0)، شاخص زیست محیطی(671/0)، شاخص اجتماعی- فرهنگی (669/0) و شاخص زیرساختی (641/0) به‌دست آمده است. نتایج امتیاز نهایی روش مارکوس نشان می‌دهد که بیشترین امتیاز به شاخص مدیریتی و کمترین امتیاز به شاخص زیرساختی تعلق داشته است. در نظرسنجی و مصاحبه با تمامی خبرگان در زمینه اسب و سوارکاری به این مسئله اذعان داشتند که عامل مدیریتی و برنامه­ریزی­های مدیران، نقش بسیار مهمی در توسعه گردشگری و جذب گردشگر در زمینه اسب سواری دارد. لذا برنامه­ریزی راهبردی سیاستگذاران کلان کشور و همچنین سازمان­های استان خوزستان از جمله سازمان میراث فرهنگی و گردشگری و تعامل برخی سازمان­ها مثل سازمان ورزش، جهاد کشاورزی، سازمان محیط زیست، شهرداری­ها و دیگر سازمان­های دخیل در این زمینه می­توانند به احیاء صنعت اسب سواری بپردازند که این امر می­تواند گامی مؤثر در جهت کسب درآمد و رشد تولید ناخالص داخلی و منفعت اقتصادی نیز باشد. علاوه براین سازمان­های مسئول می­توانند با کاهش یا از بین بردن موازی کاری سازمان­های متولی در صنعت اسب و رشته­های سوارکاری و کاهش کم­ کاری و اهمیت ندادن نسبت به وظایف اصلی خود، از محدودیت­های توسعه گردشگری بکاهند.هم­چنین حمایت مدیران، نهادهای دولتی و سازمان­های ذی­نفوذ در امر پرورش اسب، از صاحبان و مسئولان باشگاه­های حرفه­ای و کمک به حل مشکلات مالی آنان می­تواند در توسعه گردشگری اسب مؤثر باشد. بر این اساس می­توان گفت که یکی از عوامل مهم که می‌تواند پیشران توسعه گردشگری اسب به خصوص در استان خوزستان باشد، نقش مدیران و سازمان­های زیربط در این زمینه است که بایستی نگرش خود را به سمت و سوی توسعه گردشگری اسب هدایت و تغییر دهند. همچنین نتایج حاصل از این پژوهش نشان داد که توسعه گردشکری اسب در استان خوزستان ، بدون تمهیدات و زیرساخت‌های لازم، پیامدهای منفی عدیده‌ای را در بخش‌های مختلف گردشگری در استان خوزستان، به همراه داشته است که در این میان استفاده از برنامه‌ریزی استراتژیک برای توسعه گردشگری در ورزش اسب دوانی، توجه مدیران بر جاذبه‌های استانی برای جذب گردشگران اسب، یکپارچی و سازگاری کاربری‌ها در مکان، سرمایه‌گذاری، ایجاد اشتغال از رهیافت‌های سازنده توسعه گردشگری اسب در استان خوزستان به شمار می‌آید که با هدف بهبود کیفیت فضاهای گردشگری و برآوردن نیازهای مختلف گردشگران صورت می‌پذیرد. نتایج این پژوهش نشان می‌دهد که استان خوزستان به دلیل پیشینه تاریخی از قدرت جذب بالای گردشگر به خصوص در زمینه گردشگری اسب برخوردار است. پیشنهادهای این پژوهش به شرح زیر می­باشد:

-       نهادهای دولتی با حمایت از باشگاه خصوصی به منظور جذب افراد مستعد در رشته سوارکاری (مربی، چابک­سوار، دامپزشک، نعلبند، متخصص تغذیه ...)، می­توانند به جذب بیشتر گردشگران و رضایت تماشاگران در ارائه خدمات اسب سواری از جمله بالابردن کیفیت محیط فیزیکی، کوششی دوچندان داشته باشند.

-       مدیران و هیئت اسب‌دوانی استان خوزستان باید تمام تلاش خود را در زمینه جذب گردشگران داخلی و خارجی داشته باشند و زمینه مناسب برای هرچه بهتر برگزار شدن مسابقات اسب‌دوانی و گردشگری توسعه اسب را مهیا سازند.

-       همکاری زیاد مسئولین هیئت اسب‌سواری با ارگان­های مختلف ازجمله آژانس‌های‌گردشگری، اداره ورزش و جوانان، اداره کشاورزی، نیروی انتظامی و ... باعث جذب و اثرگذاری در گردشگران شده تا تشویق شوند که دوباره برای تماشای مسابقات به این استان بیایند.

-       با توجه به اینکه مسابقات اسب‌دوانی در بیرون از شهر برگزار می‌شود بنابراین با ایجاد فرصت‌های شغلی برای افراد بومی بر اشتغال افراد بومی کمک زیاد می‌کند.

-       احداث مکان‌های تفریحی، ساخت هتل و متل، مکان‌های غذایی می‌تواند بر توسعه و ورود گردشگران برای دیدن مسابقات اسبدوانی کمک می­کند.

-       استفاده از تبلیغات از طریق رسانه‌های استانی به جذب سرمایه‌گذاری داخلی وخارجی کمک می­کند.

-       باتوجه به اینکه این ورزش به‌عنوان یک ورزش سنتی دراستان خوزستان به شمار می‌رود بنابراین حفظ فرهنگ‌های مختلف بومی که در استان خوزستان وجود دارد برجذب هرچه بیشتر گردشگران می‌افزایند.

-       حفظ و زنده نگهداشتن این ورزش بومی باعث ارتقای این ورزش دیرینه شده و به دلیل اینکه اسب دوانی تماشاگران فراوانی را به خود جذب میکند بنابراین راحت‌تر افراد استان با فرهنگ‌های مختلف آشنا شده و زمینه لازم برای توسعه و جذب گردشگران کمک میکند.

-       همکاری میراث فرهنگی استان خوزستان با هیئت اسب‌دوانی می­تواند سرآغاز تحولی نو درتوسعه گردشگری شود.مسئولیت پذیری در زمینه گردشگری و نهادینه شدن مسئولیت در زمینه حفاظ و مسائل از محیط زیست در سفر بی تفاوت نیست و تأثیر رفتار خود در محیط و رعایت هنجارها را در مکان های گردشگری احساس می شود.

-       لزوم بقای محیط زیست و ارتقای سطح زندگی انسان ایجاد می کند که به محیط زیست آگاه بوده و ارزش ها و دیدگاه­های لازم را برای حفاظت و بهبود آن بپردازند.

بنابراین تلاش در زمینه بازسازی و بهسازی محیط مجموعه‌های گردشگری اسب و حفظ محیط اطراف مسابقات اسب‌دوانی امری ضروری است. درمجموع با توجه به عوامل شناسایی شده در این مطالعه، به مسئولین گردشگری استان و هیئت برگزارکننده اسب‌دوانی پیشنهاد می‌شود که با مطالعه تحقیق حاضر و با تکیه بر نتایج تحقیق سایر محققین با توجه به اولویت‌های ارائه شده عوامل مؤثر بر توسعه گردشگری در حوزه اسب‌دوانی استان خوزستان اقدام به رفع این مشکلات آن نمایند تا در نهایت شاهد شکوفایی و پیشرفت هرچه بیشتر این رشته در استان خوزستان باشیم.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

منابع

-       تاجمیری رستمی، فرزاد، و فرهادی، فرهاد. (1400). انتخاب تأمین کننده تاب آور با استفاده از روش جدید تصمیم گیری چند معیاره: اندازه گیری و رتبه بندی مطابق با راه حل سازشی (مارکوس). اندیشه آماد، 20(79 )، 169-193.

-       جاوید, مجید, نقی پور, بهنام, الماسی, حسن. (1394). گردشگری ورزشی و اثرات اقتصادی آن بر جوامع میزبان. مطالعات مدیریت ورزشی, 7(32), 13-32.

-       زیتونلی, عبدلحمید. (1402). تحلیل رقابت پذیری گردشگری ورزشی مقاصد گردشگری استان گلستان. مطالعات راهبردی ورزش و جوانان, 22(59), 563-583.

-       عبدالهی بهنمیری, سیده فاطمه, میرابی, وحیدرضا, نوروزی, علی. (1401). نقش ارتباطات ورزشی در توسعة صنعت گردشگری ورزشی با نقش میانجی رسانه‌های اجتماعی در ایران. فصلنامه علمی رسانه, 33(4), 113-133.

-       فراهانی، حسین، منوچهری، سوران (1394)، شناسایی موانع و مشکلات توسعه گردشگری در مناطق روستایی هدف گردشگری غرب شهرستان مریوان، نشریه: پژوهش و برنامه ریزی روستایی، دوره4، شماره1، صص172-161.

-       فرهادی، فرهاد، محمدی، علیرضا، محمودآبادی، مصطفی، محمودی ماندنی، محمد، (1399). شناسایی و رتبه بندی مؤلفه‌های انتخاب تأمین کننده تاب آور در صنعت فولاد چهارمحال و بختیاری با روش تحلیل تم و رویکرد ترکیبی، AHP-QUALIFLEX، مدیریت صنعتی دانشکده علوم انسانی دانشگاه آزاد اسلامی واحد سنندج، 53.

-       قلعه نویی، ناهید، سقایی، مهدی، فراهانی، بنفشه(1400)، امکان سنجی توسعه گردشگری ورزشی در استان گلستان (مورد مطالعه کورس اسب دوانی)، دومین همایش ملی دستاوردهای نوین در مطالعات سبز؛ چالش­ها و کاربردها، تهران.

-       کارکن، لیلا، زیتونلی، عبدالحمید، اسدی حسن(1392). تأثیر رویداد ورزشی اسب دوانی بر توسعه گردشگری ورزشی استان گلستان، رویکردهای نوین در مدیریت ورزشی، 1(2)، 9-17.

-       مولادوست, کیومرث, یانپی, طیبه. (1399). تبیین برنامه ریزی راهبردی توسعه گردشگری چوگان در ایران. فصلنامه جغرافیایی فضای گردشگری, 9(34), 115-134.

-       مولادوست، کیومرث، شاه امیری، ربابه، و بهادر، حسین. (1396). ایجاد و توسعه­ی گردشگری چوگان بر مبنای گردشگری رویداد (مطالعه ی موردی: تنگه چوگان کازرون). میراث و گردشگری، 2(8 )، 37-52.

-       یانپی، طیبه و فتاحی، صمد و حیدری، یاسر(1399)، بررسی اثرات مسابقات اسب سواری بر توسعه گردشگری (مطالعه موردی: استان گلستان)، فصلنامه محیط زیست جانوری، دوره: 12، شماره: 3، صص468-457.

-       Al-Makhadmah, I.M., Ababneh, S.F., & Alrababah, K.M. (2021). Challenges facing the of tourism sport activities in Jordan. GeoJournal of Tourism and Geosites, 37(3), 905–908.

-       Apollo, M., Mostowska, J., Legut, A., Maciuk, K., Timothy, D. J. (2023). Gender differences in competitive adventure sports tourism. Journal of Outdoor Recreation and Tourism, 42, 100604.

-       Brandt, J.S. Buckley, R.C. )2018(, A global systematic review of empirical evidence of ecotourism impacts on forests in biodiversity hotspots, Current Opinion in Environmental Sustainability, Volume 32, Pp.112-118.

-       Buczek, M., Klamár, R., Kozoň, J. (2017), “Equestrian tourism as an offer of rural tourism - study on the selected examples from Podkarpackie Province (Poland) and Prešov Province (Slovakia)”, European Journal of Service Management, 23(3), 5-12.

-       Emery, P.(2010). past, present, future major sport event management practice: the practitioner perspective. Sport management review 13,158-170. Journal homepage: www.elsevier.com/locate/smrgames", vol.12.pp.5-23.

-       Fortuny, M., Soler, R., Cánovas, C., & Sánchez, A. (2008). Technical approach for a sustainable tourism development. Case study in the Balearic Islands. Journal of Cleaner Production, 16(7), 860 -869.

-       Gigović, L., Pamučar, D., Lukić, D., & Marković, S., (2016), GIS-Fuzzy DEMATEL MCDA model for the evaluation of the sites for ecotourism development: A case study of “Dunavski ključ” region, Serbia, Land Use Policy, 58, 348-365.

-       Hammer, M.; Bonow, M. and Petersson, M., )2017(. The role of horse keeping in transforming peri-urban landscapes: A case study from metropolitan Stockholm, Sweden. Norsk Geografisk Tidsskrift-Norwegian Journal of Geography.Vol. 71, No. 3, pp: 146-158.

-       Hammer, M.; Bonow, M. and Petersson, M., )2017(. The role of horse keeping in transforming peri-urban landscapes: A case study from metropolitan Stockholm, Sweden. Norsk Geografisk Tidsskrift-Norwegian Journal of Geography. Vol. 71, No. 3, pp: 146-158.

-       Janusz, G. K. & Bajdor, P., )2013(, Towards to Sustainable Tourism Framework, Activities and Dimensions. Procedia Economics and Finance, 6, 523- 529.

-       Kozak, M.W. (2013), “Equestrian tourism in Poland: Status, opportunities and barriers affecting local development”, Folia Turistica, 28(2), 205-226.

-       Lee, T. H., Jan, F. H. (2019). Can community-based tourism contribute to sustainable development? Evidence from residents’ perceptions of the sustainability. Tourism Management Journal, 70, 368-380. https://doi.org/10.1016/j.tourman.2018.09.003.

-       Lima Santos, L.; Cardoso, L.; Araújo-Vila, N.; Fraiz-Brea, J.A. (2020) Sustainability Perceptions in Tourism and Hospitality: A Mixed-Method Bibliometric Approach. Sustainability, 12, pp.52-88.

-       Martins, L.F.; Gan, Y. and Ferreira-Lopes, A., )2017(. An empirical analysis of the influence of macroeconomic determinants on World tourism demand. Tourism Management. Vol. 61, pp: 248-260.

-       Matthew, O. A., Ede, Ch., Osabohien, O., Ejemeyovwi, J., Ayanda, T., and Okunbor, j. (2019). Interaction Effect of Tourism and Foreign Exchange Earnings on Economic Growth in Nigeria. Sagepub Journal, PP.1-16. DOI: 10.1177/0972150918812985.

-       Nguyen, Q.N. & Mai, V.N. (2021). Impacts of pushing and pull factors on tourist satisfaction and return intention towards river tourism in Can Tho city, Vietnam. GeoJournal of Tourism and Geosites,38(4), 1011–1016.

-       Notzke, C. (2017). Equestrian tourism: animal agency observed. Current Issues in Tourism, 22(8), 948–966.

-       Ollenburg, C. (2005), “Worldwide Structure of the Equestrian Tourism Sector”, Journal of Ecotourism, 4(1), 47-55.

-       Osmana, T., Shawb, D., Kenawya, E.,)2018(, Examining the extent to which stakeholder collaboration during ecotourism planning processes could be applied within an Egyptian context, Land Use Policy, 78, Pp. 126–137.

-       Pelis, A. (2016), National Heritage Centre for horse-racing and sporting art ready for the off. Course-Specialist. At https://course-specialist.co.uk/ on 23 March 2018.

-       Pickel-Chevalier, S. (2015), “Can equestrian tourism be a solution for sustainable tourism development in France?”, Loisir et Société / Society and Leisure, 38(1), 110-134.

-       Roult, R.; Lavigne, M.A. and Auger, D., )2017(. The horse racing industry in Canada: current status and prospects. Managing Sport and Leisure. Vol. 22, No. 1, pp: 19-32.

-       Sahani, N.(2020). Application of analytical hierarchy process and GIS for ecotourism potentiality mapping in Kullu District, Himachal Pradesh, India. Environ. Dev. Sustain, 22, 6187–6211.

-       Shani, A. (2012), “A quantitative investigation of tourists’ ethical attitudes towards animal-based attraction”,Tourism, 60(2), 139-158.

-       Sigurðardóttir, I., Helgadóttir, G. (2015), “Riding High: Quality and Customer Satisfaction in Equestrian Tourism in Iceland”, Scandinavian, Journal of Hospitality and Tourism, 15, 1-12.

-       Tomljenović, R, Boranić-Živoder, S, Čorak, S. (2018), HORSE RIDING TOURISM DEFINITIONAL, 4th International Rural Tourism Congress, Congress Proceedings, 2018, pp. 278-287.

-       Won-Jae Seo, Seung-Jin Han, Bora Moon, Boyoung Moon, Min-Soo Kim, Lyle A. Lewin, & Seong-Hee Park. (2019). Measuring Sport Tourist Motivation: Implications for Sport Tourism Distribution. Journal of Distribution Science,17(3), 49–55.