Manuscript ID : BMJ-2305-2128 (R2) Visit : 315 Page: 93 - 113

Article Type: Original Research

Designing a quality risk management model in the supply chain of the automotive industry by mixed method

Subject Areas : Management

Ali Souri ¹ , Ali Asghar Eivazi Heshmat ² , Rasoul Sanavifard ³

1 - Department of Business Management, Qom Branch, Islamic Azad University, Qom, Iran
2 - Department of Management, Payam Noor University, Tehran, Iran
3 - Planning Department of Administrative Sciences and Management, Qom Branch, Islamic Azad University, Qom, Iran

Received: 2023-05-09 Accepted : 2023-09-21 Published : 2024-08-15

Keywords: Supply Chain, Automotive Industry, quality risk management,

Abstract :

The purpose of this study is to design a quality risk management model in the supply chain of the automotive industry. This research was conducted with a mixed approach. In the qualitative part, Delphi method was used to identify effective factors and derive a conceptual model. In the quantitative part, hierarchical data analysis was used to prioritize the indicators. The statistical sample includes 16 academic and automotive industry experts who were selected by judgmental sampling and snowball sampling. The data collection tool includes a questionnaire According to the results of the Delphi, the 70 sub-indices finalized in the research are divided into 14 main branches and 3 main fields including quality risk based on: supply chain capabilities, different parts of the supply chain and work stages. After performing the process of hierarchical analysis of data at three levels, the first 14 indicators of the research, which obtained the most weights, were identified as the most important indicators.By identifying the types of quality risks during the process and supply chain in the automotive industry, this research helps the managers of the automotive industry in developing the correct strategies for risk management and quality management of the supply chain.

References:

_|1) حاجی کریمی، آرش و شکیبی، حسین؛ (1399)، نقش سازوکارهای کنترل داخلی و مدیریت ریسک کیفیت زنجیره تامین در بهبود عملکرد مالی، نشریه علمی پژوهش های راهبردی بودجه و مالی، 1(3)، 151-179
2) حسین زاده، مصطفی و قیدر خلجانی، جعفر (1392). مروری بر روش های شناسایی ریسک های طراحی محصول. فصلنامه ی علمی ترویجی مدیریت استاندارد و کیفیت، 25-18.
3) رحمانی، عبداله؛ وزیری نژاد، رضا؛ احمدی نیا، حسن؛ رضاییان، محسن، (1399)، مبانی روش شناختی و کاربردهای روش دلفی: یک مرور روایی، مرور روایی، 19، 538-515
4) صادقی مقدم، محمدرضا، کریمی، تورج و بندسی، سحر. (1397). ارزیابی ریسک های زنجیره تامین خدمات با رویکرد تئوری مجموعه های راف (مورد مطالعه: شرکت های ارایه دهنده خدمات پرداخت به بانک ها). پژوهش های مدیریت در ایران، 22 (1)، 69-94.
5) Azizsafaei, M., Sarwar, D., Fassam, L., Khandan, R., Hosseinian-Far, A. (2021). A Critical Overview of Food Supply Chain Risk Management. In: Jahankhani, H., Jamal, A., Lawson, S. (eds) Cybersecurity, Privacy and Freedom Protection in the Connected World. Advanced Sciences and Technologies for Security Applications. Springer, Cham. https://doi. org/10. 1007/978-3-030-68534-8_26
6) Bai, Libiao., Shi, Chunming., Guo, Yuntao., Du, Qiang., Huang, Youdan., (2018), Quality Risk Evaluation of the Food Supply Chain Using a Fuzzy Comprehensive Evaluation Model and Failure Mode, Effects, and Criticality Analysis, Journal of Food Quality , (1):1-19, DOI: 10. 1155/2018/2637075
7) Bortey, L., Edwards, D. J., Roberts, C., Rillie, I., (2022), A Review of Safety Risk Theories and Models and the Development of a Digital Highway Construction Safety Risk Model. Digital, 2, 206–223. https://doi. org/10. 3390/ digital2020013
8) Dias, G. C., Hernandez, C. T., & Oliveira, U. R. (2020). Supply chain risk management and risk ranking in the automotive industry. Gestão & Produção, 27 (1), e3800. https://doi. org/10. 1590/0104-530X3800-20
9) Ghadge, A., Dani, S. and Kalawsky, R. (2012), "Supply chain risk management: present and future scope", The International Journal of Logistics Management, 23 (3), 313-339. https://doi. org/10. 1108/09574091211289200
10) Gray, John V., Roth, Aleda V., Leiblein, Michael J., (2011), Quality risk in offshore manufacturing: Evidence from the pharmaceutical industry, Journal of Operations Management, 29 (7–8), 737-752, https://doi.org/10.1016/j.jom.2011.06.004.
11) Guba, E. G., and Y. S. Lincoln (1982). “Epistemological and Methodological Bases of Naturalistic Inquiry, Educational Communication and Technology Journal, 30 (4), 233-252.
12) Gurtu, Amulya,. Johny. Jestin., ( 2021). Supply Chain Risk Management: Literature Review. Risks 9: 16. https://doi. org/10. 3390/ risks9010016
13) Huang K, Wang J, Zhang J., (2023), Automotive Supply Chain Disruption Risk Management: A Visualization Analysis Based on Bibliometric. Processes. 11 (3):710. https://doi. org/10. 3390/pr11030710
14) Humphrey-Murto, S., deWit, M. (2019). The Delphi method—more research please. Journal of clinical epidemiology, 106, 136-139.
15) Monroe, R. W., Teets, J. M.., Richard Martin, P., ( 2014). "Supply chain risk management: an analysis of sources of risk and mitigation strategies," International Journal of Applied Management Science, Inderscience Enterprises Ltd, 6 (1), 4-21.
16) Prashar, A. and Aggarwal, S. (2020), "Modeling enablers of supply chain quality risk management: a grey-DEMATEL approach", The TQM Journal, 32 (5), 1059-1076. https://doi. org/10. 1108/TQM-05-2019-0132
17) Skulmoski, G. J., Hartman, F. T., Krahn, J. (2007). The Delphi method for graduate research. Journal of Information Technology Education: Research, 6 (1), 1-21. ‏
18) Song, Yaping., Wei, Zhanguo., (2022), Quality Risk Management Algorithm for Cold Storage Construction Based on Bayesian Networks, Hindawi, Computational Intelligence and Neuroscience, https://doi. org/10. 1155/2022/6830090
19) Tse, Y. K. (2012), Supply Chain Quality Risk Management: An Empirical Study of its Dimensions and Impact on Firm Performance, Ph. D. thesis, University of Nottingham, Nottingham, UK.
20) Tse, Y. K. and Zhang, M. and Tan, K. H. and Pawar, K. and Fernandes, K. (2018), Managing quality risk in supply chain to drive firm's performance: the roles of control mechanisms. ', Journal of business research. 97. 291-303. https://doi. org/10. 1016/j. jbusres. 2018. 01. 029
21) Tse, Ying Kei and Tan, Kim Hua., (2012), Managing product quality risk and visibility in multi-layer supply chain. International Journal of Production Economics 139 (1) , 49-57. http://dx. doi. org/10. 1016/j. ijpe. 2011. 10. 031
22) Tse., Ying Kei., Zhang, Minhao., Zeng, Wenjuan., Ma, Jie., (2021), Perception of supply chain quality risk: Understanding the moderation role of supply market thinness, Journal of Business Research, 122, 822-834,https://doi. org/10. 1016/j. jbusres. 2020. 07. 003.
23) Wiedenmann, M. and Größler, A. (2021), "Supply risk identification in manufacturing supply networks", The International Journal of Logistics Management, 32 (2), 650-672. https://doi. org/10. 1108/IJLM-02-2020-0081
24) Yan, B., Chen, Z. and Kang, H. (2017), "Coordination model of quality risk control of the aquatic supply chain based on principal-agent theory", Supply Chain Management, 22 (5), 393-410. https://doi. org/10. 1108/SCM-10-2016-0375
25) Zhang, S., Ye, K., Wang, M. (2021). A simple consistent Bayes factor for testing the Kendall rank correlation coefficient. arXiv preprint arXiv:2105. 00364.
26) Zhu, Shiping, " Supply Chain Risk Management in Automotive Industry " (2018). Electronic Theses and Dissertations. 7611. https://scholar. uwindsor. ca/etd/7611
|_

Full-Text:

طراحی مدل مدیریت ریسک کیفیت در زنجیره تامین صنعت خودرو با رویکرد آمیخته

چکیده

هدف پژوهش حاضر،طراحی مدل مدیریت ریسک کیفیت در زنجیره تامین صنعت خودرو است که با رویکرد آمیخته انجام شده است.در بخش کیفی، به منظور شناسایی عوامل موثر و استخراج مدل مفهومی از روش دلفی استفاده شد.در بخش کمی نیز به منظور اولویت‌بندی شاخص‌ها از تحلیل سلسله‌مراتبی داده‌ها بهره گرفته‌شد.نمونه آماری شامل 16 نفر از خبرگان دانشگاهی و صنعت خودروسازی بودند که به صورت قضاوتی و گلوله‌برفی انتخاب گردیدند.گردآوری داده‌ها از طریق پرسشنامه صورت پذیرفت.طبق نتایج بخش دلفی، 70 شاخص فرعی نهایی شده در تحقیق، در 14 سرشاخه و 3 زمینه اصلی شامل ریسک کیفیت بر اساس:قابلیت‌های زنجیره تامین،بخش‌های مختلف زنجیره تامین و مراحل کار تقسیم‌بندی می‌شوند.بعد از انجام فرآیند تحلیل سلسله‌مراتبی داده‌ها در سه سطح، 14 شاخص اول پژوهش که بیشترین اوزان را به دست آوردندبه عنوان بااهمیت‌ترین شاخص‌ها شناسایی شدند.بدین ترتیب،بهره‌مندی از دانش لازم برای توسعه بیشتر شایستگی‌های تکنولوژیکی بر اساس نیازهای متغیر،عدم بروزرسانی فرآیندهای کاری و توسعه قابلیت‌های منابع انسانی و نیروی کار بی‌تجربه و آموزش‌ندیده مهمترین شاخص‌های ریسک کیفی زنجیره تامین خودرو به حساب می‌‌آیند.این تحقیق با شناسایی انواع ریسک های کیفیت درطول فرآیند و زنجیره تامین در صنعت خودرو به متولیان صنعت خودرو درتدوین استراتژی های صحیح مدیریت ریسک ومدیریت کیفیت زنجیره تامین یاری می رساند.

واژگان کلیدي: مدیریت ریسک کیفیت، زنجیره تامین، صنعت خودرو

مقدمه

یکی از مسایل بسیار مهمی که در دهههای اخیر به عنوان عامل توسعه مطرح بودهاست، برخورداری از نظام توانمند تامین، تولید و توزیع است که در قالب زنجیره تامین مفهوم پیدا میکند(حاجیکریمی و شکیبی،1399). به دلیل اهمیت این مساله و با توجه به افزایش روزافزون رخدادهای مخرب ناشی از بلایای انسانی و همچنین بلایای طبیعی، مدیریت ریسک زنجیره تامین در سالهای اخیر به یک زمینه تحقیقاتی نوظهور تبدیل شده است که هدف آن حفاظت از زنجیره تامین در برابر اختلالات مختلف و ارایه منافع پایدار و بلندمدت به ذینفعان در سراسر جهان است. طراحی بهینه زنجیره ارزش جهت پیاده‌سازی مدیریت ریسک زنجیره تامین، می‌تواند موقعیت ممتازی را برای کسب‌وکارهای مختلف در راستای گسترش دامنه جهانی خود فراهم کند. علاوه بر این، با استفاده از یک سیستم مدیریت ریسک زنجیره تامین فعال، شرکتها میتوانند عوامل ریسک بالقوه را در زنجیره تامین خود پیشبینی کنند و به بهترین زمان هشدار اولیه دست یابند که منجر به عملکرد بالاتر شرکتها میشود. مدیریت ریسک زنجیره تامین شامل استراتژیهای گستردهای برای رسیدگی، شناسایی، ارزیابی، نظارت و کنترل ریسکها یا رویدادهای غیرقابل پیشبینی با تاثیر مستقیم و غیرمستقیم، عمدتا منفی، بر فرآیندهای زنجیره تامین محصولات است(عزیزصفایی و همکاران،2021). با وجود این فرآیند پیچیده، یکی از رخدادهای پر تکرار سالهای اخیر، افزایش تعداد فراخوانهای محصول است که نشان از نقص در کیفیت و ایمنی محصول دارد و این مساله شرکتها را آسیب پذیر می سازد. همین امر باعث شدهاست که تاثیر ریسک کیفیت در صنایع مختلف احساس شود. با این حال، تمام فراخوانهای محصول از پروسه تولید ضعیف حاصل نمیشود؛ بلکه آنها با خرید غیرمسئولانه از سوی شرکتهای زنجیره تامین مرتبط هستند. به عبارت دیگر، ریسک کیفیت در شبکه تامین ذاتی است(تسه و ژانگ،2017). هیلسون(2014) از منظر کلی، ریسک را به عنوان رویداد یا شرایط غیرقطعی تعریف میکند که در صورت رخداد دارای تاثیرات مثبت یا منفی بر اهداف پروژه یا طرح خواهد بود. به عنوان مثال، ریسک ایمنی به شرایطی اطلاق میشود که در آن اشخاص در صورت مواجهه با آن، آسیب دیدگی یا تاثیرات مخرب جسمی را تجربه کنند(بورتی و همکاران،2022). پروژههای طراحی و تولید محصول مقداری از عدماطمینان و ریسک را شامل میشوند که میتواند منجر به بروز شکست و عدم موفقیت پروژه شود. هرگز نمیتوان ریسک را حذف نمود، اما میتوان آن را با شناسایی و بررسی انواع ریسکها، مدیریت و حل نمود(حسین زاده و قیدر خلجانی،1392). مدیریت ریسک اشاره به استراتژیها، روشها، و ابزار حمایتی و پشتیبان برای تشخیص و کنترل ریسک تا سطح قابلپذیرش دارد. مدیریت ریسک همچنین به عنوان مجموعه همزمانی از اقدامات و رویکردها برای هدایت سازمان جهت حداقلسازی ریسک و تحقق اهداف سازمانی شناخته میشود و این امکان را به تصمیمگیرندگان میدهد تا درک و ارزیابی صحیحی از تاثیر ریسک در شبکه زنجیره تامین بهدست آورند(گورتو و جانی،2021). بر طبق نظر قادجه و همکاران(2012) منابع ریسک بسیار متنوع هستند و ممکن است از درون خود شرکت یا از محیط اطراف آن نشات گرفته باشند، از این رو مدیریت ریسک به بخش جداییناپذیر پروژههای مدیریت زنجیره تامین تبدیلشده و نام مدیریت ریسک زنجیره تامین بر آن نهاده شده است(دیاس و همکاران،2020). از طرف دیگر، محیط ناپایدار کسبوکار نیز منجر به ایجاد ریسکهای زنجیره تامین میگردد. این ناپایداری خود ناشی از رفتارهای چرخهای کسب و کار، نوسانات تقاضا، یا وقوع سوانح میباشد. از این رو عدماطمینان و ناپایداری را میتوان به عنوان ریسکی در نظر گرفت که اخلال در عملکرد زنجیره تامین را در پی خواهد داشت. برخی محققین، ریسکهای زنجیره تامین را تحت عنوان ریسکهای عملیاتی، شبکهای، و ریسکهای خارجی طبقهبندی نمودهاند. ریسکهای عملیاتی ناشی از شکست مهندسی مجدد استراتژیک در درون سیستم هستند. ریسکهای شبکهای ناشی از لایههای شبکه تامین بر مبنای عنوان، استراتژیهای فروشنده و توافقات بین فروشندگان شبکه تامین میباشند. ریسکهای خارجی از محیط خارج از سازمان نشات میگیرند که تهدیدات جدی را در محیط کسبوکار بهوجود میآورند(گورتو و جانی،2021). لذا، مدیریت ریسک به یک ابزار ضروری در پرداختن به مسایل ریسک در مدیریت زنجیره تامین تبدیل شده است(ژو،2018). علاوه بر این، در محیط پویای فعلی، مسایل کیفی ناشی از معایب تولید به نگرانی اصلی شبکه های پیچیده زنجیره تامین مبدل شدهاند. مشتریان اینک در زمان انتخاب محصول، بیش از قیمت به کیفیت اهمیت میدهند. بخشی از ریسک های زنجیره تامین که نقش حیاتی داشته و در کل زنجیره تامین نمود دارد، ریسک کیفیت یا همان ریسک کیفی است. ریسک کیفیت یعنی کالای تحویلی با استانداردهای کیفی مشخص شده شرکت مرکزی مطابقت نداشته باشد(ویدنمن و گروبلر،2021). ریسک کیفی یا ریسک کیفیت محصول به عنوان امکان شکست تامینکننده در برآوردهنمودن مشخصات کیفی تولید (محصول) نیز تعریف شده است(پراشار و آگاروال،2020). قادجه و همکاران، ریسک کیفیت را در دسته ریسکهای سازمانی طبقهبندی میکنند و بیان میکنند ریسک‌های سازمانی معمولا شامل ریسک موجودی، ریسک فرآیند/عملیاتی، ریسک کیفیت و ریسک مدیریت است. ایشان بیان میدارند: ریسک کیفیت ممکن است ناشی از مشکلات در کارخانه یا به دلیل شکست تامین کننده باشد. محققان فعالیت برونسپاری را مسئول ریسک کیفیت محصول میدانند، اما این ممکن است با ریسک شبکه ارتباط نزدیکتری داشته باشد تا ریسک سازمانی. در همین راستا، تسه و تان(2012) رابطه بین کیفیت و ریسک زنجیره تامین را بررسی کردند. ایشان تعریف ریسک کیفیت محصول را «مشکلات کیفی ذاتی در هر عضو زنجیره تامین که ممکن است یک اثر آبشاری از طریق شبکه تامین چند لایه ایجاد کند»، می دانند. آنها پیشنهاد میکنند که دید بهتر در سراسر زنجیره تامین چند لایه برای به حداقلرساندن ریسک کیفیت در هر مرحله زنجیره تامین مورد نیاز است(مونرو و همکاران،2014). از طرفدیگر، ریسک کیفی زنجیره تامین را میتوان نوعی بحران برای محصول دانست که شهرت مثبت شرکت را تهدید نموده و کاهش قابل توجه درآمد و سهم بازار را در پیدارد، منجر به فراخوانهای پرهزینه محصول میشود و ارزش ویژه برند را تخریب مینماید(تسه و همکاران،2021). بنابراین، تاثیر ریسک کیفی در صنایع مختلف به خوبی مشهود میباشد. البته همه فراخوانهای محصول صرفا مربوط به فرایندهای تولید ضعیف نبوده بلکه با خریدهای غیرمسئولانه شرکتها نیز ارتباط داشتهاند. به بیان دیگر، ریسک کیفی جزء جداییناپذیر شبکه تامین به شمار میرود. تشخیص نحوه حل و فصل ریسکهای کیفی از طریق اقدامات مناسب مدیریت ریسک برای شرکتهایی حیاتی است که خواهان ادامه بقا و حفظ رقابت در بازار هستند و بهویژه میخواهند از رسیدن محصولات معیوب یا ناایمن به دست مشتریان اجتناب کنند. دانستن نحوه برخورد با ریسکهای کیفیت از طریق شیوههای مناسب مدیریت ریسک برای بنگاهها در صورت زنده ماندن و رقابت در بازار و به ویژه برای جلوگیری از رسیدن محصولات ناقص یا ناایمن به مشتری بسیار مهم است(تسه و همکاران،2019). از طرف دیگر، صنعت خودرو، صنعت پایهای است که ستون اقتصاد ملی است. عملکرد خوب زنجیره تامین خودرو منجر به توسعه اقتصاد پایدار و اقتصاد اجتماعی میشود. این صنعت، یک صنعت پیشرو استراتژیک با زنجیره صنعتی طولانی است. ارزیابی قدرت نرمافزاری و سختافزاری یک کشور به واسطه صنعت خودرو آسان میگردد. از منظر اقتصادی، مدیریت ریسک زنجیره تامین خودرو میتواند به نفع همه شرکتکنندگان زنجیره تامین باشد. زنجیره تامین شرکتهای خودروسازی شامل پیوندهای تولیدی مانند تامین مواد اولیه، ساخت قطعات، تولید خودرو و مونتاژ است و به طور مشترک وظایف مختلفی را در کل چرخه عمر محصولات خودرویی مانند تهیه، تولید، فروش و خدمات تکمیل میکند. با افزایش پیچیدگی پیوندهای فنی و تولیدی زنجیره کالای خودرو، منطقی است که زنجیره تامین خودرو باید انعطافپذیری بیشتری داشته باشد(هوانگ و همکاران،2023). ولیکن به دلیل تعداد زیاد قطعات در یک خودرو و لایههای متعدد تامینکنندگان برای تامین آن قطعات و هماهنگی مواد، اطلاعات و جریانهای مالی در سراسر زنجیره تامین این صنعت پیچیده است. بنابراین، مدیریت ریسک زنجیره تامین در یک محیط پیچیده همیشه یک چالش برای صنعت خودرو است. متأسفانه، کارهای تحقیقاتی و نشریات به همان سرعتی که صنعت خودرو نیاز دارد، به تحقیقات در زمینه مدیریت ریسک زنجیره تامین ادامه نداده است. تعداد محدودی از مقالات تحقیقاتی منتشر شده وجود دارد که مستقیما به مدیریت ریسک زنجیره تامین خودرو میپردازد(ژو،2018). این در حالی است که، تحقیقات مختلفی در حوزه مدیریت ریسک کیفیت زنجیره تامین در صنایع مختلف، چه به صورت کمی و چه به صورت کیفی، در داخل و خارج از کشور انجام شده است. در حوزه صنعت خودرو نیز بررسی صورتگرفته نشان میدهد كه بیشتر مدل‌ها و شاخصهای اشاره شده در ادبیات به بررسی ریسک زنجیره تامین خودرو به صورت کلی پرداختهاند و در این تحقیقات، ریسک کیفیت یا به عنوان یک متغیر خرد شناسایی شده است یا محدود به ریسک کیفیت مواد اولیه میباشد. تحقیقات اندکی نیز به صورت خاص و مشخص بحث مدیریت ریسک کیفی زنجیره تامین خودرو را مورد بررسی قرار دادهاند که این تحقیقات نیز مشخصا به ارایه مدل کیفی یا تعیین شاخصهای موثر بر مدیریت ریسک کیفی نپرداختهاند و صرفا ریسک کیفی را از دیدگاه فراخوان محصولات و توسعه تامینکننده، عوامل توانمندساز مدیریت ریسک کیفیت زنجیره تامین و راهکارهای کاهش ریسک کیفی مورد بررسی قرار دادهاند. این در حالی است که شناسایی عواملی که به ریسک کیفی منجر میشوند و نیازمند مدیریت در زنجیره تامین خودرو هستند، یک خلا تحقیقاتی به ویژه در داخل کشور به حساب آمده و نیازمند بررسی بیشتر است. همچنین با توجه به کمیت گسترده مجموعه قطعات خوردو، شرکتهای خودروسازی، دارای یکی از طولانیترین زنجیرههای تامین بوده و به دلیل اهمیتی که در حفظ جان مشتریان خود دارند، از حساسیتهای کیفی زیادی در محصولات نهایی برخوردار میباشند. در کشور ایران نیز شرکت ایران خودرو به عنوان بزرگترین شرکت خودروسازی خاورمیانه با شرایط مذکور روبرو است که به این منظور، شرکت طراحی و تامین قطعات (ساپکو) با مدیریت زنجیره تامین این مجموعه بزرگ در صدد افزایش عملکرد و کسب مزیت رقابتی است. با توجه به اینکه تاثیرگذاری این شرکت بر صنایع پایین دستی و اقتصاد کشور بسیار درخور توجه است، همواره با ریسکهای متعددی مواجه بوده است و یکی از دغدغههای مهم آن شناسایی و بررسی ریسکهای کیفی در زنجیره تامین است. در همین راستا، مطالعه مبانی نظری این حوزه نشان میدهد در صورتی که اجزا و فرایند مدیریت زنجیره تامین شرکت از اثربخشی لازم برخوردار نباشد، پیامدهای سازمانی با مشکل همراه خواهد بود که افزایش ریسک کیفی یکی از این پیامدهای جدی و حادثه ساز به شمار میرود. لذا، با عنایت به توضیحات و مسایل مطرحشده در حوزه مدیریت ریسک کیفی زنجیره تامین، پژوهش حاضر به دنبال پاسخگویی به این سوال اصلی است که مدل مدیریت ریسک کیفیت زنجیره تامین در صنعت خودرو چگونه است؟ در همین راستا دو سوال فرعی نیز مطرح میگردد که عبارتند از : عوامل موثر بر مدیریت ریسک کیفیت در زنجیره تامین صنعت خودرو کدامند و اولویتبندی این عوامل چگونه است؟

روش شناسی پژوهش

پژوهش حاضر از طریق رویکرد آمیخته انجام پذیرفته و از نظر هدف، در هر دو بخش، یک پژوهش کاربردی است. در بخش کیفی، به لحاظ روش، پژوهشی اكتشافی و در بخش کمی، جزو پژوهشهای توصیفی- پیمایشی به حساب میآید. برای روش نمونهگیری از روش غیراحتمالی (قضاوتی و گلوله برفی) و دردسترس استفاده شده است. روش گردآوری دادهها در ان پژوهش در بخش کیفی در دسته کتابخانهای و میدانی قرار میگیرد. بدینصورت که ابتدا یک جستجوی گسترده به دو زبان فارسی و انگلیسی در پایگاههای داخلی و خارجی (شامل ایرانداک، علم نت، نورمگز، مگیران، پایگاه جهاد دانشگاهی، پژوهشکده علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، سیویلیکا، امرالد، ساینس دایرکت، تیلور، اسپرینگر، گوگل اسکولار، آکادمیا،اسکوپوس) و از بازه 1900 تا 2022 و 1360 تا 1401 انجام شد و واژگانی مانند ریسک زنجیره تامین، ریسک کیفیت، مدیریت ریسک کیفیت، مدیریت زنجیره تامین بررسی گردید. در ادامه، شاخصهای تحقیق از مقالات، پایان نامهها و طرح های به دست آمده، استخراج شده و سپس این شاخصها از طریق میدانی و با ابزار پرسشنامه مورد بررسی قرار گرفته است. در بخش کمی نیز از ابزار پرسشنامه بهره برده شد. تحلیل دادهها در بخش کیفی با کمک رویکرد دلفی انجام شد. در این روش، قانون روشن و واضح و فرمول خاصی جهت تعیین حجم نمونه یا انتخاب تعداد متخصصین مشارکتکننده وجود ندارد. با این وجود، طبق مقاله اورانگا و نوربرگ(1993) تعداد مشارکتکنندگان معمولا کمتر از 50نفر و اکثرا 15تا 20 نفر میباشد(رحمانی و همکاران،1399). لذا با توجه به این امر، نمونه مورد بررسي این پژوهش شامل 7 تن از اساتید دانشگاه در رشتههای مدیریت بازرگانی، مهندسی صنایع و مدیریت صنعتی (به عنوان صاحبین ایده) است که با شرکت ایران خودرو همکاری داشته و ساختار این شرکت را میشناسند و همچنین شامل 9 تن از مدیران، معاونین و کارشناسان شرکت های خودروسازی به ویژه ایران خودرو و زیرمجموعههای آن (به عنوان صاحبین تجربه) میباشد که از تحصیلات مناسب و تخصص مرتبط برای پاسخگویی برخوردار میباشند. معیار انتخاب خبرگان، آشنایی آنها با مفهوم ریسک، کیفیت و زنجیرهتامین و همکاری با صنعت خودرو میباشد. در مطالعات دلفی، همچنین، براي دستیابی به همگرایی و اجماع نظرات خبرگان معیار مشخصی وجود ندارد. معمولا همین که حداقل 60 درصد پاسخگویان با این مساله موافق باشند که این رویدادها با احتمالی بین 50 تا 90 درصد رخ خواهد داد، معیار قرار میگیرد و برگزاري 3 تا 4 دوره براي رسیدن به اجماع نظری و همگرایی کفایت میکند. ثابتبودن پاسخ اکثر پاسخگویان در 2 دور پیدرپی و دستیابی به ثبات در آرا و نظرات، معیار دیگر میباشد(رحمانی و همکاران،1399). بنابراین، طبق نظر سکولموسکی و همکاران(2007) رد یا تایید شاخص‌های شناسایی‌شده در رویکرد دلفی، بر اساس میزان موافقت خبرگان در مرحله سوم دلفی میباشد؛ چناچه درصد موافقت خبرگان برای شاخصی بالای 50 درصد باشد، تایید و اگر زیر 50 درصد باشد، رد خواهد شد. از ضریب هماهنگی کندال نیز برای تعیین میزان اتفاق‌نظر میان اعضا پانل، استفاده میگردد. این ضریب به معنی این است که افراد شرکت‌کننده، تا چه میزانی به شکلی مشابه در ترتیببندی و قضاوت عوامل، بهطور هماهنگ عمل نموده و به‌نوعی به‌اتفاق نظر رسیده‌اند(ژانگ و همکاران،2021). هومفری و همکاران(2019)، اندازه معیار مذکور را در زمان هماهنگی و دست‌یابی به‌اتفاق نظر برابر یک و در زمان نبود هماهنگی برابر صفر بیان کردهاند. از معیارهای چهارگانه گوبا و لینکلن(1982) برای سنجش دقت و اعتبار نتایج پژوهش در بخش کیفی نیز استفاده گردید. این 4 معیار شامل قابلیتثبات، قابلیتاعتبار، تاییدپذیری و قابلیتانتقالپذیری است. قابلیتثبات از طریق تهیه یک پروتکل مشخص و ارایه توضیحات کامل در مورد سوالات و هدف پژوهش اندازهگیری شد. بدین صورت که سوالات تکمیلکنندهای طراحی شده و برای تمامی خبرگان به صورت یکسان ارسال گردید؛ سپس یک فرصت دو هفتهای مشخص شد و تلاش گردید زمان جمعآوری داده طولانی نشده و ضمن توزیع یک پرسشنامه واحد، از همه مشارکتکنندگان راجع به یک موضوع سوال گردد. در مرحله قابلیتاعتبار، نظرات مشارکتکنندگان در مورد صحت و سقم شاخصهای استخراجشده پرسیده شد و مغایرتها مورد توجه و بررسی قرار ‌گرفت. بهعلاوه، مواردی که مبهم بوده یا در آن، منظور مشارکتکننده به درستی درک نمیشد، از طریق تماس تلفنی و شبکههای اجتماعی شفافسازی گردید. در راستای انجام تاییدپذیری، مراحل پژوهش اعم از نحوه جمعآوری دادهها، تحلیل و شکل‌گیری درونمایه‌ها به صورت کامل تشریح شد تا امکان بررسی و ارزیابی پژوهش توسط مخاطبین و خوانندگان امکان پذیر شود. همچنین از 2 نفر از همکاران پژوهش خواسته شد تا در مورد فرایند انجام کار و صحت نحوه انجام پژوهش اظهار نظر کنند. در نهایت به منظور تسهیل انتقالپذیری، توصیف واضحی از بستر، نحوه انتخاب و ویژگیهای مشارکت جویان، جمعآوری داده و فرایند تحلیل توسط پژوهشگر ارایه شد تا خواننده بتواند در مورد قابلیتکاربرد یافتهها در موقعیتهای دیگر قضاوت نماید. در بخش کمی نیز از روش AHP استفاده گردید. از آنجاکه بخش کمی از روشهای ریاضی و علمی تصمیمگیری چندمعیاره استفاده شده است؛ بنابراین نیازی به بررسی روایی و پایایی پرسشنامه نیست.

تحلیل دادهها و یافتههای پژوهش

یافتههای بخش کیفی

همانطور که اشاره شد، برای تحلیل دادهها در بخش کیفی از روش دلفی بهره برده شده است. پرسشنامه‌های دلفی در سه دور و در سه مقطع زمانی در اختیار خبرگان قرار گرفته است. نتایج این سه دور در جدول 1 مشاهده میگردد:

جدول1- گزارش بخش دلفی

دورها	تعداد گویههای اولیه	ضریب هماهنگی (توافق) کندال	تعداد گویههای حذفشده (میانگین بالاتر از 3)	تعداد گویههای اضافهشده	تعداد گویههای باقیمانده
دور اول	107	177/0	33	0	74
دور دوم	74	179/0	3	2	73
دور سوم	73	188/0	3	0	70

منبع: یافتههای پژوهشگر

با قراردادن نتایج در بین خبرگان گروه و ایجاد همفکری نهایی در دور سوم جلسات دلفی سه پارامتر عیوب پنهان کالا، ضعف در روش کار و ضعف در آسیب رساندن به کالا هنگام تحویل گرفتن آنها برای انبار حذف میشود. از اینرو، پیرو جلسات دلفی 70 شاخص اولیه در 14 سرشاخه و 3 دسته بندی کلی به عنوان خروجی جلسات دلفی بعد از سه مرحله پیش بهدست میآید. این نتایج در جدول 3 قابلمشاهده میباشد. نتايج سه دور اجرای تکنیک دلفي نشان مي‌دهند كه به دلايل زير مي‌توان به تكرار دورها پايان داد: 1) میانگین نظرات اعضای كار گروه بیشتر از 3 است که نشان‌دهنده توافق زیاد و خیلی زیاد در بین خبرگان است. 2) ثبات تجمیع نظرات خبرگان در دستهبندی و وزندهی به پارامترها. از مجموعه ابعاد و مولفه‌هاي شناساييشده از دل مرور گسترده ادبیات، گروهي وارد مجموعه ابعاد و مولفه‌هاي اوليه مدل شده‌اند كه تناسب و سنخيت آنها با شرايط و مقتضيات صنعت خودرو قطعی نیست، ولی قابليت سنجش در شرايط خاص اين مطالعه را داشته‌اند. در همین راستا، مجموعه ابعاد و مولفه‌هاي استخراج شده از مدل‌هاي مختلف و ادبيات در سه طبقه تحت عناوین زمینه اصلی، سرشاخه، زیرشاخص های فرعی (جدول2)گردآوری شده است.

جدول 2- تعداد گویه‌های باقیمانده در پایان دور سوم دلفی

زمینه	سرشاخه	زیرشاخص های فرعی
ریسک کیفیت بر اساس قابلیتهای زنجیره تامین	الف.ریسک عدم قابلیت اجزای فرآیند تولید	نیروی کار بیتجربه و آموزش ندیده؛ ازدحام در محل انجام عملیات؛ عملیات پردازش فرآیندی و پرسنلی غیراستاندارد؛ عدم اطمینان کافی از سلامت پرسنل
	ب. فقدان استراتژی مشترک تضمین کیفیت	عدمهماهنگی سناریوهای اندازهگیری و آزمایش خاص؛ نقص یا فقدان رویهها و دستورالعملهای کنترلکیفی؛ عدمتعهد به کیفیت و برنامههای بهبود مستمر؛ بازرسی غیرمتعهدانه کیفیت؛ عدمتوجه به فرآیند نظاممند سنجش و کنترل کیفیت در نادیدهگرفتن مدیریت ریسکهای کیفیتی در پروژهها؛ عدمتوجه بهمدیریت ریسکهای کیفیتی بهطور سیستماتیک
	ج. فقدان قابلیت نوآوری/ شایستگیهای فناورانه	فرآیند تولید یا فناوری‌های بهکار رفته در روشی نوآورانه برای اطمینان از سطح کیفی معین؛ بهرهمندی از دانش لازم برای توسعه بیشتر شایستگیهای تکنولوژیکی بر اساس نیازهای متغیر؛ توانایی تامینکننده برای توسعه بیشتر پیشرفتهترین فناوریهای موجود؛ افزایش محدودیتهای امکانسنجی تکنولوژیکی موجود در بازار
	د. جابجایی نادرست مواد	اطلاعات نامناسب بستهبندی؛ بستهبندی غلط مواد اولیه؛ کیفیت بستهبندی ناکافی؛ لوگوی بستهبندی تاییدنشده؛ نقص حملونقل در مسیر رسیدن بهمشتری؛ حملونقل غیراستاندارد محصول توسط تامینکننده؛ اشتباه کار کردن اپراتورها؛ کیفیت پایین مونتاژ بهعلت استفاده از تجهیزاتوماشینآلات تولیدی نامناسب؛ زمان پردازش طولانیتر؛ محصول شکسته/معیوب؛ انجماد غیراستاندارد محصول؛ زمان نگهداری طولانیتر؛ اضافه بار ذخیرهسازی
ریسک کیفیت بر اساس بخش های مختلف زنجیره تامین	الف. ریسک های کیفی بازار	عدم پیروی از الزامات کیفی بهدلیل تفاوتهای فرهنگی و مسایل ارتباطی؛ بسطوتوسعه کانالهای توزیع در فواصل و لایههای مختلف؛ امکان انجام معاملات از طریق رسانههای الکترونیکی
	ب. ریسک لجستیک و حمل و نقل	بهسازی وسایل نقلیه حملونقل؛ تجهیزات پشتیبانی سختافزاری زنجیرهسرد؛ شرکت لجستیکی سطحسوم؛ همسویی با بسترهای فناوری طرفمقابل؛ حملونقل و ذخیرهسازی سبد محصولات؛ انتقال اطلاعات لجستیک زنجیره سرد؛ زیرساختهای جادهای لجستیک؛ عملکرد غیرقانونی پرسنل حملونقل لجستیک؛ برنامهریزی وسیلهنقلیه؛ نظارت بر بازخورد اطلاعات
	ج. ریسک های انبارداری	تکنولوژی کنترل موجودی؛ امکانات کنترل دما هوشمند؛ ذخیره بیشازحد موجودی؛ آسیبهای حملونقل؛ تحویل کالای ناخواسته؛ دریافت مقدار نادرست کالا؛ دریافت کالای آسیب دیده؛ عیوب پنهان کالا؛ آسیبرساندن بهکالا هنگام تحویلگرفتن آنها برای انبار؛ دریافت کالا با مدارک ناقص یا نادرست؛ شناسایی نادرست کالا؛ دستهبندی نادرست کالاها؛ برچسبگذاری نادرست کالاها؛ تاریخ تحویل نادرست؛ تاثیرات خارجی در حین ذخیرهسازی
	د. ریسک های نظارتی	سیستم نظارتی ناقص؛ سطح کارکنان ناظر؛ خطر اخلاقی سرپرست؛ کانالهای نظارت؛ سازمان تنظیم مقررات؛ کارایی آژانس نظارتی؛ مدیریت فرآیند نظارتی؛ بازخورد نتایج نظارتی؛ فناوری تشخیص نظارتی
	ه. ریسک های محیطی موثر بر کیفیت	عدم اقدام برای جلوگیری از بلایای طبیعی مانند سیل و زلزله؛ عدم وجود برنامهای برای جلوگیری از اعتراض کارمندان؛ عدم وجود برنامهای برای حمایت از ورشکستگی تامین کنندگان؛ عدم وجود برنامهای برای محافظت در برابر جنگ و تروریسم؛ نوسانات نرخ ارز؛ تاثیر تغییر فصول بر پیش بینیها
	و. ریسک فروش و مصرف	فروش محصولات تاریخ مصرف گذشته؛ جعل تاریخ تولید؛ گزارش نادرست از مواد تشکیلدهنده محصول؛ بهداشت ضعیف در کارگاهها، آزمایشگاهها و فضاهای تولید و فروش؛ شرایط بد بهداشتی؛ دفع نامناسب ضایعات محصول تولیدشده؛ بهداشت ضعیف در تجهیزات تولید؛ روشهای نادرست استفاده از محصول؛ محیط ذخیرهسازی ناکافی
	ز. ریسک محصول	کاهش ارزش محصولات؛ تنوع محصولات و تاثیر آن بر پیشبینی تقاضا؛ پیچیدگی محصول/قطعه؛ تغییرات مکرر در طراحی؛ جنبههای طراحی و توسعه در مدیریت چرخه عمر محصول؛ خدمات ضعیف به مشتریان
ریسک کیفیت بر اساس مراحل کار	الف. مرحله تصمیم گیری و طراحی	منطقینبودن پیشنهادات پروژه؛ منطقینبودن مطالعات امکانسنجی؛ ناقصبودن محتوای طراحی؛ طراحی معیوب؛ اشتباهات ناشی از بیتوجهی و از قلم افتادگیهای عمدی؛ مشخصات نامناسب محصول؛ عدم درنظرگرفتن امکانات ساختوتولید؛ عدمتوجه به شرایط زیرساختهایی مانند ظرفیت جادهها، شرایط اقلیمی و غیره
	ب. مرحله ساخت و ساز مهندسی	تکنیکهای ساخت و ساز عقبمانده؛ تکنیکها و راهحلهای ساختوساز غیر منطقی؛ اقدامات ایمنی نامناسب ساختوساز؛ عدمبهکارگیری فناوریها و راهحلهای جدید؛ عدمتوجهبه شرایط سایت و غیره؛ ضعف در روش کار؛ ضعف در روش انجام فرآیندهای کاری؛ ضعف در انجام فرآیندهای کنترل کیفی؛ عدم توجه به مشخصههای کیفی در پروژهها؛ عدم توجه به استانداردهای کیفی در اجرای پروژهها؛ عدم نظارت صحیح در محل انجام فرآیند
	ج. مرحله تایید اتمام کار و تحویل	ریسکهای بهرهبرداری و تعمیرات و نگهداری؛ عدم برابری خروجی واقعی پروژه با طرحهای اولیه پروژه؛ هماهنگی نادرست طرفین درگیر

منبع: یافتههای پژوهشگر

در پایان مرحله سوم پس از اطمینان از حصول اجماع نظر خبرگان، ابعاد و مولفه‌هایی با امتیاز بالای 3 ، انتخاب و شاخص‌هایی با میانگین كمتر از آن از مدل حذف شد(شکل 1).

شکل 1- مدل نهایی پژوهش (منبع: یافتههای پژوهشگر)

یافتههای بخش کمی

برای اولویتبندی عوامل موثر شناساییشده در مرحله دلفی، این عوامل در سه سطح معیارهای اصلی، زیرمعیارهای اصلی و زیرمعیارهای فرعی دستهبندی شده(شکل2) و با استفاده از روش فرآیند تحلیل سلسلهمراتبی، پرسشنامه مقایسات زوجی در اختیار کارشناسان خبره تحت مطالعه قرار گرفت. بدین منظور در قسمت اول به اولویتبندی در سطح اصلی متغیرهای اثرگذار و در قسمت بعد، به سطح دوم و سوم یعنی اولویتبندی زیرمعیارهای مهم پرداخته شده است. در نهایت، وزن نهایی شاخصهای ریسک کیفی در زنجیره تامین شرکت ایران خودرو به صورت جدول 3 حاصل گردید.

جدول 3- وزن نهایی شاخصهای ریسک کیفی در زنجیره تامین

شاخصاصلی	زیرشاخصاصلی	زیرشاخصهای فرعی	وزننهایی	رتبه بندی نهایی
ریسک کیفیت بر اساس قابلیت های زنجیره تامین	الف) ریسک عدم قابلیت اجزای فرآیند تولید	1. نیروی کار بیتجربه و آموزش ندیده	0.0332	3
		2. عدم بروزرسانی فرآیندهای کاری و توسعه قابلیتهای منابع انسانی	0.0332	2
		3. عملیات پردازش فرآیندی و پرسنلی غیراستاندارد	0.0243	11
		4. عدم اطمینان کافی از سلامت پرسنل	0.0197	18
	ب. فقدان استراتژی مشترک تضمین کیفیت	5. عدم هماهنگی سناریوهای اندازهگیری و آزمایش خاص	0.0212	15
		6. نقص یا فقدان رویهها و دستورالعملهای کنترل کیفی	0.0250	10
		7. عدم تعهد به کیفیت و برنامههای بهبود مستمر	0.0214	14
		8. بازرسی غیرمتعهدانه کیفیت	0.0205	17
		9. عدم توجه به فرآیند نظاممند سنجش و کنترل کیفیت در نادیده گرفتن مدیریت ریسکهای کیفیتی در پروژهها	0.0167	25
		10. عدم توجه به مدیریت ریسکهای کیفیتی به طور سیستماتیک	0.0149	32
	ج. فقدان قابلیت نوآوری / شایستگی های فناورانه	11. فرآیند تولید یا فناوری‌های به کار رفته در روشی نوآورانه برای اطمینان از سطح کیفی معین	0.0288	5
		12. بهرهمندی از دانش لازم برای توسعه بیشتر شایستگیهای تکنولوژیکی بر اساس نیازهای متغیر	0.0507	1
		13. افزایش محدودیتهای امکانسنجی تکنولوژیکی موجود در بازار	0.0263	7
	د. جابجایی نادرست مواد	14. اطلاعات نامناسب بستهبندی	0.0138	38
		15. بستهبندی غلط مواد اولیه	0.0168	24
		16. محصول شکسته/معیوب	0.0261	9
		17. انجماد غیراستاندارد محصول	0.0158	29
		18. اضافه بار ذخیرهسازی	0.0149	34
ریسک کیفیت بر اساس بخش های مختلف زنجیره تامین	الف) ریسک های کیفی بازار	19. عدم پیروی از الزامات کیفی به دلیل تفاوتهای فرهنگی و مسایل ارتباطی	0.0170	23
	الف) ریسک های کیفی بازار	20. بسط و توسعه کانالهای توزیع در فواصل و لایههای مختلف	0.0209	16
	ب. ریسک لجستیک و حمل و نقل	21. بهسازی وسایل نقلیه حمل و نقل	0.0048	60
		22. تجهیزات پشتیبانی سخت افزاری زنجیره سرد	0.0062	55
		23. همسویی با بسترهای فناوری طرف مقابل	0.0083	48
		24. حمل و نقل و ذخیرهسازی سبد محصولات	0.0074	50
		25. زیرساختهای جادهای لجستیک	0.0086	47
		26. عملکرد غیرقانونی پرسنل حمل و نقل لجستیک	0.0051	58
		27. برنامهریزی وسیله نقلیه	0.0038	65
		28. نظارت بر بازخورد اطلاعات	0.0036	68
	ج. ریسک های انبارداری	29. تکنولوژی کنترل موجودی	0.0162	28
		30. آسیبهای حمل و نقل	0.0261	8
		31. تحویل کالای ناخواسته	0.0141	36
	د. ریسک های نظارتی	32. سیستم نظارتی ناقص	0.0066	54
		33. سطح کارکنان ناظر	0.0070	53
		34. خطر اخلاقی سرپرست	0.0095	43
		35. کانالهای نظارت	0.0087	45
		36. مدیریت فرآیند نظارتی	0.0103	41
		37. بازخورد نتایج نظارتی	0.0058	56
		38. فناوری تشخیص نظارتی	0.0043	63
	ه. ریسک های محیطی موثر بر کیفیت	39. عدم اقدام برای جلوگیری از بلایای طبیعی مانند سیل و زلزله	0.0173	22
		40. عدم وجود برنامهای برای جلوگیری از اعتراض کارمندان	0.0174	21
		41. عدم وجود برنامهای برای حمایت از ورشکستگی تامین کنندگان	0.0142	35
		42. نوسانات نرخ ارز	0.0093	44
	و. ریسک فروش و مصرف	43. فروش محصولات تاریخ مصرف گذشته	0.0056	57
		44. گزارش نادرست از مواد تشکیلدهنده محصول	0.0074	51
		45. بهداشت ضعیف در کارگاهها، آزمایشگاهها و فضاهای تولید	0.0080	49
		46. روشهای نادرست استفاده از محصول	0.0044	61
		47. محیط ذخیرهسازی ناکافی	0.0043	62
	ز. ریسک محصول	48. کاهش ارزش محصولات	0.0030	70
		49. تنوع محصولات و تاثیر آن بر پیشبینی تقاضا	0.0037	66
		50. پیچیدگی محصول/قطعه	0.0036	67
		51. تغییرات مکرر در طراحی	0.0040	64
		52. جنبههای طراحی و توسعه در مدیریت چرخه عمر محصول	0.0048	59
		53. خدمات ضعیف به مشتریان	0.0032	69
ریسک کیفیت بر اساس مراحل کار	الف. مرحله تصمیم گیری و طراحی	53. خدمات ضعیف به مشتریان	0.0032	69
		54. منطقی نبودن مطالعات امکانسنجی	0.0153	31
		55. ناقصبودن محتوای طراحی	0.0181	20
		56. طراحی معیوب	0.0162	27
		57. اشتباهات ناشی از بیتوجهی و از قلم افتادگیهای عمدی	0.0197	19
		58. عدم در نظر گرفتن امکانات ساخت و تولید	0.0265	6
		59. عدم توجه به شرایط زیرساخت هایی مانند ظرفیت جادهها، شرایط اقلیمی و غیره	0.0166	26
	ب. مرحله ساخت و ساز مهندسی	60. تکنیکهای ساخت و ساز عقب مانده	0.0105	40
		61. اقدامات ایمنی نامناسب ساخت و ساز	0.0102	42
		62. عدم بهکارگیری فناوریها و راه حلهای جدید	0.0155	30
		63. عدم توجه به شرایط سایت و غیره	0.0149	33
		64. ضعف در روش انجام فرآیندهای کاری	0.0139	37
		65. ضعف در انجام فرآیندهای کنترل کیفی	0.0123	39
		66. عدم توجه به استانداردهای کیفی در اجرای پروژهها	0.0086	46
		67. عدم نظارت صحیح در محل انجام فرآیند	0.0072	52
	ج. مرحله تایید اتمام کار و تحویل	68. ریسکهای بهرهبرداری و تعمیرات و نگهداری	0.0219	13
		69. عدم برابری خروجی واقعی پروژه با طرحهای اولیه پروژه	0.0316	4
		70. هماهنگی نادرست طرفین درگیر	0.0228	12
جمـــع کـــل	14	70	1	---

منبع: یافتههای پژوهشگر

نسبت ناسازگاری با توجه به شاخص ناسازگاری تصادفی در هر یک از مقایسات زوجی بررسی گردید و این نسبت از 1/0 کمتر بوده و نشان از سازگاری در کلیه مقایسات را دارد.

شکل 2- درخت تصمیم سلسله مراتبی معیارهای موثر در مدیریت ریسک کیفیت در زنجیره تامین صنعت خودرو، سطح عوامل متغیرهای اصلی (منبع: یافتههای پژوهشگر)

نتیجهگیری و بحث

مدیریت ریسک زنجیره تامین، فرایند کاهش ریسک است که از طریق همکاری، هماهنگی و استفاده از ابزارهای مدیریت ریسک در بین شرکا به دست می‌آید تا از تداوم همراه با سودآوری بلندمدت زنجیره تامین اطمینان حاصل شود. باتوجه به این مهم، هدف کلی پژوهش حاضر طراحی مدل مدیریت ریسک کیفیت در زنجیره تامین صنعت خودرو می‌باشد. به اینمنظور، پس از بررسی مبانی نظری پژوهش، ابعاد و مولفه‌های موثر بر مدیریت ریسک کیفی زنجیره تامین به شرح جدول 1 از ادبیات موضوع مستخرج گردید. سپس با انجام نظرسنجی از خبرگان و اجرای تکنیک دلفی در 3 دور، با كاهش تعداد ابعاد و مولفه‌ها و جایگزینی عوامل موثرتر، مهمترین عوامل تاثیرگذار شناسایی شد. در نهایت نیز شاخصهای استخراجشده از طریق تجزیه و تحلیل سلسله مراتبی مورد آزمون قرار گرفته و اولویتبندی شدند. در کل، نتایج پژوهش نشان داد که عوامل موثر بر مدیریت ریسک کیفی زنجیره تامین خودرو را میتوان به 3 زمینه اصلی شامل ریسک کیفیت بر اساس قابلیت های زنجیره تامین، ریسک کیفیت بر اساس بخشهای مختلف زنجیره تامین و ریسک کیفیت بر اساس مراحل کار و 70 شاخص فرعی تقسیم کرد که در نهایت، مدل استخراجی با 14 شاخص نهایی مورد آزمون قرار گرفت. نوآوری ویژه تحقیق حاضر به بحث بررسی ویژه و موکد مدیریت ریسک کیفی در زنجیره تامین به صورت کاملا مستقل و خارج از مقوله ریسک زنجیره تامین مربوط می گردد. در تمامی تحقیقات بررسی شده، ریسک کیفی به عنوان یک بخش کوچک و مختصر در زنجیره تامین درنظر گرفته شده است که محدود به کیفیت مواد اولیه و کیفیت محصول می باشد. این در حالی است که کیفیت مانند یک چتر بر تمامی زنجیره تامین سیطره داشته و تمامی ابعاد و وجوه زنجیره تامین را تحت شعاع خود قرار می دهد. این مساله ای است که در تحقیقات گذشته و به ویژه در صنعت خودرو به شدت نادیده گرفته شده است. تحقیق حاضر با یک نگاه جامع و ویژه به مبحث مدیریت ریسک کیفی زنجیره تامین در صنعت خودرو به وجوه جدیدی از ریسک کیفیت اشاره کرده است که نوآوری آن نسبت به تحقیقات گذشته را نشان می دهد.

در خصوص عوامل ریسک کیفیت بر اساس قابلیتهای زنجیره تامین، ریسکهای کیفی را به 4 عامل ریسک عدمتوانایی/قابلیت فرآیند تولید، فقدان استراتژی مشترک تضمین کیفیت، فقدان قابلیت نوآوری و جابجایی نادرست مواد تقسیم میگردد که در پژوهش های ویدنمن و گروبلر(2020 و 2021)، گرای و همکاران(2011)، تسه و تان(2011) نیز تأیید می گردد. با توجه به نتایج حاصله می توان اشاره کرد که فقدان قابلیتهای نوآوری و شایستگیهای فناورانه جزو مهمترین شاخصهای ریسک کیفی زنجیره تامین هستند. عدم توسعه قابلیتهای تکنولوژیکی بر اساس نیازهای متغیر بازار و کسب دانش لازم در این زمینه، مهمترین شاخص ریسک کیفی در این مطالعه شناخته شد که نشان از اهمیت بهروزرسانی دانش و فناوری برای کاهش مخاطرات زنجیره تامین دارد. علاوه بر این، هر چقدر تخصص منابع انسانی، به ویژه در بخش تولید، افزایش یافته و سیستمهای پردازش و استخدام منابع انسانی بهبود یابد، میزان ریسکهای فرآیند تولید نیز به میزان قابلتوجهی کاهش مییابد. حضور دو شاخص ریسک نیروی کار بیتجربه و آموزش ندیده در کنار ریسک ازدحام در محل انجام عملیات به عنوان شاخصهای رتبه دوم و سوم نشان میدهد که همواره کیفیت و تخصص منابع انسانی در فرآیند تولید پررنگ و اثرگذار بوده است و نمیتوان نقش انسان و آموزش آن را در تولید نادیده گرفت. در کنار این مسایل، نقص یا فقدان رویهها و دستور العملهای کنترل کیفی مناسب یا عدمتوان پیادهسازی آنها در زنجیره تامین به دلیل نبود بسترها یا قابلیتهای زیرساختی عاملی برای کاهش کیفیت و افزایش ریسک در عملکرد زنجیره تامین میباشد. همین موارد میتواند باعث گردد که میزان محصولات شکسته یا معیوب در هنگام فرآیند جابجایی افزایش یافته و ریسک کیفی افزایش یابد.

عوامل ریسک کیفیت بر اساس بخشهای مختلف زنجیره تامین نیز به 7 دسته ریسکهای کیفیت ارتباط در بازار، ریسک لجستیک و حمل و نقل، انبارداری، ریسکهای نظارتی، ریسکهای محیطی موثر بر کیفیت، ریسک فروش و مصرف و ریسک محصول میگردد که در پژوهش های صادقی مقدم و همکاران(1397)، یان و همکاران(2020)، تسه(2012)، بای و همکاران(2018)، گورتو و جانی(2021)، دیاس و همکاران(2020) نیز مورد تایید قرار گرفت. با توجه به نتایج حاصل از تحقیق میتوان چنین عنوان کرد که عدموجود کانالهای توزیع توسعهیافته در مناطق و لایههای مختلف و در نظر نگرفتن تفاوتهای فرهنگی و مسایل ارتباطی میتواند به کیفیت زنجیره تامین و تولید نهایی آسیب وارد نماید و کیفیت تعاملات درون بازار را با مشکل مواجه سازد. هم چنین، نبود سیستمهای انبارداری هوشمند به افزایش آسیبهای ناشی از ورود و خروج و نگهداری غیراستاندارد مواد و محصولات منجر شده و کیفیت مواد اولیه یا محصولات نهایی را کاهش میدهد. در کنار این موارد، شرکتها باید با عوامل مهمتر و خارج از کنترلی مانند اعتراضات کارگری، بلایای طبیعی و مسایل ناشی از سیاستگذاریهای کلان مواجه گردند که در صورت نداشتن یک برنامه مدون و پیش بینی شده و عدم استفاده از سیستمهای مدیریت بحران با مشکلات بزرگی مواجه خواهند شد. این عدم برنامهریزی کل زنجیره تامین را تحت تاثیر قرار داده و از کیفیت عملکرد آن خواهد کاست.

ریسک کیفیت بر اساس مراحل کار نیز شامل ریسکهای سه مرحله تصمیم گیری و طراحی، ساخت و ساز مهندسی، تایید اتمام کار و تحویل میباشد که در پژوهش های سونگ و وی (2022)، پراشار و همکاران (2020)، ویدنمن و گروبلر (2021) هم شناسایی شدند. با توجه به نتایج حاصله میتوان چنین نتیجه گرفت که عدم انجام مطالعات امکان سنجی مناسب باعث عدمتوجه به امکانات ساخت و تولید شده و در کنار نقایص طراحی به کاهش بهرهوری مرحله تصمیمگیری و طراحی میانجامد. علاوه بر این، عدم بهکارگیری فناوریها و راهحلهای جدید، ضعف در انجام فرآیندهای کنترل کیفی و ضعف در روش انجام فرآیندهای کاری باعث میگردد که کیفیت مرحله ساخت و ساز کاهش یافته و ریسک کیفی زنجیره تامین افزایش یابد. زمانی که کار به مرحله تایید و تحویل نهایی میرسد، چنان چه مراحل و فرآیندهای قبلی به خوبی اجرایی و پیاده سازی نشده باشند، شرکت با عدم برابری خروجی واقعی با طرحهای اولیه پروژه مواجه شده و ریسکهای بهرهبرداری و تعمیرات و نگهداری افزایش مییابد. این مساله به عدمهماهنگی صحیح بین طرفین معامله در زنجیره تامین منجر خواهد شد.

از این رو به منظور استفاده از نتایج این پژوهش، پیشنهاد میگردد:

- اجرای قانون ارتقای کیفی تولید خودرو با کمک وزارت صمت شامل ابلاغ برنامه و سیاست‌های مرتبط با ارتقاء کیفیت تولید خودرو، کاهش مصرف سوخت، اجرای کامل استانداردهای اجباری پنجاه‌ویک گانه و استانداردهای موردنیاز قطعه‌سازی، استانداردهای ایمنی و آلایندگی و جلوگیری از تولید یا ورود خودروها و لوازم غیر استاندارد از طریق سازمان استاندارد

- تصویب ”بسته مشوق ساخت داخل” در راستای حمایت از نهضت ساخت داخل، تعمیق داخلی سازی مواد و ترغیب سرمایه گذار بخش خصوصی در صنعت قطعه سازی به منظور افزایش کیفیت محصولات و به تبع آن افزایش کیفیت منبع یابی و قدرت انتخاب تامین کننده

- حل بحران حاد نقدینگی ناشی از مطالبات قطعه سازان از خودروسازان و زیان انباشته خودروسازان از طریق صندوق حمایت از قطعه سازان با کمک دولت و دستور حذف سپرده مسدودی نقدی غیر قانونی تسهیلات خرید دین و سایر تسهیلات از قطعه سازان توسط بانک های عامل مطابق بخشنامه های بانک مرکزی و دستور مقامات قضایی برای کاهش مشکلات مالی و تامین سرمایه خودروسازان و افزایش کیفیت تولید.

- تخصیص ارز کافی از کلیه روش های موجود از جمله مجوز واردات بدون انتقال ارز و تسهیل و تسریع در امر ثبت سفارش و خرید مایحتاج قطعه سازان و رفع مشکلات مرتبط با گمرک.

- عقد به موقع قراردادها (خرید و تضمین) و پرداخت به موقع مطالبات سازندگان

- تقویت مالی سازندگان متخصص و تاثیرگذار و استفاده از مشوقات کاربردی جهت سازندگان به منظور تقویت کیفیت فرآیندهای مختلف زنجیره تامین و کاهش ریسک ناشی از کمبود منابع

- استفاده از نخیگان استارت آپ و تقویت ذخیره تخصصی صنعت به منظور افزایش توان رقابتی و علمی بخش تامین و تولید و کاهش ریسک ناشی از عدم تخصص و ریسک کیفیت منابع انسانی

- شایسته سالاری کارکنان و ترفیع آنان و استفاده از تخصص کارکنان و حذف نظرات فاقد ارزش برخی مدیران سفارشی و کاهش ریسک کیفیت منابع انسانی

- آموزش مستمر و بروز کارکنان و ارزیابی مداوم اثربخشی و ثمربخشی آموزش ها

از سویی، تحقیق حاضر از برخی محدودیت ها مصون نمانده است. هنگام تحلیل و تعمیم نتایج پژوهش حاضر به سایر حوزهها باید به مواردی مانند قلمرو زمانی و مکانی و محدودیت جامعه آماری پژوهش توجه نمود؛ چون باعث میگردند که نتوان به سادگی نتایج پژوهش را به تسری داد. اهمیت عوامل شناسایی شده در این پژوهش با توجه به زمان، نوع شرکت، نوع محصول و شرایط محیط خرد و کلان تغییر میکند. برای بهبود نتایج به محققین آتی پیشنهاد میگردد که از تئوری زمینهای، تحلیل محتوا، مضمون و تکنیکهای فرامطالعه به منظور دستیابی به مفاهیمی عمیقتر و جدیدتر بهره ببرند تا به عوامل و شاخصههای بیشتر و دقیقتری در صنعت خودروسازی کشور دست یابند.

فهرست منابع

1) حاجی کریمی، آرش و شکیبی، حسین؛ (1399)، نقش سازوکارهای کنترل داخلی و مدیریت ریسک کیفیت زنجیره تامین در بهبود عملکرد مالی، نشریه علمی پژوهش های راهبردی بودجه و مالی، 1(3)، 151-179

2) حسین زاده، مصطفی و قیدر خلجانی، جعفر (1392). مروری بر روش های شناسایی ریسک های طراحی محصول. فصلنامه ی علمی ترویجی مدیریت استاندارد و کیفیت، 25-18.

3) رحمانی، عبداله؛ وزیری نژاد، رضا؛ احمدی نیا، حسن؛ رضاییان، محسن، (1399)، مبانی روش شناختی و کاربردهای روش دلفی: یک مرور روایی، مرور روایی، 19، 538-515

4) صادقی مقدم، محمدرضا، کریمی، تورج، و بندسی، سحر. (1397). ارزیابی ریسک های زنجیره تامین خدمات با رویکرد تئوری مجموعه های راف (مورد مطالعه: شرکت های ارایه دهنده خدمات پرداخت به بانک ها). پژوهش های مدیریت در ایران، 22 (1)، 69-94.

5) Azizsafaei, M., Sarwar, D., Fassam, L., Khandan, R., Hosseinian-Far, A. (2021). A Critical Overview of Food Supply Chain Risk Management. In: Jahankhani, H., Jamal, A., Lawson, S. (eds) Cybersecurity, Privacy and Freedom Protection in the Connected World. Advanced Sciences and Technologies for Security Applications. Springer, Cham. https://doi. org/10. 1007/978-3-030-68534-8_26

6) Bai, Libiao., Shi, Chunming., Guo, Yuntao., Du, Qiang., Huang, Youdan., (2018), Quality Risk Evaluation of the Food Supply Chain Using a Fuzzy Comprehensive Evaluation Model and Failure Mode, Effects, and Criticality Analysis, Journal of Food Quality , (1):1-19, DOI: 10. 1155/2018/2637075

7) Bortey, L., Edwards, D. J., Roberts, C., Rillie, I., (2022), A Review of Safety Risk Theories and Models and the Development of a Digital Highway Construction Safety Risk Model. Digital, 2, 206–223. https://doi. org/10. 3390/ digital2020013

8) Dias, G. C., Hernandez, C. T., & Oliveira, U. R. (2020). Supply chain risk management and
risk ranking in the automotive industry. Gestão & Produção, 27 (1), e3800. https://doi. org/10. 1590/0104-530X3800-20

9) Ghadge, A., Dani, S. and Kalawsky, R. (2012), "Supply chain risk management: present and future scope", The International Journal of Logistics Management, 23 (3), 313-339. https://doi. org/10. 1108/09574091211289200

10) Gray, John V., Roth, Aleda V., Leiblein, Michael J., (2011), Quality risk in offshore manufacturing: Evidence from the pharmaceutical industry, Journal of Operations Management, 29 (7–8), 737-752, https://doi.org/10.1016/j.jom.2011.06.004.

11) Guba, E. G., and Y. S. Lincoln (1982). “Epistemological and Methodological Bases of Naturalistic Inquiry, Educational Communication and Technology Journal, 30 (4), 233-252.

12) Gurtu, Amulya,. Johny. Jestin.,( 2021). Supply Chain Risk Management: Literature Review. Risks 9: 16. https://doi. org/10. 3390/ risks9010016

13) Huang K, Wang J, Zhang J., (2023), Automotive Supply Chain Disruption Risk Management: A Visualization Analysis Based on Bibliometric. Processes. 11 (3):710. https://doi. org/10. 3390/pr11030710

14) Humphrey-Murto, S., deWit, M. (2019). The Delphi method—more research please. Journal of clinical epidemiology, 106, 136-139.

15) Monroe, R. W., Teets, J. M.., Richard Martin, P.,( 2014). "Supply chain risk management: an analysis of sources of risk and mitigation strategies," International Journal of Applied Management Science, Inderscience Enterprises Ltd, 6 (1), 4-21.

16) Prashar, A. and Aggarwal, S. (2020), "Modeling enablers of supply chain quality risk management: a grey-DEMATEL approach", The TQM Journal, 32 (5), 1059-1076. https://doi. org/10. 1108/TQM-05-2019-0132

17) Skulmoski, G. J., Hartman, F. T., Krahn, J. (2007). The Delphi method for graduate research. Journal of Information Technology Education: Research, 6 (1), 1-21. ‏

18) Song, Yaping., Wei, Zhanguo., (2022), Quality Risk Management Algorithm for Cold Storage Construction Based on Bayesian Networks, Hindawi, Computational Intelligence and Neuroscience, https://doi. org/10. 1155/2022/6830090

19) Tse, Y. K. (2012), Supply Chain Quality Risk Management: An Empirical Study of its Dimensions and Impact on Firm Performance, Ph. D. thesis, University of Nottingham, Nottingham, UK.

20) Tse, Y. K. and Zhang, M. and Tan, K. H. and Pawar, K. and Fernandes, K. (2018), Managing quality risk in supply chain to drive firm's performance: the roles of control mechanisms. ', Journal of business research. 97. 291-303. https://doi. org/10. 1016/j. jbusres. 2018. 01. 029

21) Tse, Ying Kei and Tan, Kim Hua., (2012), Managing product quality risk and visibility in multi-layer supply chain. International Journal of Production Economics 139 (1) , 49-57. http://dx. doi. org/10. 1016/j. ijpe. 2011. 10. 031

22) Tse., Ying Kei., Zhang, Minhao., Zeng, Wenjuan., Ma, Jie., (2021), Perception of supply chain quality risk: Understanding the moderation role of supply market thinness, Journal of Business Research, 122, 822-834,https://doi. org/10. 1016/j. jbusres. 2020. 07. 003.

23) Wiedenmann, M. and Größler, A. (2021), "Supply risk identification in manufacturing supply networks", The International Journal of Logistics Management, 32 (2), 650-672. https://doi. org/10. 1108/IJLM-02-2020-0081

24) Yan, B., Chen, Z. and Kang, H. (2017), "Coordination model of quality risk control of the aquatic supply chain based on principal-agent theory", Supply Chain Management, 22 (5), 393-410. https://doi. org/10. 1108/SCM-10-2016-0375

25) Zhang, S., Ye, K., Wang, M. (2021). A simple consistent Bayes factor for testing the Kendall rank correlation coefficient. arXiv preprint arXiv:2105. 00364.

26) Zhu, Shiping, " Supply Chain Risk Management in Automotive Industry " (2018). Electronic Theses and Dissertations. 7611. https://scholar. uwindsor. ca/etd/7611

Abstract

Key words: quality risk management, supply chain, automotive industry

Investigating the relation of Social Capital and Gender Norms on Entrepreneurship Tendency in Auditors Working in companies listed on the stock exchange
Print Date : 2023-03-21
Develop a model of a professional organization in the National Iranian Oil Company with an emphasis on improving performance
Print Date : 2023-06-22
An Interpretive Structural Modeling of Public Service Motivation in Higher Education Sector
Print Date : 2023-06-22
Identifying Determinants and Consequences of Non-Performing Loans Using Meta-Synthesis Method
Print Date : 2023-12-22
The role of intellectual property,ruled and agreements in Iranian FDI attraction, with a focus on technology transfer
Print Date : 2024-08-15
Providing a Model for Financial Irregularity with the Fuzzy Delphi Technique Approach: Modifying the Beneish Model.
Print Date : 2023-03-21

Share To

Article Url

Designing a quality risk management model in the supply chain of the automotive industry by mixed method