Explaining Strategies and Approaches for the Conservation of Historic Caravanserais: A Typological and Pathological Study of Selected Cases along the Isfahan–Ray–Saveh Historical Route

Subject Areas : Restoration of ancient buildings

Touraj Khosravi Javid ¹ , Shahriar Nasekhian ^{2 *}

1 - PhD Candidate in Restoration and Revitalization of Historical Buildings and Textures, Building Restoration Department, Faculty of Conservation and Restoration, Isfahan University of Art, Isfahan, Iran.
2 - Associate Professor, PhD in Restoration, Department of Building Restoration, Faculty of Restoration and Conservation, Isfahan University of Art, Iran.

Received: 2025-06-22 Accepted : 2025-08-25 Published : 2025-09-01

Keywords: Conservation, Restoration, Caravanserai, Pathology, Historical Route,

Abstract :

The historical route connecting Isfahan, Ray, and Saveh once served as a vital link between northern and southern Iran. These cities, as prominent cultural and civilizational centers, played a decisive role in shaping the road networks and the roadside architecture of the region. The presence of caravanserais and other associated structures attests to this significance. The aim of this study is to define conservation strategies and approaches through typological and pathological analysis of caravanserais located along this historical route. The research seeks to answer the question: What conservation measures can be undertaken to safeguard and revitalize caravanserais along the Isfahan–Ray–Saveh route? This study adopts a mixed-methods approach (qualitative and quantitative). The methodology is interpretive–historical and comparative, and data were collected through archival research, field surveys, aerial image analysis, and the study of architectural documents. The research is developmental and applied in nature. The statistical population includes over 60 caravanserais, from which five case studies were selected using purposive sampling. Findings indicate that caravanserais constructed within a shared temporal and spatial framework and situated along a common cultural and social route—despite their differences—exhibit numerous architectural similarities. These commonalities are evident in layout, design features, scale, geometry, proportions, typology, and morphology. Accordingly, an integrated and unified framework can be developed for their conservation.

References:

- احسانی، محمد تقی (1381). یادی از کاروانسراها، رباطها و کاروانها در ایران . تهران: انتشارات امیرکبیر.
-آیوازیان، سیمون (1375). سیر تحول کاروانسراهای ایران. کنگره معماری و شهرسازی ایران ، کرمان، 15-1.
- بلالی اسکویی، آزیتا، شیخ الحکمایی، محمد (1402). بازشناسی حیاط فرعی در رباط و کاروانسراهای فلات‌ مرکزی ایران. مطالعات باستان شناسی پارسه، 7(26)، 283-261.
- پیرنیا، محمدکریم (1378). آشنایی با معماری اسلامی ایران. تهران: انتشارات دانشگاه علم و صنعت ایران.
- حاجی قاسمی، کامبیز (1383). گنجنامه( کاروانسراها). تهران: انتشارات دانشگاه شهید بهشتی.
- حسین جمال، فاطمه (1393). بازشناسی و تحلیل ویژگی‌‌‌های معماری و ساختاری کاروان سراهای منسوب به سلجوقی در ناحیه قم( نمونه‌‌‌های مورد بررسی کاروانسراهای سنگی کاج، علی آباد، کوه نمک و طرلاب)( پایان نامه کارشناسی ارشد). دانشگاه هنر اصفهان.
- خسروی جاوید، تورج، ولی بیگ، نیما (1403). مطالعه مقایسه‌‌ای کاروان سراهای قلعه سنگی رباط کریم و حاج کمال در مسیر جاده ابریشم در جهت ارائه راهکاری برای بازیابی بخش‌‌‌های از دست رفته. فصلنامه مکتب احیا، 2(3)، 17-6.
- خسروی جاوید، تورج، ناسخیان، شهریار، جیحانی، حمیدرضا (1404). گونه شناسی کالبدی فضایی کاروانسراهای برون شهری شبکه راه تاریخی اصفهان به ری و ساوه بر پایه ترکیب بندی فضایی پلان معماری. فصلنامه نقش جهان، 15(1) ،84-49.
- ساروخانی، باقر (1373). روش های تحقیق در علوم اجتماعی. تهران: انتشارات پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
- سید حمزه، مریم، سلطان احمدی، بهمن (1398) . رباط، بنایی نظامی در راه های تاریخی. مجله پژوهش های مرمت و معماری ایرانی اسلامی، 2(3)، 48-31.
- سیرو، ماکسیم (1949). کاروانسراهای ایران و ساختمان های کوچک میان راه ها، ترجمه عیسی بهنام. تهران: انتشارات سازمان ملی حفاظت آثار باستانی ایران.
- کاویان، مجتبی، غلامی، غلامحسین (1395). بررسی سیر تحول معماری کاروانسراهای حیاط دار مرکز ایران. فصلنامه اثر، 37 (75)، 66-49.
-کیانی، محمد یوسف، کلایس، ولفرام (1373). فهرست کاروانسراهای ایران. تهران: انتشارات سازمان میراث فرهنگی کشور.
- نیستانی، جواد، تاتاری، مهدی (1393). مطالعه عناصر معماری فضاهای ورودی: موارد بررسی: کاروانسراهای صفوی خراسان رضوی. مجله پیام باستان شناس، 11(21).
- وحدت پور، شعله، ولی بیگ، نیما، رحیمی آریایی، افروز (1398). مطالعه مقایسه ای کاروانسراهای درون شهری و برون شهری اصفهان در گستره کالبد معماری. مجله هویت شهر، 13(39)، 116-103.
- ولی بیگ، نیما، وحدت پور، شعله (1397). بررسی سازواری شمارگانی( پیمون) بر طراحی پلان کاروان سراهای برون شهری( چهارگوش و چهار ایوانی) اصفهان. کنفرانس عمران ، معماری و شهرسازی جهان اسلام، تبریز، 6-1.
- هیلن براند، رابرت (1389). معماری اسلامی، ترجمه باقر آیت الله زاده شیرازی. تهران: روزنه.

- Andaroodi, E., & Andres, F. (2018). Advanced Classification of Architecture Heritage . A Corpus of Desert on Rout Caravanserais. International journal of architectural heritage, pp. 1-24.
- Darendeli, T., Binan , C.Ş. (2021). Seljuks inherit to Anatolia; Caravanserais. Athens Journal of Architecture. 7 , pp. 137-172.
-Lotfalikhani E, Danaeinia A. (2017). Typology Architecture of the Stone Caravanserais of the Seljuk Period in Qom Province. International Journal of Applied Arts Studies .2(1), PP.1-17.
-Shahamipour, A., Esmaeili Sangari, H. (2014). Morphology of Caravansaries in Iran's Safavid Era, Ciencia e Tecnica Vitivinicola. 29 (8), pp.223-254.