زمینه و هدف: در طی تاریخ، مساجد همواره ابعاد مختلفی از کالبد، کارکرد و معنا را به خود اختصاص داده‌اند. این 3 پارامتر، همچون لایه‌هایی بر روی یکدیگر قرارگرفته‌اند که فقدان هریک، می‌تواند بر کاراییِ مساجد معاصر، نسبت به کاراییِ الگوهای کهن، لطمه واردکند. در این راستا، پژوهش حاضر به بررسی و ارزیابی تطبیقی نمونه‌های معاصر، در راستای مدل مفهومی پژوهش، مبنی بر معیارهای تأثیرگذار بر الگوهای طراحی معماری به‌واسطه‌ی مفاهیم دینی در مساجد پرداخته است. روش بررسی: به منظور استخراج مولفه های معماری منتج از مفاهیم دینی، از روش گردآوری اطلاعات به صورت مطالعات کتابخانه ای و اسنادی با روش تحقیق توصیفی-تحلیلی بهره گرفته شده است؛ تا بدین ترتیب، ارتباط مفاهیم دینی با پارامترهای معماریِ مؤثر در هر 3 بُعد مشخص گردد. در گام دوم، پس از تدوین مدل مفهومی پژوهش، به ارزیابی میدانی (سال 97) و امتیازبندیِ مؤلفه‌های معماری در جامعه نمونه (مساجد منتخب معاصر تبریز) که به کمک نمونه گیری هدف دار توسط متخصصان و خبرگان این حوزه انتخاب شده ، پرداخته شده است. یافته ها: مولفه های طراحی معماری مساجد در راستای مفاهیم دینی را می توان در 3 حیطه ی مولفه های کارکردی (ورودی شاخص، همجواری، مکان یابی و طراحی فضاهای مختلف)، مولفه های معنایی (خوانایی، تعلق به مکان و سلسله مراتب) و مولفه های کالبدی (جهت، توجه به نور و طراحی مناسب محراب، گنبد، مناره و صحن) طبقه بندی نمود. بحث و نتیجه گیری: با ارزیابی میزان تاثیرپذیری مساجد معاصر تبریز در هر یک از سه بُعد، می توان دریافت که به زیرمولفه وجودِ "فضاهای مختلف" در بُعد کارکردی، زیرمولفه "تعلق به مکان" در بُعد معنایی و زیرمولفه "نور" در بُعد کالبدی بیشترین توجه شده است. همچنین نتایج نشان می‌دهد که معماری مساجد معاصر تبریز، از بُعد معناییِ الگوها، نسبت به 2 بُعد دیگر، بیشترین تبعیت را داشته‌اند. همچنین مسجد امام رضا(ع) دارای بیشترین تطابق با الگوها از منظر الگوهای طراحی معماریِ مبتنی بر مفاهیم دینی می باشد. Manuscript profile