موهیال‌ها شاخه‌ای از برهمنان هستند که خود به هفت طایفه تقسیم می‌شوند؛ یکی از طوایف موهیال، دت‌ها هستند. دت ها که به برهمنان حسینی مشهور شده اند، بر این باورند که یکی از اجداد آن‌ها به نام رای دَت سید راهب به همراه فرزندان خود در قیام کربلا (61ﻫ) حاضر بوده اند. در این مقاله، میزان درستی و دقت این ادعای برهمنان حسینی و همخوانی روایت‌های موجود در تاریخ آن‌ها با روایت های تاریخی اسلامی و نیز دلایل شهرت بیشتر این برهمنان از سده نوزدهم میلادی به بعد، بررسی شده‌است. با استناد به منابع تاریخ اسلام و هند و نیز برخی از شواهد و قرائن موجود، نشان داده شد که روایت‌های موجود در کبیت‌ها به لحاظ تاریخی فاقد اعتبار و البته به هم ریخته، نابسامان و زمان‌پریش است و در منابع تاریخی و مقاتل موجود و نیز در پژوهش‌های صورت گرفته درباره تاریخ تشیع در هند، هیچ اثری از حضور و مشارکت اجداد برهمنان حسینی در قیام کربلا در دست نیست. Manuscript profile

با زوال سلسله مغولان در ماوراءالنهر، رابطه حکومت و شیوخ صوفی وارد مرحله جدیدی گردید به گون ه ای که در دوره تیموریان صوفیان نقشبندی از نفوذ سیاسی قابل توجهی در جامعه، بازار و دربار برخوردار شدند. هرچند نقشبندیه با برآمدن محمد خان شیبانی و سقوط تیموریان، به ویژه در سمرقند، ضربه سختی را متحمل شدند، اما آن‌ها نه تنها در صحنه سیاست ماوراءالنهر باقی ماندند، بلکه ضمن برقراری ارتباطی پیوسته و پر دامنه با دربار شیبانیان، توانستند نقش مهمی در معادلات قدرت در این دوره ایفا کنند. چرایی و چگونگی تداوم این ارتباط مسئله این مقاله است. بنا بر یافته های این پژوهش، ظهور حکومت شیعه مذهب صفویه در ایران و اتحاد اولیه بازمانده های تیموری با آن، به ارتباط شیبانیان با شیوخ سنی مذهب نقشبندی ضرورت می بخشید. افزون بر این، اختلافات داخلی میان خاندان های نقشبندی، علایق و منافع محلی و اقتصادی آن‌ها و نیز مخالفت هایی که عمدتا از جانب اهل شریعت متوجه آن‌ها بود، شیوخ مذکور را به برقراری ارتباطی بیش از پیش با حکومت سوق می داد. منازعات داخلی خاندان های ابوالخیرخانی بر سر قدرت نیز به ویژه پس از عبیدالله خان در ورود شیوخ بانفوذ نقشبندی به عرصه سیاست مؤثر بود. Manuscript profile

ایران تجربه مستعمره شدن را نداشت، اما رویکرد ضداستعماری در میان ایرانیان رواج داشته‌است. ریشه چنین رویکردی اغلب در بستر تاریخ روابط ایران با قدرت‌های اروپایی نظیر انگلیس و روسیه و دخالت این کشورها در مسائل داخلی ایران مورد مطالعه قرار گرفته‌است. فرض بر این است که ایرانیان برای ترویج افکار ضداستعماری، وقتی خود تجربه استعمار را نداشتند، از یک نمونه تاریخی سرزمین مستعمره برای ترویج دیدگاه‌های خود بهره برده‌اند. در این میان، استعمار انگلیس در هند، سرزمین همسایه، مورد توجه ایرانیان بود. مسئله این است که آیا تجربه استعمار هند، می‌توانسته به عنوان الگویی از تجربه استعمار در نظر ایرانیان باشد و یکی از عوامل شکل‌گیری رویکرد ضداستعماری‌شان شده باشد؟ این مسئله در این پژوهش با توصیف و تبیینی تاریخی و بر اساس مطالعات کتابخانه‌ای دنبال شده‌است. ازاین‌رو، آراء ایرانیانی که در موضوعات مختلف به حضور انگلیس در هند واکنش نشان دادند مورد ارزیابی قرار گرفته‌است. نتیجه این مقاله نشان می‌دهد که تجربه استعمار هند یکی از سرچشمه‌های آغاز رویکرد ضداستعماری ایرانی بوده‌است و ایرانیان با ترس از نابودی هویت دینی و ملی، همواره از تاریخ هند تحت تسلط انگلیس برای ترویج افکار ضداستعماری بهره می‌بردند. Manuscript profile