مدیریت مناسب کود نیتروژن یکی از چالش‌های عمده اراضی شالیزاری محسوب می‌گردد که در صورت مدیریت صحیح در مصرف، هیچ عنصر غذائی دیگر نمی‌تواند در رقابت با آن سودمندی بالاتری داشته باشد. از این‌رو، این مطالعه در اراضی شالیزاری در سه منطقه واقع در استان‌ مازندران (منطقه بندپی و دشت بابل) و استان گیلان (منطقه لاهیجان) طی سال‌های 1396 و 1397 اجرا شد. آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح پایه بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار انجام شد. کود نیتروژن شامل مقادیر 50، 90 و 130 کیلوگرم در هکتار به عنوان عامل اول و تقسیط نیتروژن در سطح با مصرف در دو مرحله پایه و ظهور خوشه به عنوان عامل دوم بودند. نتایج نشان داد عملکرد شلتوک در منطقه بندپی و دشت بابل معادل 7/03 و 5/86 درصد بیشتر از منطقه لاهیجان بود. حداکثر عملکرد شلتوک (6995 کیلوگرم در هکتار) با مصرف 130 کیلوگرم نیتروژن در هکتار به دست آمد که در مقایسه با مصرف 50 و 90 کیلوگرم نیتروژن در هکتار (5602 و 6314 کیلوگرم در هکتار) به ترتیب برابر 24/87 و 10/79 درصد افزایش نشان داد که علت اصلی آن نیز افزایش تعداد و درصد خوشه‌چه پر در خوشه بود. بیشترین عملکرد شلتوک (6455 و 6619 کیلوگرم در هکتار) در سطوح دوم و سوم تقسیط نیتروژن حاصل شد. حداکثر جذب نیتروژن دانه، و شاخص برداشت نیتروژن (43/96 درصد) با مصرف 130 کیلوگرم نیتروژن در هکتار حاصل شد. بیشترین کارایی جذب نیتروژن (7/7 کیلوگرم بر کیلوگرم) با مصرف 50 کیلوگرم نیتروژن در هکتار حاصل شد که در مقایسه با مصرف 90 و 130 کیلوگرم نیتروژن در هکتار معادل 8/15 و 26/02 درصد افزایش یافت. کارایی استفاده از نیتروژن در سطوح دوم و سوم تقسیط معادل 11/46 و 11/34 درصد بیشتر از سطح اول تقسیط نیتروژن بود. کارایی جذب نیتروژن در سطوح دوم و سوم تقسیط معادل 17/72 و 32/29 درصد بالاتر از سطح اول تقسیط بود. بنابراین، مصرف مقادیر بالاتر نیتروژن منجر به افزایش عملکرد کمی شده؛ ولی باعث تلفات بیشتر نیتروژن و همچنین کاهش کارایی استفاده و جذب نیتروژن گردید. Manuscript profile