این مطالعه با هدف طراحی مدل توسعه اجتماعی متأثر از سرمایه اجتماعی کلان شهر اراک انجام گرفت. روش تحقیق، کیفی مبتنی بر رویکرد داده بنیاد بوده است. جامعه آماری را شهروندان ساکن اراک در سال 1398 دارای حداقل سن 25، حداقل سابقه سکونت 5 سال و حداقل مدرک تحصیلی کارشناسی تشکیل داد. نمونه آماری را گروه 25 نفری تشکیل داد که مصاحبه با آن ها تا دست یابی به داده های در سطح اشباع ادامه یافت. روش تحلیل داده ها پیروی از تحقیق کیفی کریپندورف بود که در آن مراحل هشتگانه تشخیص واحد داده، کدگذاری، استخراج، تقلیل، طبقه بندی، تفسیر، تحلیل و استنباط بصورت متوالی طی گردید تا به الگوریتم مدل مفهومی دست یافت. یافته های این مطالعه نشان داد مهم ترین مؤلفه های تشکیل دهنده سرمایه اجتماعی تجربه شده در جامعه شهر اراک عبارتند از: اعتماد، مشارکت، انسجام، آگاهی و مشارکت. همچنین مهمترین مؤلفه های تجربه شده توسعه اجتماعی به ترتیب بیشترین اهمیت و نمود اجتماعی تجربه شده عبارتند از: امنیت اجتماعی، وفاق اجتماعی، اخلاق توسعه و کیفیت زندگی. ضمن اینکه هر یک از این مؤلفه ها خود شامل سه تا پنج مقوله فرعی بود که مورد شناسایی قرار گرفتند و در مدل تحقیق جانمایی گردیدند. در نهایت مدل توسعه اجتماعی مبتنی بر سرمایه اجتماعی تجربه شده در شهر اراک طراحی و ارائه گردید. Manuscript profile

به نظر جامعه شناسان در ابتدای تشکیل هر نظام اجتماعی، روابط متقابل افراد با یکدیگر و روند آن در تشکیل و استمرار حیات اجتماعی جامعه تأثیرگذار است. این روابط متقابل و کیفیت آن که امروزه تحت عنوان سرمایه اجتماعی مورد مطالعه قرار می گیرند، در دهه های اخیر توجّه گسترده صاحب نظران در حوزه های مختلف سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی را به خود جلب نموده است. علیرغم اینکه سرمایه اجتماعی مفهومی نوین در ساحت علوم انسانی و اجتماعی است، لیکن به نظر می رسد که می توان با مرور موشکافانه قواعد فقهیِ موجود در فقه امامیه و به طور کلّی آموزه های اسلامی، سویه هایی قابل توجّه از جایگاه سرمایه اجتماعی در آن ها را بازشناخت. پژوهش پیش روی با همین هدف و ضمن اتّخاذ روش توصیفی - تحلیلی، مبادرت به بازشناسی و تأمّل در جایگاه مقوله سرمایه اجتماعی در فقه امامیه و آموزه های اسلامی نموده است. یافته های پژوهش، حاکی از آن است که قواعد فقهی و آموزه هایی همچون اخوت اسلامی، فرهنگ ایثار، وقف، قاعده لاضرر، قاعده نفی عسر و حرج، حرمت اعانه بر اثم، حرمت ربا و تجویز قرض الحسنه از مهمترین جلوه های توجّه قانونگذار اسلامی به مقوله سرمایه اجتماعی و لزوم محافظت از آن می باشند. Manuscript profile