بررسی تاریخ ارمنستان در دوره حضور اشکانیان در ارمنستان و استقرار و استمرار دولت آنان، تحولاتی در حوزه‌های مختلف سیاسی‌، اجتماعی و فرهنگی در ارمنستان به وجود آورد که، اثرات آن در برخی از حوزه‌ها، سالها پس از سقوط آنان و حتی تا عصر کنونی تداوم یافت. از آن میان، نقش اشکانیان در ایجاد یک نظام اجتماعی ناخاراری، از طریق سازماندهی دودمان‌های اشرافی آن دیار و به‌کارگیری آنان در سلسله مراتب ساختار قدرت سیاسی حاکم در ارمنستان و تثبیت و دوام آن حتی پس از سقوط این خاندان، انکارناپذیر است. شدت و ضعف آنان در ساختار قدرت ارمنستان، در این دوران، بستگی تنگاتنگی با موقعیت پادشاه و شرایط مکانی و زمانی داشت که ارمنستان از آن بهره می‌برد. تأثیر اشکانیان در ساختار سیاسی و سلسله مراتب اداری و حتی طبقات اجتماعی ارمنستان در این دوران تا حدی متأثر از پیشینه تاریخی و فرهنگی ارمنستان، به دلیل حضور طولانی مدت خاندان‌های ایرانی حاکم بر این سرزمین، بود و اشکانیان ارمنستان با آگاهی از این حقیقت مهم، توانستند تحولات مهمی به‌خصوص در حوزه اجتماعی و فرهنگی در ارمنستان به وجود آورند. Manuscript profile

اشکانیان ارمنستان، در معاهده صلحی که بین ایران و روم در اواخر قرن سوم میلادی منعقد شد، بار دیگر سلطه خود را بر ارمنستان، در نتیجه اتحاد با امپراتوری روم و تقابل با شاهنشاهی ساسانی، احیا کرد. هدف روم از اتحاد با اشکانیان ارمنستان، تحت فشار قرار دادن ساسانیان بود. زیرا ارمنستان به‌دلیل موقعیت خاص جغرافیایی، برای حفظ سلطه بر میان‌رودان و سرزمین‌های ماورای فرات، برای روم و ساسانیان بسیار مهم بود. اهمیت ارمنستان برای ایران و روم در قرن چهارم میلادی، باعث اثرپذیری خاندان اشکانی حاکم در ارمنستان از هریک از دو قدرت شاهنشاهی ساسانی و امپراتوری روم شد. این مقاله با بررسی حوادث تاریخی این دوره، با تحلیل داده‌های منابع، نه تنها بر نقش موثر ایران و روم در تداوم و انقطاع حیات سیاسی این خاندان تاکید می‌کند، بلکه به تبیین روابط ایران و روم، با در نظر گرفتن نقش این خاندان ایرانی حاکم بر ارمنستان، نیز می پردازد. Manuscript profile

واکاوی سیاست خارجی ایران در روزگار فرمانروایی اُرد دوم، در ارتباط با مسئله گسترش ارضی روم به سمت شرق، از موضوعات مهم و چالش‌برانگیز تاریخ اشکانیان است که این جستار به آن پرداخته است. مطالعات نشان می‌دهد، تسلط روم بر بسیاری از سرزمین‌های تحت نفوذ اشکانیان در مجاور مرز فرات و دست‌نشانده کردن ارمنستان، با فکر سلطه بر میان‌رودان، ارتباط مستقیمی دارد. افزون بر این، اختلافات داخلی اشکانیان در آغاز روی کار آمدن ارد دوم و بی‌طرفی ایران در دورۀ فرهاد سوم، که منجر به پیروزی روم بر پونتوس و ارمنستان شد، فکر حمله به قلمرو اشکانیان در میان‌رودان را بیش از پیش تقویت کرد. اما شکست روم در نبرد کرهه، در نتیجه نزدیکی ایران و ارمنستان، به این معناست اشکانیان در دوره ارد دوم، پس از پایان دادن به اختلافات و تقویت نیروهای داخلی برای مقابله با قدرت روم، مهم‌ترین مسئله‌ای را که پیش‌روی خود قرار دادند نفوذ دوباره بر ارمنستان است. بنابراین، مهم‌ترین دستاورد این تحقیق، تأکید بر نقش محوری ارمنستان، برای خنثی کردن توطئه روم، در سیاست خارجی این دوره است. Manuscript profile