گسترش سریع شهری همواره به عنوان یکی از مهم‌ترین پدیده‌های مکانی-فضایی در بسیاری از کشورهای جهان از جمله ایران محسوب می‌شود و این مسئله آسیب‌هایی جدی بر فضای ملی، منطقه‌ای و شهری در کشور ایران به همراه داشته است. شهرستان اسلامشهر از جمله محدوده‌های اطراف کلانشهر تهران می‌باشد که در دهه‌های اخیر به دلیل ارزانی زمین و مسکن، وجود پتانسیل‌های بالقوه و موقعیت منطقه‌ای خویش، همواره مورد توجه مهاجران قرار گرفته است و امروزه پدیده‌ی خزش شهری در آن مشکلات متعددی را در جنبه‌های مختلف ایجاد کرده است. از این رو پژوهش حاضر با روش توصیفی-تحلیلی، کاربردی و اکتشافی به نقش پدیده‌ی خزش شهری در تحولات مکانی-فضایی سکونتگاه‌های حریم کلانشهر تهران (مطالعه موردی: شهرستان اسلامشهر و حوزه‌ی نفوذ) پرداخته است. جامعه‌ی آماری تحقیق حاضر را کلیه‌ی صاحب‌نظران حوزه‌های خزش شهری تشکیل می‌دهند. حجم نمونه‌ی 50 نفر تخمین زده شده و در راستای تحلیل یافته‌های تحقیق از نرم‌افزارهای SPSS-Excel و Lisrer به منظور کدگذاری و تحلیل داده‌های حاصل از پرسشنامه‌ها استفاده گردیده است. نتایج تحقیق نشان می‎دهد عوامل محیطی-کالبدی، اقتصادی-اجتماعی و مدیریتی از مهم‌ترین عوامل موثر بر خزش شهری شهرستان اسلامشهر بوده است. در عین حال خزش در تحولات مکانی شهرستان اسلامشهر تاثیرگذار نبوده اما بر جنبه‌های تحولات فضایی شهرستان اسلامشهر تاثیر گذار بوده است. Manuscript profile

پدیدة خزش شهری مشکلات و تغییراتی را در حریم سکونتگاه‌های کلان‌شهری و حوزة نفوذی آن ایجاد می‌کند. یکی از مهم‌ترین مشکلات این پدیده تغییر کاربری اراضی می‌باشد که برنامه‌ریزان و طراحان بخش توسعه از آن به عنوان ابزار مهم در سطوح مختلف ملی، منطقه‌ای و محلی استفاده می‌کنند؛ لذا بررسی تأثیرات این رخداد از اهمیت زیادی برخوردار است. در این مقاله تأثیرات عوامل خزش شهری بر سکونتگاه‌های کلان‌شهر تهران (شهرستان اسلامشهر) مورد بررسی قرار گرفته است. در پژوهش حاضر حجم نمونه 50 نفر و ضریب پایایی به دست آمده 73/0 می‌باشد که نشان دهندة پایایی قابل قبول است. روایی تحقیق نیز از طریق پنلی از متخصصان و کارشناسان روستایی و شهری و شهرسازی مورد تأیید قرار گرفته است. در بُعد کالبدی افزایش ارزش اقتصادی زمین و افزایش راه‌های مواصلاتی بیشترین تأثیرات و ارتقاء سطح امکانات حمل و نقل شهرها و روستاها در این زمینه تأثیراتی نداشته است در بُعد اقتصادی و اجتماعی بهبود رفاه اقتصادی و ضعف‌ها و ارزش‌های اجتماعی ساکنین بیشترین تأثیرات و در بُعد مدیریتی تغییر در مکانیسم و فرآیندهای مدیریتی و معضلات و مشکلات دهیاری‌ها بیشترین تأثیر را بر خزش شهری داشته‌اند. در راستای وجود رابطه یا عدم وجود رابطه میان هر یک از متغیرهای موجود از نرم افزار لیسرر و مدل آزمون AGFI و دستور بینومال تست و آزمون نسبت‌ها استفاده می‌نماییم. با توجه به نتایج سطح معناداری sig در همة متغیرها که کوچک‌تر از ضریب آلفا یعنی 05/0 شده است نتیجه می‌شود که عوامل محیطی-کالبدی، اقتصادی-اجتماعی و عوامل مدیریتی از اصلی‌ترین مؤلفه‌های تأثیرگذار بر خزش شهری شهرستان اسلامشهر می‌باشند. Manuscript profile