دیابت یکی از عوامل اصلی مرگ و میر در کشورهای در حال توسعه است که عوامل مختلفی همچون فعالیت بدنی و رژیم غذایی مناسب می تواند باعث بهبود آن شود. هدف از پژوهش حاضر تعیین تاثیر مصرف پودر کلم بروکلی به همراه تمرین استقامتی-مقاومتی بر فاکتور رشد فیبروبلاستی-21 (FGF-21) و مقاومت به انسولین در مردان چاق مبتلا به دیابت نوع دو می باشد. 44 مرد دیابتی داوطلب بر اساس معیارهای ورود به تحقیق به صورت تصادفی در چهار گروه 11 نفری شامل گروه تمرین-مکمل، گروه تمرین-دارونما (تمرین)، گروه مکمل ، گروه دارو نما که تمام گروه ها دیابتی بودند، تقسیم شدند. پروتکل تمرین شامل 30 دقیقه تمرین هوازی (دویدن) با شدت 70-60 درصد ضربان قلب بیشینه و 45 دقیقه تمرین مقاومتی با شدت 70-60 درصد یک تکرار بیشینه بود. مکمل کلم بروکلی نیز به صورت پودر اماده تهیه و به هر داوطلب 10 گرم در روز به مدت 12 هفته داده شد. نمونه های خونی 48 ساعت قبل از شروع تمرینات و 48 ساعت بعد از آخرین جلسه تمرین گرفته شد . بررسی شاخص های بین گروهی نشان داد که در شاخص‌های FGF-21 (017/0p =) و مقاومت به انسولین (01/0p =)، بین گروه‌ های مختلف اختلاف معنی دار وجود دارد. در بررسی تغییرات درون گروهی نیز تغییرات معنی داری در شاخص‌ها اندازه گیری شده در گروه های مختلف مشاهده شد (05/0p <). نتایج پژوهش حاضر نشان داد که 12 هفته مکمل یاری کلم بروکلی همراه با تمرینات ترکیبی سبب کاهش معنی دار FGF-21، گلوکز خون و مقاومت انسولینی در هر سه گروه مکمل، تمرین و تمرین-مکمل شده است. بنابراین به نظر می رسد مصرف کلم بروکلی در رژیم غذایی و تمرین به تنهایی و همچنین ترکیب این دو می تواند در تعدیل بیماری دیابت نوع دو نقش داشته باشد. Manuscript profile