این تحقیق از دو بخش مجزّا ولی مرتبط با یکدیگر تشکیل شده است. در این راستا تلاش اصلی بر این بوده است که ساختار اقتصادی، اجتماعی ایران پیش از سرمایه‌داری را که به لحاظ تاریخی و با رویکردهای مختلف مورد بررسی قرار گرفته و نظریه‌پردازی شده است را پس از نقد علمی، با روش پیمایشی به محک تجربه بکشد و آنرا آزمون نماید، تا روشن گردد که آیا روحیه‌ی تولّد و قوام یافته ناشی از ساختار تاریخی، اجتماعی، اقتصادی و اقلیمی ایران پیش از سرمایه‌داری همچنان به عنوان یک ساختار فرهنگی بر نگرش و کنش نمونه‌ی مورد بررسی چنان حاکم گردیده است که خود توسعه‌نیافتگی را بازتولید می‌نماید.روش تحقیق ما از یکسو تاریخی و از سوی دیگر پیمایشی بوده و با انتخاب نمونه‌ای به حجم 436 نفر از سرپرستان خانوار در شهر شیراز روحیه‌ سرمایه‌داری را در بین آنها از طریق ساختن مقیاس مناسب مورد سنجش قرار گرفته است.یافته‌های این تحقیق بیانگر ضعیف بودن روحیه سرمایه‌داری در نمونه مورد بررسی در شیراز می‌باشد. علیرغم این موضوع روحیه سرمایه‌داری با توجه به ویژگیهای فردی، اجتماعی و فرهنگی افراد مورد بررسی تغییرپذیر می‌باشد. به گونه‌ایی که مؤلفه‌های فرهنگی همچون تقدیرگرایی، گرایشات مذهبی، کنش سنتی و غیرعقلایی در تضعیف این روحیه و عواملی همچون سطح سواد، کنش عقلانی، حسابگری، درآمد و پایگاه اجتماعی بالا در تقویت این روحیه مؤثر دیده شده است Manuscript profile