توصیف و تصویرآفرینی از مهم‎ترین توانایی‌های شاعر در خلق یک اثر منظوم به شمار می‌آید؛ زیرا او این کار را با استفاده از اندوخته‌های ذهنی و علمی خود و بکاربردن امکانات زبانی و بیانی انجام می‌دهد. شاهنامۀ فردوسی از جمله منظومه‎هایی است که از این منظر جایگاه رفیعی دارد. حکیم طوس در نهایت هنرمندی با استفاده از صور خیال و آرایه‌های بدیعی موقعیّت‌ها، اشخاص، گفتگوها، صحنه‌ها و رویدادها، را توصیف نموده و تصاویر بدیع، جذّاب و ماندگاری خلق نموده‌ است. در این جستار سعی بر این است که جایگاه صور خیال در توصیف عناصر انسانی شاهنامه که اعضا و اندام‎های بدن، ویژگی‌های ظاهری انسان‌ها را شامل می‌شود، مورد بررسی قرار گیرد. این پژوهش به روش توصیفی- تحلیلی انجام شده ‌است و اطلاعات بر اساس مطالعات کتابخانه‌ای گردآوری شده است. مطالعه بر روی صورخیال توصیفات عناصر انسانی شاهنامه حاکی از این است که فردوسی با استفادۀ هنرمندانه و خلّاقانه از تشبیه، استعاره، کنایه و مجاز، به ویژه تشبیه به بهترین نحو به توصیف شخصیت‌ها پرداخته است. Manuscript profile

شاهنامه فردوسی آیینه تمام‌نمای تاریخ، فرهنگ و هنر ایرانی است که در آن با بیانی هنرمندانه به توصیف موقعیت‌ها، اشخاص، گفتگوها، صحنه‌ها و رویدادها پرداخته شده و تصاویری بدیع، جذّاب و زیبا پیش روی خواننده قرار گرفته‌است. اما این که فردوسی چگونه و با استفاده از چه شگردهایی چنین تصویر زیبایی خلق کرده‌است، موضوع اصلی این پژوهش قرار گرفته و سعی شده که راز زیبایی و جذّابیت تصویرآفرینی‌های هنری فردوسی بزرگ در شاهنامه به ویژه از منظر بیانی و بدیعی مورد بررسی قرار گیرد. این پژوهش به روش توصیفی- تحلیلی و بر اساس مطالعات کتابخانه‌ای انجام شده‌است و نتایج پژوهش نشان می‌دهد که فردوسی با چیره‌دستی کم‌نظیر خود - که حاکی از تسلّط شاعر بر روح زبان فارسی است – با استفاده از عنصر لحن و ترکیب استادانه آن با محتوا و بهره گیری از صورخیالی چون تشبیه، استعاره، کنایه و مجاز، ترکیب‌سازی‌های واجی و واژگانی و درآمیختن آن با آرایه‌های بدیعی از قبیل تکرار و واج‌آرایی‌ها، حسن تعلیل، اغراق، مراعات نظیر و... توانسته اوج تصاویر هنری را به نمایش بگذارد که در نوع خود بی‌نظیر است. Manuscript profile