بهمن‌نامه حماسه‌ای رزمی و پهلوانی، اثر ایرانشاه بن ابی‌الخیر، شاعر سدۀ پنجم و ششم هجری، در ذکر پهلوانی‌های بهمنِ اسفندیار و اهتمام او به انتقام‌جویی از خاندان زال پس از مرگ رستم است. در این منظومۀ حماسی، ایرانشاه بن ابی‌الخیر به توصیف چهل سال از زندگی بهمن و نبرد او با خاندان رستم پرداخته است. در این پژوهش بر اساس روش توصیفی – تحلیلی، ضمن معرّفی مختصری از شاعر و معرّفی بهمن‌نامه به بررسی مختصّات سبک‌شناسانۀ این اثر پرداخته شده است. ابی‌الخیر در این منظومۀ حماسی درصدد آن است تا در قالب کلامی موزون و منظوم و با بهره‌گیری از صناعات شعری و آرایه‌های ادبی به معرّفی بهمن‌نامه بپردازد. شاعر برای غنی کردن سروده‌ها و اندیشه‌های خود از تصویرسازی بهره جسته است. نکتۀ قابل توجّه این است که در تصویرسازی و تصویرآفرینی در منظومۀ حماسی بهمن‌نامه، ایرانشاه بن ابی‌الخیر، متأثر از شاهنامۀ فردوسی بوده است. اهمیّت بهمن‌نامه، بیشتر از نظر زبان فارسی و زنده نگه‌داشتن یکی از داستان‌های ایران باستان و به کار بردن واژه‌های فارسی در آن است که منبع آن غیر از شاهنامۀ فردوسی و دیگر کتب تاریخی است. بررسی سطوح ادبی، زبانی و فکری این اثر، بی‌شک، مسیر شناخت از تفکّر و رویّۀ علمی و ادبی این شاعر را برای علاقه‌مندان و پژوهشگران هموارتر می‌سازد. Manuscript profile

دو منظومۀ حماسی بهمن نامه و کوش نامه، از حماسه‌های ملی است که بعد از شاهنامۀ فردوسی و به پیروی از آن در اواخر قرن پنجم و ششم به نظم کشیده شده و در کامل کردن روایات و داستان‌های شاهنامه نقش به سزایی داشته است. با دقت و تأمل در این دو اثر می‌توان به‌ضرورت نظم و چاپ آثار پس از شاهنامه در زنده نگه‌داشتن زبان فارسی و داستان‌های ایران باستان پی برد که ایرانشاه بن ابی الخیر، با علاقه و دل‌بستگی تمام به نظم و سرودن آن همت گماشته است. در این دو منظومه حماسی به مناسبت کشمکش‌ها و کینه‌توزی‌های فراوان بین شخصیت‌های اصلی داستان و دشمنان آن‌ها با صحنه‌های متعدد جنگ و نبرد روبرو هستیم؛ به‌طوری‌که می‌توان اصلی‌ترین شاخصۀ موجود در بهمن نامه و کوش نامه را مقولۀ رزم و پیکار دانست و بهترین توصیف‌های موجود در این دو کتاب را خاص میدان‌های رزم قلمداد کرد؛ اما در لابه‌لای این داستان‌های حماسی به صحنه‌هایی غنائی و عاشقانه برمی‌خوریم که درواقع محل تلاقی حماسه و غنا است. این داستان‌ها در عین حماسی بودن، ویژگی داستان‌های غنائی را در خود دارند. نویسنده در این پژوهش به شیوۀ توصیفی- تطبیقی و ابزار کتابخانه‌ای درصدد آن است تا عشق و جلوه‌های عاشقانه را در این دو منظومه بررسی نماید، نتایج پژوهش حاکی از آن است که این دو منظومه در عین حال که یک منظومۀ حماسی می‌باشند؛ ولی جلوه‌های عشق و روابط عاشقانه هم در جای‌جای این دو اثر دیده می‌شود. Manuscript profile

مضامین اخلاقی و اجتماعی از مباحث اصلی در ادبیّات فارسی است و از گذشته تاکنون جلوه گاه نغزترین و ناب ترین معانی و مضامین اخلاقی و تعلیمی بوده است؛ به‌گونه‌ای که در هر دوره، بخش انبوهی از شعر فارسی به حکمت و موعظه اختصاص داشته است. ادبیّات تعلیمی از رایج ترین و کهن‌ترین گونه های ادبی در جهان است که آموزه های عقلانی و اخلاقی را به مخاطبان ارائه می‌کند تا با کاربست آن ها در زندگی به نیکبختی و سعادت برسد. در شاهنامه که اثری حماسی است، سخن از انسان‌هایی آرمانی به میان می‌آید که آراسته به صفات نیکوی انسانی هستند و پای‌بندی به اخلاق، بارزترین ویژگی زندگی آنان است. فردوسی که صاحب گفتاری پاک و آراسته به‌راستی و درستی است، خود، به فضایل اخلاقی پای‌بند است و در داستان‌های شاهنامه به بیان این ارزش‌ها در زندگی آدمی می‌پردازد. اوستا نیز که اثری تعلیمی و اخلاقی است، پر از خوبی‌ها و اندیشه‌های انسان دوستانه است؛ که در آن مضامین اخلاقی به انحای مختلف بیان شده است. این مقاله سعی دارد با بهره گیری از روش تحلیل محتوا و روش توصیفی- تطبیقی و با ابزار کتابخانه‌ای خصوصیات اخلاقی مشترک در این دو اثر را بررسی کند؛ از بررسی و مقایسۀ این دو منبع، این نتیجه حاصل شد که شاهنامه ضمن تأثیرپذیری و جذب مؤلفه های فرهنگی دین مبین اسلام، تأثیرات فراوانی نیز از فرهنگ ایران پیش از اسلام گرفته، بسیاری از مؤلفه های فرهنگی آن را حفظ و ضبط کرده ‌است. Manuscript profile