در فایل اصل مقاله موجود است. Manuscript profile

Manuscript profile

جام یکی از مضامین اصلی و پرکاربرد شعر فارسی به شمار می آید. استقبال زیاد از این مضمون باعث ایجاد جریان جدیدی در حوزه ی ادبیات شد جریانی تحت عنوان خمریه سرایی که شاعران بس بنامی در شکل گیری و انسجام آن دست داشتند. استفاده از جام و ترکیبات آن تنها در همین حوزه باقی نماند بلکه مفهوم دیگر آن که همان جام جم، جام جهان نما و جام جهان بین است راه را برای ورود این مضمون در ادبیات عرفانی هموار نمود و باعث ایجاد ترکیبات بدیعی در شعر عرفانی شد. شاید بتوان داستان ها و روایات اسطوره ای و تاریخی که در باب پیشینهی جام مطرح است را عامل اصلی اقبال این مضمون در آثار ادبی به حساب آورد. روایاتی که گاه جام را متعلق به جمشید وگاهی هم متعلق به کیخسرو می داند. در تحقیق حاضر که بر پایهی مطالعات کتابخانهای صورت گرفته سعی شده است با نگاهی به پیشینهی جام دوگانگی آن را از نظر مفهوم وتعلق در ادبیات منظوم و منثور مورد بررسی قرار داده و نوع برخورد شاعران را در باب داستان ها و روایات مربوط به آن بررسی کنیم. Manuscript profile

منجمان از حرکت سیارات و قرار گرفتن مدار آن‌ها در کمربند آسمانی پیشگویی‌هایی انجام داده‌اند و این پیشگویی را بر مبنای علم یا فن احکام نجوم استدلال می کرده‌اند. در تعریف این صنعت گفته اند که ، شناخت کیفیت استدلال از گردش افلاک و مطالعه برج‌ها و حرکت ستارگان است، بر آنچه در زیر فلک قمر پیدا خواهد شد، پیش از پیدا شدن آن. این دانش سابقه‌ای بسیار دیرین در حوزه‌ی دانش بشری دارد. پیشینه‌ی آن به بابلیان باستان و سپس به یونانیان باز می‌گردد که در بسط و گسترش آن نقش به سزایی ایفا کردند. دانش احکام نجوم که در ابتدا در انحصار ستاره‌شناسان و ریاضی‌دانان بود کم‌کم به حوزه‌ی علوم دیگر نیز بسط یافت به گونه‌ای که؛ حتی پزشکان در بعضی از ادوار برای درمان بیماران خود دست به دامان دانش نجوم می شدند. شاعران نیز از این دانش غافل نبودند و در دوره‌های آغازین شعر فارسی تا سده‌های هفت و هشت در سروده‌های خویش از آن بهره بردند و به خلق مضامین پرداختند تا نسبت به شعرای دیگر اظهار فخر نمایند. احکام مربوط به منطقة‌البروج یا احکام مربوط به یکایک برج های دوازدگانه و یا ستارگان مشهور در هر یک از برج ها، در شعر سنایی، جلوه‌ای خاص دارد که این معانی را در ذیل عنوان های گوناگون مورد بررسی و مطالعه قرار می‌دهیم. Manuscript profile