زمینه و هدف: یکی از مهم‌ترین مشکلات محیط زیستی ناشی از عملیات معدن‌کاری، تولید و انتشار زهاب اسیدی در محیط پیرامون آن‌ها است. زهاب اسیدی اغلب از اکسیداسیون کانی‌های سولفیدی (به‌ویژه پیریت) در باطله‌ها، کانسارها و فرآوری معدنی تولید می‌شود. از این‌رو، پیش‌بینی و اندازه‌گیری میزان پیریت نقش شایان توجهی در شناسایی و کنترل زهاب‌‌ اسیدی دارد. در این مقاله با استفاده از روش آماری رگرسیون چند متغیره، رابطه‌ای برای پیش‌بینی میزان پیریت باقی‌مانده در یک دمپ باطله فرآوری زغال واقع دراطراف کارخانه زغال‌شویی البرزشرقی پیشنهاد شده است. روش بررسی: پیش‌بینی میزان پیریت باقی‌مانده (متغیر هدف) براساس متغیرهای تأثیرگذاری (مستقلی) مانند میزان اکسیژن نفوذی در ذرات باطله، عمق قرارگیری باطله‌ها در دمپ، میزان بارش تجمعی (از زمان ایجاد دمپ باطله تاکنون) و دمای محیطی در دمپ انجام گرفته است. برای تعیین میزان پیریت باقی‌‌مانده پس از انجام نمونه‌‌‌برداری و آماده‌سازی نمونه‌ها، از روش جذب اتمی برای اندازه‌گیری میزان آن در سولفور پیریتی استفاده شد. اندازه‌گیری اکسیژن نفوذی در باطله‌ها نیز به صورت برجا در محل ترانشه‌های حفر شده در دمپ باطله انجام شد. یافته‌ها: نتایج مطالعات آزمایشگاهی نشان داد که میزان پیریت باقی‌مانده با افزایش عمق باطله‌ها روند افزایشی داشته است در حالی‌که اکسیژن در باطله‌ها تا عمق دو متری از دمپ نفوذ کرده است. ‌پس از اندازه‌گیری و جمع‌آوری داده‌های مورد نیاز آزمایشگاهی و تاریخی، مطالعات آماری گسترده‌ای بر روی داده‌ها انجام یافته که به واسطه آن، روابط آماری تجربی بین متغیر هدف و هریک از متغیرهای مستقل ارایه و پیشنهاد شدند. سپس با استفاده از این روابط غیرخطی پیشنهادی و به کمک روش رگرسیون چند متغیره بر اساس الگوریتم افروی‌مسون (به روش گام به گام)، بهترین مدل (رابطه) پیشنهادی برای پیش‌بینی میزان پیریت باقی‌مانده در دمپ باطله زغال ارایه شده است. بحث و نتیجه‌گیری: نتایج به دست آمده حاکی از قابلیت اطمینان بسیار مطلوب 87 درصدی مدل پیشنهادی است. ارتباط بالای داده‌‌های اعتبارسنجی و مدل پیشنهادی با ضریب قوت90%= R2 نیز دلیل دیگری بر مطلوب بودن مدل پیشنهادی برای پیش‌بینی میزان پیریت باقی‌مانده در دمپ باطله زغالی می‌باشد. مدل پیشنهادی قابلیت استفاده در دمپ‌های مشابه زغالی را دارد و سبب کاهش قابل توجهی در هزینه‌ها و زمان بررسی‌های زهاب اسیدی معدنی در مدیریت محیط زیستی باطله‌های معدنی خواهد شد. Manuscript profile