پیشینه و هدف جنگل‌های مانگرو به‌عنوان یکی از بوم‌سازگان‌های مهم گیاهی هستند که در مناطق جزر و مدی سواحل اقیانوسی مستقر شده و از گونه‌های همیشه‌سبز تشکیل می‌شوند. با توجه به گزارش‌های سازمان خواروبار و کشاورزی ملل متحد، مساحت جنگل‌های مانگرو در دنیا حدود 14.6 میلیون هکتار است که بیش از 40 درصد از این جنگل‌ها در آسیا قرار دارند. اندونزی با 2.3 میلیون هکتار بیشترین سطح تحت پوشش با بیشترین تنوع گونه‌ای از این جنگل‌ها را دارد. همچنین ایران نیز با دارا بودن حدود 10000 هکتار جنگل مانگرو در بخش های شمالی خلیج‌فارس و دریای عمان، یکی از کشورهای دارای مانگرو محسوب می‌شود. اگرچه اهمیت بوم‌شناختی و اقتصادی ـ اجتماعی جنگل‌های مانگرو بر پژوهشگران و مدیران پوشیده نیست، کاهش سالانه کمیت و کیفیت این جنگل‌ها تحت تأثیر عوامل طبیعی (مانند طوفان) و انسانی (بهره‌برداری بی‌رویه) همچنان ادامه دارد. بنابراین، توسعه راهکارهای عملی و مؤثر به‌منظور حفاظت از زیستگاه‌های موجود و همچنین بهبود مدیریت، پایش و ارزیابی جنگل‌های مانگرو ضروری به نظر می‌رسد. نخستین گام در هر برنامه مدیریتی و حفاظتی در جنگل‌های مانگرو شامل تهیه نقشه پراکنش مکانی و همچنین پایش تغییرات مکانی آن ها است. بنابراین یافتن روش‌های کارآمد در مساحی و بررسی تغییرات زمانی و مکانی جنگل‌های مانگرو به‌منظور مدیریت و حفاظت مؤثر از آن ها از اهمیت زیادی برخوردار است. دشواری داده‌برداری میدانی در این بوم‌سازگان باعث شده داده‌های سنجش از دور در نقشه‌برداری از مانگروها به سرعت توسعه پیدا کنند. اگرچه پژوهش‌های پیشین نشان دادند به دلیل سبزینگی و محتوای آب متفاوت برگها، شاخص‌های پوشش گیاهی متداول در طبقه‌بندی مانگروها از کارایی لازم برخوردار نیستند. لذا پژوهشگران با بررسی رفتار طیفی مانگروها، اقدام به ارائه شاخص‌هایی کردند که مختص طبقه‌بندی این جنگل‌ها روی تصاویر ماهواره‌ای هستند. ازآنجایی‌که شاخص‌های مانگرو اخیراً معرفی شده‌اند، کارایی آن ها در شرایط یکسان مورد مقایسه قرار نگرفته و صرفاً در مطالعات موردی به صورت تکی و یا در مقایسه با شاخص‌های پوشش گیاهی بررسی شدند. همچنین شاخص‌های مانگرو در نقشه‌برداری جنگل‌های مانگرو در جنوب ایران مورد ارزیابی قرار نگرفتند. بنابراین مطالعه حاضر با هدف مقایسه کارایی هشت شاخص مانگرو در نقشه‌برداری از مانگروهای سه رویشگاه خلیج نایبند (استان بوشهر)، سیریک (استان هرمزگان) و خلیج گواتر (استان سیستان و بلوچستان) روی تصاویر لندست 8 انجام شد.مواد و روش ها جنگل‌های مانگرو در ایران در 21 رویشگاه در 10 شهرستان در سه استان بوشهر، هرمزگان و سیستان و بلوچستان پراکنده شدند. به‌منظور ارزیابی کلی شاخص‌های مانگرو، یک منطقه از هر استان برای این مطالعه انتخاب شد. جنگل‌های مانگرو در خلیج نایبند در دو خور بیدخون و بساتین متمرکز است. مانگروها در سیریک در اطراف تالاب آذینی پراکنده هستند و جنگل‌های مانگرو در خلیج گواتر، در خورهای باهو و گواتر مستقر هستند. تصاویر ماهواره لندست 8 مربوط به سال 2020 به نحوی دریافت شدند که از هر منطقه دو تصویر یکی در شرایط جزر و یکی هم در شرایط مد بودند. پس از پیش‌پردازش‌های لازم، از تصاویر لندست در شرایط جزر برای محاسبه شاخص‌های MI (Mangrove Index)، NDMI (Normalized Difference Mangrove Index)، CMRI (Combined Mangrove Recognition Index)، MDI (Mangrove Discrimination Index)، MMRI (Modular Mangrove Recognition Index)، L8MI (Landsat 8 Mangrove Index) و MVI (Mangrove Vegetation Index) استفاده شد. همچنین دو تصویر لندست جزر و مد در هر منطقه برای محاسبه شاخص SMRI (Submerged Mangrove Recognition Index) به کار رفت. سپس تفکیک سه طبقه خاک، آب و جنگل‌های مانگرو با الگوریتم ماشین بردار پشتیبان انجام شد. نتایج طبقه‌بندی علاوه بر معیارهای صحت کلی، کاپا، صحت تولیدکننده و صحت کاربر طبقه مانگرو، با استفاده از سطح زیر منحنی (AUC) مشخصه نسبی عملکرد (ROC) نیز ارزیابی شدند.نتایج و بحث در مجموع 10 شاخص مانگرو در شرایط یکسان مورد مقایسه و ارزیابی قرار گرفتند. شاخص‌های مورد بررسی هشت عدد بودند که دو شاخص MDI و L8MI هر کدام یک بار با استفاده از باند SWRI1 و یک بار با باند SWIR2 محاسبه شدند که درنتیجه مجموعاً 10 شاخص برای طبقه‌بندی جنگل‌های مانگرو در مناطق مطالعاتی به کار رفتند. از میان شاخص‌های مورد مطالعه، شاخص SMRI به عنوان شاخص بهینه انتخاب شد. علاوه بر صحت تولیدکننده (مانگروPA) و صحت کاربر (مانگروUA) طبقه مانگرو؛ صحت کلی و ضریب کاپا در طبقه‌بندی آب، خاک و مانگرو SMRI نیز بیشتر از سایر شاخص‌ها بود. یکی از دلایل احتمالی کارایی بیشتر این شاخص می تواند در استفاده از تصاویر جزر و مدی برای شناسایی مانگروها باشد. بررسی نتایج دو شاخص MDI و L8MI نیز نشان داد که در خلیج نایبند عملکرد این دو شاخص در شناسایی جنگل‌های مانگرو هنگام استفاده از باند SWIR2 بهتر از باند SWIR1 بود. یکی از دلایل احتمالی بروز این نتیجه می‌تواند به وجود مناطق انسان‌ساخت و پوشش گیاهی غیرمانگرو در خلیج نایبند مربوط باشد. درحالی‌که در خلیج گواتر هر دو شاخص با باند SWIR1 نتایج صحیح‌تری در طبقه‌بندی مانگروها داشتند. بررسی AUC نیز تأیید نمود که شاخص SMRI در شناسایی طبقه مانگرو در مناطق مورد بررسی بهتر از سایر شاخص‌های مانگرو عمل کرد. مقدار AUC طبقه مانگرو در خلیج نایبند 0.94، در سیریک 0.92 و در خلیج گواتر 0.93 بوده است که بیشترین مقدار AUC بین شاخص‌های مورد بررسی بوده است. نتایج طبقه‌بندی جنگل‌های مانگرو در سه منطقه مورد مطالعه با شاخص منتخب SMRI نشان داد مساحت مانگروها در خلیج نایبند 260.1 هکتار، در سیریک حدود 1049.2 هکتار و در خلیج گواتر حدود 649.5 هکتار برآورد شدند.نتیجه گیری نتایج نشان داد که شاخص‌های مانگرو عملکرد مطلوبی در شناسایی مانگروها در هر سه منطقه مورد مطالعه داشتند و در هیچکدام نتایج بسیار ضعیف دیده نشد. مقدار AUC طبقه مانگرو با استفاده از SMRI در هر سه رویشگاه مورد مطالعه به بیش از 0.9 رسید و این شاخص در هر سه منطقه به عنوان شاخص مطلوب شناخته شد. با بررسی نتایج در سه منطقه مطالعاتی می‌توان به این جمع‌بندی رسید که عملکرد شاخص‌های مانگرو در خلیج نایبند اندکی کمتر از دو منطقه دیگر بوده است (مانند NDMI و L8MI-1 با AUC حدود 0.6). مساحت جنگل های مانگرو در خلیج نایبند، سیریک و خلیج گواتر بر اساس تصاویر ماهواره لندست 8 مربوط به سال 2020 برآورد شد. بین این پنج رویشگاه، بیشترین مساحت جنگل‌های مانگرو مربوط به سیریک (1049.2 هکتار) و کمترین آن مربوط به خور بساتین (43.3 هکتار) بوده است. به منظور تأیید نهایی دستاوردهای مطالعه حاضر، پیشنهاد می شود SMRI در سایر رویشگاه های مانگرو در جنوب ایران مورد ارزیابی قرار گیرد. Manuscript profile