این آزمایش مزرعه ای به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در ایستگاه مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی سرابله (ایلام) در سال زراعی 93-1392 اجرا شد. تیمار های آزمایشی شامل دو رقم گندم (کراس سبلان و ساجی) و منابع کودی در هشت سطح شامل: 1- عدم مصرف کود شیمیایی فسفر، 2- 100% کود شیمیایی فسفر، 3- باکتری سودوموناس پوتیدا (Pseudomonas putida)، 4- قارچ فانیلی فورمیس موسه (Funeliformis mosseae)، 5- باکتری سودوموناس پوتیدا + قارچ فانیلی فورمیس موسه، 6- باکتری سودوموناس پوتیدا + قارچ فانیلی فورمیس موسه +50% کود شیمیایی فسفر، 7- باکتری سودوموناس پوتیدا +50% کود شیمیایی فسفر و 8- قارچ فانیلی فورمیس موسه + 50% کود شیمیایی فسفر بودند. دراین پژوهش تعداد روز تا سبز شدن، ساقه دهی، گلدهی، گرده افشانی، رسیدگی وزنی و رسیدگی فیزیولوژیکی تحت تاثیر رقم و مخلوط کود شیمیایی و زیستی مورد بررسی قرار گرفتند. نتایج حاصل از آزمایش نشان داد که استفاده از کود زیستی در شرایط دیم موجب کاهش اثرات تنش خشکی از طریق بهبود ویژگی های فنولوژیک گردید. بیشترین شاخص سطح برگ، سرعت رشد محصول، تجمع ماده خشک، سرعت رشد نسبی و سرعت جذب خالص در رقم ساجی و قارچ میکوریزا +50% کود شیمیایی فسفر حاصل گردید. در اواخر فصل رشد، شاخص سرعت رشد محصول، سرعت جذب خالص و ســرعت رشـد نسبی به دلیل سـایه اندازی و ریزش برگ ها منفی شـدند. رقم سـاجی با کاربـرد قــارچ فانیلی فورمیس موسه به دلیل دارا بودن شاخص سطح برگ، سرعت رشد محصول و تجمع ماده خشک بالا از عملکرد دانه بیشتری در شرایط دیم برخوردار بود. با توجه به نتایج به دست آمده، ترکیب تیماری رقم ساجی × قارچ فانیلی فورمیس موسه می تواند سبب بهبود شاخص های رشد و در نهایت افزایش عملکرد دانه گندم در شرایط کشت دیم گردد. Manuscript profile