بنی رَزین از خاندان‌های مشهور بربر در اندلس بودند که نیای آنها همراه با طارق بن زیاد وارد اندلس شده بود. آنها نخست به قُرْطُبَه و سپس به سمت ثغور رفتند و در سَهْله یا شَنْتَمَرِیّه شرقی از توابع شَنْتَبَرِیّه مسکن گزیدند. این منطقه در دوره امویان منطقه‌ای نظامی در ثغر اوسط بود و از این رو ساکنان آن می‌توانستند نقش مهمی در تداوم قدرت اموی در این منطقه ایفاء کنند. بنی رَزین و حاکمان آنها که همانند دیگر بربرها از عرب‌ها و حکومت اموی ناراضی بودند، نقش دوگانه‌ای در دوره امویان بازی کردند. آنها در عصر امارت و به ویژه خلافت، به قدرت امویان اندلس گردن نهادند؛ اما در اوایل قرن پنجم و با استفاده از ضعف حکومت اموی اعلام استقلال کردند و در شَنْتَمَرِیّه شرقی حکومتی مستقل تشکیل دادند. بنی رَزین و حاکمان آنها در قرن پنجم برای حفظ منافع خود هیچ‌گاه در مناقشات و اختلافات سیاسی همسایگان دخالت نکردند؛ اما با خلفای اموی از در مخالفت و ناسازگاری وارد شدند. رفتار حاکمان بنی رَزین مؤیّد این دیدگاه است که بنی رَزین همانند دیگر بربرها در زوال و سرنگونی حکومت اموی و تضعیف قدرت مسلمانان در اندلس نقش مؤثری داشته‌اند. Manuscript profile

یکی از تحولات مهم تاریخی در دوران نخست خلافت عباسی، برکشیده شدن خاندان های ایرانی بود. آنچنانکه از ابتدای تشکیل این خلافت تا زمان غلبه ترکان تقریبا اکثر مقدرات خلافت در دست وزرای ایرانی قرار گرفت. خاندان های بختیشوع، نوبختی، برمکیان، سهل از جمله این خاندان های بزرگی بودند که خدمات ارزنده ای را به خلافت عباسی کرده و درهمان حال از امکانات و قدرت فراوانی نیز برخوردار شدند. پرسشی که همواره مطرح بوده اینکه نقش تاریخی این خاندان ها در توسعه هویت ایرانی - اسلامی چه بوده است؟چگونه در حالی که آنها کارگزاران یک خلافت عربی بودند و باید نسبت به آن التزام می داشتند، موفق شدند در توسعه هویت ایرانی - اسلامی نیز اثرگذار باشند؟ فرضیه ما آن است که آنها علاوه بر آنکه هویتی ایرانی داشتند، مبانی اسلام را نیز به دقت می شناختند. نتیجه کار ما نشان می دهد که آنها نه تنها موفق شدند اسلام را در هویت ایرانی ادغام کنند، بلکه در دراز مدت موفق شدند هویت ایرانی را وارد جهان عرب کرده و به این وسیله نقش پر رنگی در ایجاد زیرساخت های لازم برای تمدن اسلامی داشته باشند. در این جا سعی شده است با روش تحلیل منابع تاریخی و نقد پژوهش های جدید، ضمن توضیح موقعیت و شرایط حضور این خاندان ها در بدنه خلافت عباسی و نیز با تفکیک نقش آنها به دو گروه کارگزاران و دانشمندان به این پرسش ها پاسخ داده شود. Manuscript profile