تِیْمور گورْکانی (ﺣﻜ. 771-807ﻫ) در سومین مرحله از یورش های خود، یورش هفت ساله، در 803ﻫ به شام لشکر کشید. در این مقاله زمینه ها و علل لشکرکشی تیمور به شام بررسی شده، مسئله ای که به جنبه‌های گوناگون آن در پژوهش های پیشین توجهی نشده است. در سیاست های توسعه طلبانه و دین مدارانه تیمور یورش به سرزمین های شام و مصر در اولویت نبود. او بارها کوشید با نامه نگاری و دیپلماسی نظر ممالیک را به ایجاد روابط مسالمت آمیز جلب کند؛ واکنش ممالیک به پیشنهادهای تیمور، دور از تدبیر و آداب دیپلماتیک بود. راهبرد کلان ممالیک در مواجهه با تیمور، نه صلح و نه جنگ بود، در حالی که تیمور در پی برقراری رابطه سیاسی و اقتصادی و حداکثر پذیرش دست نشاندگی از سوی ممالیک بود. ممالیک نه تنها به مکاتبات تیمور روی خوش نشان نداند، بلکه ایلچیان او را کشتند و بارها به درخواست تیمور برای آزادی یکی از سرداران اش وقعی ننهادند. در این شرایط بود که تیمور به شام حمله کرد و در شهرهای آن به ویژه دو شهر اصلی آن‌جا، حلب و دمشق، دست به کشتار و ویرانی زد. Manuscript profile

این مقاله به بررسی چگونگی شکل گیری و گسترش سه نهاد اصلی صوفیه، خانقاه، رِباط و زاویه در بیت المقدس دورۀ مملوکی پرداخته و این پرسش پی گرفته شده که کارکرد این نهادها در حیات اجتماعی و فرهنگی این شهر چه بوده است. بنابر یافته های این پژوهش در این دوره 30 نهاد صوفیانه، شامل هفت خانقاه، شش رباط و 17 زاویه در بیت المقدس بنیاد نهاده شد. بانیان خانقاه ها و رباط ها عمدتاً سلاطین و امیران مملوکی بودند، امّا زاویه‌ها را معمولاً خود مشایخ صوفیه بنیاد می کردند. این نهادها افزون بر کارکردهای آموزشی و تربیتی، اقامتگاهی و مهمان پذیری کارکردهای کلان اجتماعی و فرهنگی نیز داشتند. از جملۀ این کارکردها مشروعیت بخشی به حکومت و سلاطین مملوکی بود؛ فرمانروایان مملوکی به عنوان بانیان اصلی و تامین کنندگان مالی این سه نهاد از آنها برای تحکیم و تقویت پایه های دینی سلطنت خویش بهره می گرفتند. شکل گیری و گسترش نهادهای صوفیه در این دوره همچنین یکی از عامل های مهم در بازیابی هویت اسلامی بیت المقدس و اسلامی شدن این شهر بود. Manuscript profile

با قتل خُمارویه در 282 هجری روزگار شکوه و بزرگی طولونیان به پایان آمد و دوره سستی و فروپاشی دولت آنان آغاز شد. فروپاشی و سقوط طولونیان چرا و چگونه به وقوع پیوست؟ در بررسی چرایی و چگونگی فروپاشی و سقوط دولت طولونی هم تأثیر عوامل داخلی را می¬توان دید و هم تأثیر عوامل خارجی را. طولونیان در دهه پایانی حکومت خویش (282-292ﻫ) پیوسته درگیر کشمکش درون خاندانی، میان فرزندان خمارویه و عموهایشان، فرزندان ابن¬طولون، بودند. پسران و جانشینان خردسال خُمارویه که از وی خزانه¬ای تهی به ارث برده بودند، توان و تجربه حکومت‌داری نداشتند و ازاین¬روی در این ده¬ سال قدرت و رشته امور مملکت در دست سرداران سپاه طولونی بود. این سرداران بارها در لحظه¬های سرنوشت¬ساز به طولونیان خیانت کردند و به خصم، عباسیان، پیوستند. شورش¬های قرمطیان در شام و ناتوانی طولونیان در سرکوبی و مهار آنان پای سپاهیان خلیفه را به شام و سپس به مصر باز کرد که پیامد آن پایان کار طولونیان بود. Manuscript profile