از یورش مغول و حاکمیت آنان بر ایران همواره به عنوان یکی از علل افول دانش در این سرزمین یاد شده است. این پژوهش بر آن است که با استفاده از رویکرد توصیفی- تحلیلی، تأثیر حمله مغول و حاکمیت ایلخانان را بر سنت علمی در ایران مطالعه و بررسی کند و بدین پرسش پاسخ دهد که در این دوره سنت علمی نسبت به ادوار گذشته چه تغییراتی کرده و علل و پیامدهای حاصل از این تغییرات چه بوده است؟ نتیجه این بررسی نشان می‌دهد با حاکمیت ایلخانان، سنت علمی در ایران تحت تأثیر عوامل متعددی نظیر تسامح مذهبی ایلخانان و استیلای عقل‌گرایان بر نهادهای علمی و آموزشی تغییر یافت. از همین رو در کنار علوم دینی، علوم عقلی در کانون توجه دانشمندان این دوره قرار گرفت؛ چنان که یکی از ادوار پررونق تاریخ ایران به لحاظ ساخت مراکز علمی و آموزشی و احیای دوباره فعالیت‌های علمی به‌ویژه در حوزه علوم عقلی رقم زده شد. Manuscript profile

چکیده: تأثیر نظام مالکیت ارضی بر تحولات علمی و فرهنگی دورۀ تیموری شکوفایی علمی و فرهنگی دورۀ تیموری که گاهی از آن با عنوان رنسانس تیموری یاد می‌ شود ، نیازمند حمایت‌ های اقتصادی بود ، و نمی‌ توان آن را تنها بر اساس علایق فردی برخی از سلاطین تیموری به علم و دانش تبیین کرد . در مقالۀ حاضر با رویکرد تاریخ‌ نگارانۀ عقلانیت نقاد توضیح می‌ دهیم که نظام اقتصادی و مالیاتی و زمین‌ داری دورۀ تیموری ، که نمونۀ شاخص آن با نام سیورغال شناخته می‌شود ، گرچه از طرف حکومت مرکزی متناسب با زیست‌ بوم سیاسی و اجتماعی آن دوره و در راستای اهداف اقتصادی و سیاسی حکام اعمال شد ، ولی تبعات پیش‌بینی نشده‌ ای داشت که یکی از آن‌ها ایجاد زمینۀ مناسبی برای حمایت از نهادهای علمی و فرهنگی آن دوره بود. کلمات کلیدی : علم دورۀ تیموری ، سیورغال ، اقتصاد دورۀ تیموری، عقلانیت نقاد، Manuscript profile