مدیریت یکپارچه آب، زمین و منابع زیستی در یک حوضه، منجر به تأمین آب از منابع آبی موجود در آن حوضه می‌شود. از اجزای کلیدی استراتژی‌های مدیریت این منابع، افزایش حفاظت از آب‌های (آبخیزهای) سالم است. همچنین یکی از اساسی‌ترین بخش‌ها در مدیریت پایدار حوزه، آگاهی از سلامت آبخیز می‌باشد. در این تحقیق، با تقسیم‌بندی آبخیز تالار به 37 زیرحوضه در محیط جی. آی. اس، شاخص سلامت آبخیز بررسی شد. ابتدا، در هر یک از زیرآبخیز‌ها اقدام به انتخاب معیار‌های اصلی و مؤثر در میزان سلامت حوضه شد. با درنظر گرفتن ارتباطات و تعاملات بخش‌های تشکیل‌دهنده هر یک از زیرآبخیز‌ها، شاخص سلامت در پنج بخش ژئومورفولوژی، کیفیت آب، هیدرولوژی، وضعیت زیستی و پیوستگی هیدرولوژیک ارزیابی گردید. زیرآبخیز‌های منطقه مورد مطالعه از نظر هر یک از شاخص‌ها اولویت‌بندی شدند و در پایان نقشه نهایی سلامت از ترکیب تمامی شاخص‌ها به‌دست آمد. نتایج نشان داد که زیرآبخیز‌ شماره 34 با دارابودن امتیاز 66/71 نسبت به سایر، حداکثر امتیاز سلامت و زیرآبخیز‌ شماره 26 با امتیاز 79/40 حداقل امتیاز سلامت را به‌خود اختصاص داد. نتایج بررسی وضعیت سلامتِ زیرآبخیز‌ها نیز نشان داد، تعداد 24 زیرحوضه در طبقه 40-60 و در حد متوسط و بقیه (تعداد 13 زیرحوضه) در طبقه 80-60 و دارای سلامت زیاد هستند. نتایج پارامترهای ارزیابی سلامت آبخیز برای هر جزء سلامت می‌تواند برای پیشبرد فرآیند برنامه‌ریزی اصلی آبخیزداری در مقیاس حوضه بر مبنای اهداف مدیریتی خاص مورد استفاده قرار گیرد. همچنین با ترکیب هر یک از پارامترهای فرعی دیگر در آبخیز تالار می‌توان اولویت مناطق را به‌لحاظ سلامت حوضه تعیین کرد.

Manuscript profile

حوادث اقلیمی متفاوتی اعم از سیل و خشکسالی را در سالیان اخیر در سطح حوضۀ آبخیز بابلرود شاهد بوده­ایم که لزوم مطالعه هر چه بیشتر مؤلفه­های نرم­افزار­های اقلیمی مؤثر را در فرایندهای هواشناسی و آب­شناسی حوضۀ آبخیز مورد تأکید قرار می­دهند. این کار از طریق نرم­افزار­های گردش عمومی جو انجام می­پذیرد. به­دلیل بزرگ مقیاس بودن شبکۀ محاسباتی نرم­افزار­های گردش عمومی جو، این نرم­افزار­ها قادر به پیش­بینی فراسنج­های آب و هواشناسی در مقیاس نقطه­ای نیستند. ابزار واسطی به­نام مولد هواشناسی ابداع گردیده است که به وسیلۀ آن می­توان تغییر اقلیم را در مقیاس نقطه­ای، و ایستگاه موردنظر، ارزیابی کرد. در این پژوهش، داده­های نرم­افزار­های گردش عمومی جو HadCM3 و ECHO-G، با به­کارگیری نرم­افزار LARS-WG تحت نمایشنامه ی مشابۀ A1B برای دورۀ­ زمانی 2065-2046 ریزمقیاس شده و مورد مقایسه و ارزیابی قرار گرفتند. نرم­افزار لارس با معرفی چهار متغیر اقلیمی مربوط به دورۀ پایۀ آماری 2011-1982، مورد واسنجی و صحت­سنجی قرار گرفت. سپس، خودهمبستگی میانگین بین داده­های دیده­بانی شده برای شبیه­سازی بارش، دمای بیشینه، دمای کمینه و تابش به­وسیلۀ نرم­افزار لارس برای شبیه­سازی دوره­های آتی به­کار گرفته شد. بر پایۀ یافته­های این پژوهش، نرم­افزار ECHO-G نسبت به نرم­افزار HadCM3 تحت نمایشنامه ی مشابه، بارش کمتر و دمای بیشتر را پیش­بینی کرد. بارش در حوضۀ آبخیز بابلرود در دورۀ مربوطه، 52- تا 17+ درصد متغیر خواهد بود. همچنین، این حدود تغییرات با افزایش بارش در ماه­های پر بارش و کاهش شدید بارندگی در ماه­های کم بارش تابستان همراه خواهند بود. بیشترین کاهش مربوط به ماه­ کم بارش آگوست (43 میلیمتر) در نرم­افزار ECHO-G است. بیشترین افزایش بارش نیز مربوط به ماه اکتبر (27 میلی­متر) در نرم­افزار HadCM3 می­باشد. Manuscript profile