انقلاب مشروطه، مسائل زنان را به عنوان یکی از محوری‌ترین موضوعات اجتماعی مورد توجه قرار داد. شاعران ترک‌زبان در کنار شاعران فارسی‌گو به انتشار مشکلات اجتماعی مربوط به زنان پرداختند. شاعرانی چون معجز شبستری و سید‌اشرف‌الدین گیلانی در این زمره‌اند. این پژوهش به بررسی وجوه اشتراک و افتراق خطوط فکری این دو شاعر در مسائل مربوط به زنان با تکیه بر روش تطبیقی- توصیفی پرداخته است تا مسائل بازتاب یافته در شعر دو شاعر و موضع‌گیری اجتماعی آن‌ها در موضوع زنان را تحلیل و ارزیابی کند. آموزش زنان، تأسیس مدارس برای دختران، مبارزه با مذهبیون مخالف آموزش، مقایسه زنان ایران با زنان کشورهای دیگر، مبارزه با خرافات و ایجاد آگاهی برای زنان، آزادی زنان با رعایت حجاب، مشاغل زنان و ازدواج ایشان از محوری‌ترین مضامین مشترک در شعر هر دو شاعر است. هر دو شاعر بر آموزش زنان تأکید دارند و به مذهبیون مخالف آموزش دختران اعتراض می‌کنند. معجز بر شاغل بودن زنان تأکید دارد اما سیداشرف‌الدین موضع خود در مورد شغل زنان را آشکار بیان نمی‌کند. Manuscript profile

هدف پژوهش حاضر، بازیابی نشانه‌های زبان زنانه در بایاتی‌های آذربایجان است. جامعۀ آماری پژوهش 4567 بایاتی است. نمونه پژوهش نشانه‌های نوشتاری و زبانی زنانه بایاتی‌های آذربایجان است. طرح پژوهش از نوع گفتمان کاوی کیفی و روش انجام آن از نوع توصیفی تحلیلی است. جهت دستیابی به داده‌های این مطالعه بر اساس مطالعات کتابخانه‌ای بایاتی‌های سرودۀ زنان از طریق نشانه‌های زبانی به کار رفته در بایاتی‌ها، بازیابی شد. پس از ارائۀ توصیفات و اطلاعات کتابخانه‌ای، به روش تحلیلی داده‌ها مورد بررسی قرار گرفتند. نتایج نشان داد بخشی از بایاتی‌ها نشانه‌های کلامی صریحی داشت که دلالت بر جنسیت مونث سراینده می‌کرد. در بخشی از بایاتی‌ها نیز با واکاوی لایه‌های پنهان متن زنانگی سراینده آشکار می‌شد. زنان در بایاتی‌ها در ضمن صحبت از مضامینی چون عشق، بیان مشکلات زندگی، شکوه و شکایت، مسائل مربوط به ازدواج و ... با اشاره‌های آشکار یا پنهان جنسیت خود را آشکار می‌کنند و در لالایی‌ها، خواسته‌ها و آرزوهای درونی خود را بیان می‌کنند. بر اساس نتایج، 3495 بایاتی فاقد نشانۀ جنسیتی بود. 749 بایاتی نشانۀ آشکار جنسیتی داشت که 508 نمونه از بایاتی‌ها دارای دلالت مردانه و 241 نمونه دارای دلالت زنانه بودند. بنابراین 82% سروده‌ها فاقد نشانۀ جنسیتی، 12% سروده‌ها دارای نشانۀ مردانه و6% سروده‌ها دارای نشانۀ زنانه بودند. Manuscript profile

زبان نظامی در منظومه‌هایش زبانی برجسته و منحصر به خود اوست. نظامی همواره تلاش می‌کند با دقت و ظرافت فراوان سخنانی تازه بیافریند و از تقلید شاعران دیگر بپرهیزد. او به اهمیت فرم و زبان شعری آگاه است به همین منظور در زمینه‌ی واژگان، آرایه‌های ادبی و دستورزبان به نوآوری و آشنایی‌زدایی می‌پردازد و همین مسأله برجستگی زبانی شعر او را سبب می‌شود. حوزه‌ی دستورزبان و نحو، یکی از زمینه‌های مورد توجه نظامی است. در این مقاله به روش توصیفی تحلیلی به این مسأله پرداخته شد که نظامی با چه شگردها و تمهیداتی به تصرف در زمینه دستور زبان پرداخته و سال‌هایی بس طولانی پرچمدار خلاقیت زبانی در شعر فارسی شده‌است. نتیجه بررسی‌ها نشان داد که برخی از شگردهای نظامی در ایجاد ظرفیت‌های نحوی زبان و زایایی آن عبارتند از: ایجاد معانی متعدد در کلام با خوانش‌های متعدد، استفاده از ظرافت‌های پنهان لغات، استفاده از شیوه‌ی همنشینی کلمات برای ایجاد زیبایی‌های دیداری و القای مفهوم، ایجاد هماهنگی‌های لفظی و افزایش موسیقی شعر، به هم‌ریختن اجزای جمله و جا‌به‌جاکردن کلمات و ضمایر برای تأکید و ایجاد هماهنگی، جا‌به‌جاکردن حرف نفی و ایجاد ایجاز. برای این مقاصد، از چگونگی همنشینی واژگان در محور افقی، سود می‌جوید. کلمات چند معنایی به کار می‌گیرد و با معانی ثانوی کلمات، معانی تودر تو ایجاد می‌کند از توازن آوایی کلمه‌ها برای زیبایی‌آفرینی و القای هر چه بیشتر مفاهیم بهره می برد. همه‌ی این‌ها، ظرافت‌های بلاغی منحصر به خود او را به وجود آورده است. Manuscript profile

توجه به شاخص های اقلیمی در شعر معاصر با نظریه های نیما آغاز شد. پس از او بسیاری از شاعران، عناصر بومی اقلیم خود را در تصویرآفرینی های شاعرانۀ خود به کار گرفتند. شمس لنگرودی شاعری گیلانی است که عناصر بومی شمال ایران در آفرینش تصاویر شاعرانۀ او نقش قابل ملاحظه ای داشته است. در این پژوهش، با مطالعۀ کتابخانه ای و با رویکردی توصیفی- تحلیلی بر آن شدیم تأثیر شاخص‌های اقلیمی خطۀ‌ شمال را بر تصویرهای شاعرانۀ اشعار شمس لنگرودی بررسی کنیم. عناصر بومی در سه سطح شاخص های جغرافیایی، فرهنگی و اقتصادی تقسیم بندی و بررسی شد. در شاخص های جغرافیایی، طبیعت، حیوانات محلی و نام مکان های خاص؛ در شاخص های فرهنگی، کاربرد واژه های محلی، کاربرد ضرب المثل ها و باورهای محلی؛ و در شاخص های اقتصادی، مشاغل و شیوه های امرار معاش مردم در تصویرهای شعری شمس لنگرودی بررسی شد. نتایج پژوهش نشان می دهد در تصویرهای شعری شمس لنگرودی، شاخص های جغرافیایی با 82.8 درصد، بیشترین و شاخص های اقتصادی با 6.3 درصد کاربرد، کمترین بازتاب را دارند. در شاخص جغرافیایی، طبیعت با 70.2 درصد، بیشترین نقش را در آفرینش تصاویر شاعر ایفا می کند. Manuscript profile