کوچه‌پس‌کوچه‌های روستا راوی مردمانی است که روزگار نه‌چندان دور خالق معماری بودند که امروز بستر مطالعاتی پژوهشگران بسیاری برای آبادی ایران است. آنچه باعث این توجه می‌شود، دستاوردی است که حاصل سال‌ها تجربه زیستی است. این پژوهش به یکی از اساسی‌ترین مؤلفه‌های اقلیمی یعنی توجه به انرژی خورشیدی در کالبد خانه‌های روستایی مناطق سرد و کوهستانی می‌پردازد. توجه به صحن آفتاب‌گیر در خانه‌های روستایی اگرچه معطوف به گذشته است؛ اما توجه به انرژی خورشیدی محدود به زمان نیست و برای حفظ خویشاوندی بین ساختارها و بهینه‌سازی مصرف انرژی، تأمل در الگوهای بومی برای روستا حیاتی و ارزشمند است. هدف اصلی این پژوهش شناخت صحن آفتاب‌گیر و ویژگی‌های مؤثر در عملکرد آن است. پرسش اساسی این پژوهش این است که صحن آفتاب‌گیر مطلوب در روستاهای سرد و کوهستانی چه ویژگی‌هایی دارد و وابسته به چه عواملی است؟ و ساخت‌وسازهای جدید چه نقشی بر کیفیت آن دارد؟ این پژوهش از نظر هدف، یک پژوهش کاربردی است و از نظر ماهیت، یک پژوهش کیفی - کمی است. گردآوری اطلاعات به روش کتابخانه‌ای و بخش قابل‌توجه آن به‌صورت میدانی بوده است. ضمن مشاهدات و گفتگو با اهالی، نمونه‌ای از خانه‌های بومی منتخب از جامعه آماری، توسط نرم‌افزار دیزاین بیلدر در راستای پاسخ به مسئله شبیه‌سازی شده است. طبق نتایج حاصل از پژوهش، کیفیت صحن آفتاب‌گیر و میزان تأثیر آن در ایجاد خرد اقلیم مطلوب وابسته به عوامل متعددی است. ساخت‌وسازهای جدید بدون توجه به لفاف خورشیدی، سایه ناخواسته زمستانی ایجاد می‌کنند که باید ملزم به رعایت ضوابطی باشند. ایده استفاده از صحن آفتاب‌گیر مناسب اقلیم‌های سرد است که نیاز به تشدید جریان انرژی به داخل ساختمان وجود دارد؛ ازاین‌رو استفاده‌کردن از صحن آفتاب‌گیر، یک فضای کنترل نشده را ایجاد خواهد کرد که هم در تأمین انرژی شرکت نموده و هم با کاهش اختلاف دما، هدررفت حرارتی را کاهش خواهد داد. Manuscript profile

نیازِ انسانِ امروز به سفر با سرعت بالاتر، علوم مهندسی را بر آن داشته تا با افزایش مداخله در طبیعت، راه را تبدیل به پاره‌خطی میان مبدأ و مقصد کند. مرور سابقه فرهنگی راه به ویژه در ایران، گویای جایگاه ویژه راه در اذهان مردمان گذشته است. راه با فعالیت گذشتگان عجین بوده و تمام عیار مفهوم سفر را برای ایشان معنا کرده است. گاهی کارکرد مذهبی و گاهی کارکرد تجاری بر آن حاکم بوده است. از طرفی راه، به عنوان فضای زیست برای گذشتگان دارای امکانات متعددی بوده تا به مسافرانش فرصت تجربه بهتری دهد. راه‌های جدید هیچ تناسبی با راه‌های قدیم نداشته، آنها را کنار زده و فرهنگ آنها را نیز نادیده می‌گیرند. به نظر می‌رسد که این رویکرد علوم مهندسیِ مدرن در مواجهه با پدیده راه نامناسب است. راه ‌می‌تواند تبدیل به مقصد آگاهانه مسافران شود. مقصدی که بتواند انگیزه‌ای به مسافرانش داده تا آن را بارها تجربه کنند. راه اگرچه مولد مفهوم ارتباط است اما این مفهوم در تعریف پدیده راه نمی‌تواند شرط کافی باشد. پژوهش حاضر کیفی و برپایه تحلیل محتوای کیفی بوده و با بررسی اسناد کتابخانه‌ای، مرور نظریات پیشینِ اهل فن، همچنین مشاهده و تحلیل شرایط، ضمن تأکید بر کیفیت راه‌ها، به بررسی تأثیر و نقش بسزای رویکرد منظر در سطوح مختلف مطالعاتی پدیدۀ راه می‌پردازد. زاویه نگاه متفاوت به پدیده راه و تأکید بر ضرورت مدیریت ادراکات انسان از محیط در سطح برنامه‌ریزی و سیاست‌گذاری راه، از جنبه‌های نوآوری این پژوهش است. به عنوان پیشینه این پژوهش نیز فعالیت‌هایی اخیرا در این زمینه انجام شده که از آن جمله می‌توان به ضوابط طرح منظر راه‌های کشور و انتشار مقالاتی در مورد منظر راه با تأکید بر جنبه‌های فرهنگی راه اشاره کرد. Manuscript profile