A Semiannual Journal of Qurān and Hadīth Historical Studies
,
Issue5,Year,
Summer
2021
تاریخگذاری آیات و سور قرآنی از جملۀ تحقیقات نوپدیدی است که ریشه در روایات و تفاسیر قرآن دارد. در دوره معاصر، نخست غربیان و سپس محققان اسلامی با معیارهای گوناگون به تاریخگذاری قرآن پرداختهاند. از جملۀ آیاتی که همواره در تاریخ نزول آن مناقشات فراوانی درگرفته، فقرۀ 1 More
تاریخگذاری آیات و سور قرآنی از جملۀ تحقیقات نوپدیدی است که ریشه در روایات و تفاسیر قرآن دارد. در دوره معاصر، نخست غربیان و سپس محققان اسلامی با معیارهای گوناگون به تاریخگذاری قرآن پرداختهاند. از جملۀ آیاتی که همواره در تاریخ نزول آن مناقشات فراوانی درگرفته، فقرۀ 196 تا 203 سوره بقره است که پیرامون تشریع حج تمتع و اصلاح برخی بدعتهای جاهلی در مراسم حج و عمره است. مفسران سالهای متفاوتی را برای نزول این فقره در نظر گرفتهاند که از سالهای ششم تا دهم را در بر میگیرد؛ این در حالی است که در نزول سوره بقره، در هیئت سوره در دو سال نخست هجری جای شکی نیست. اما نتائج این مطالعه ــ که به صورت توصیفی ــ تحلیلی و با توجه به منابع تفسیری و تاریخی و با نگاهی که برآمده از شاخصهای جامع است آنجام گرفته ــ حاکی است که میتوان سال نزول این فقره را سال دوم هجری و همگام با نزول سایر فقرات سوره بقره دانست. شاخص اول که مربوط به تناسب آیات و موضوعات این سوره است میرساند که این فقره همچون نتیجه برای فقرات قبل، از جمله ماجرای بنای کعبه توسط حضرت ابراهیم از آیۀ 125 به بعد و برخی مناسک آن از جمله سعی بین صفا و مروه است. شاخص دیگر که جنبۀ قرآنیـتاریخی داشته، حج مردم مدینه در سالهای اول و دوم هجری است که این فقره در خصوص آنان نازل شده است. همچنین عدم دلالت واژۀ حصر در آیۀ 196 بر ماجرای عمرۀ حدیبیه، این فقره را با سایر بخشهای سوره بقره پیوند میدهد. اصلاح بدعتهای جاهلی در حوزۀ حج و عمره، رویکردی است که با سالهای نخستین مدینه سازگارتر است و این فقره را با سایر بخشهای سورۀ بقره مرتبط میسازد.
Manuscript profile
تفسیر علمی به موازات رشد دانش های بشری همواره در میان متقدمان و متأخران دلبستگانی دارد، اما بلوغ گرایش به این شیوه در تفسیر و اوج آن، در قرن اخیر است. تفسیر علمی روشمند و معتبر دستاوردهای مثبتی همچون: اثبات اعجاز قرآن، تحکیم ایمان مسلمانان، گرایش غیر مسلمانان به دین، More
تفسیر علمی به موازات رشد دانش های بشری همواره در میان متقدمان و متأخران دلبستگانی دارد، اما بلوغ گرایش به این شیوه در تفسیر و اوج آن، در قرن اخیر است. تفسیر علمی روشمند و معتبر دستاوردهای مثبتی همچون: اثبات اعجاز قرآن، تحکیم ایمان مسلمانان، گرایش غیر مسلمانان به دین، جلوگیری از پندار تعارض علم و دین در اسلام و تعمیق فهم قرآن و... در پی دارد. پرسش اساسی مقاله حاضر که با روش مسأله محور توصیفی – تجربی، تحلیل – سیستمی و بنیادین نگارش یافته، آن است که با عنایت به اصل قطعیتناپذیری حداکثری علوم تجربی این مسئله از منظر فلسفی آیت الله جوادی آملی چگونه است؟ دستاورد مقاله نیز به شرح ذیل است:الف: ایشان هدف علم و قضایای تجربی را دستیابی به حقیقت نهایی دانسته و امکان تحقق یقین تجربی منطقی و فراتر رفتن از احتمال و ظن در این قضایا را به شرط توامانی استقرا ناقص با قیاس خفی ، هرچند مستصعب ولی تحقق پذیر می داند.ب: ایشان با پذیرش منبع حس و تجربه، قضایای تجربی کلی و جزئی را معنادار و معرفت بخش می داند.
Manuscript profile
تفسیر علمی که در عصر پستمدرنیسم دوران پختگی و کمال خود را تجربه میکند، افزون بر روششناسی خاص و معیارهای معتبر، به تناسب توسعه دانشهای بشری، به ویژه در حوزه فلسفه علم، نیازمند تبیین کنشهای تاثیرگذارترین دیدگاههای نوین فلسفه علم بر حوزه مبانی و قواعد این شیوه تفسیری More
تفسیر علمی که در عصر پستمدرنیسم دوران پختگی و کمال خود را تجربه میکند، افزون بر روششناسی خاص و معیارهای معتبر، به تناسب توسعه دانشهای بشری، به ویژه در حوزه فلسفه علم، نیازمند تبیین کنشهای تاثیرگذارترین دیدگاههای نوین فلسفه علم بر حوزه مبانی و قواعد این شیوه تفسیری است. دستاورد مقاله حاضر که به روش توصیفی، تحلیلی، انتقادی و تطبیقی نگارش یافته، پس از بررسی نقادانه نظریه رئالیسم انتقادی ایان باربور با محوریت مناظر آیتالله جوادی آملی، تبیین چیستی کنشها و میزان سازواری نظریه وی با مبانی و قواعد تفسیر علمی به شرح ذیل است:همعرض دانستن خداوند با سایر پدیدههای هستی، محدودسازی اصل علیّت در حدّ پدیدههای طبیعیت؛ تقدّم معرفت تجربی بر معرفت دینی؛ یکسانپنداری روششناسی علم با دین؛ اینکه هیچ نظریه نهایی را نمیتوان حقیقت غایی دانست و حقیقت نهایی هیچ چیز قابل درک نیست؛ شکاکیت و سفسطه به عنوان نتیجه منطقی نسبیت فهم؛ دیدگاههایی از ایان باربور است که در ناسازگاری با فلسفه دین و مبانی تفسیر علمی قرآن است؛ لیکن تلاش وی در تنشزدایی بین علم و دین که زمینه مساعد وحدت علم و دین را در غرب تمهید نموده، با مصالح دین و آموزههای قرآنی سازگار بوده، پذیرش واقعیات خارجی و جهانبینی علمی به عنوان واقعیتی مسلّم، معتبر و اطمینانبخش، مورد پذیرش فلسفه دین و سازگار با دیدگاه مفسران علمی قرآن مبنی بر جواز استناد قضایای طمأنینهبخش تجربی به قرآن در قالب استناد احتمالی است.
Manuscript profile
ماهیت «حرکت»، مؤلفه¬ها، لوازم و گونه¬های آن همواره با رویکردهای فلسفی، کلامی، عرفانی و تجربی مورد عنایت اندیشمندان بوده¬است. دایره عشق در «حرکت حبی» ابن عربی، انقلابی در مبانی جهان¬شناسی نظری است. پرسش مقاله حاضر که به روش توصیفی تحلیلی نگاشته¬شده، کنکاش از جلوه¬های حرک More
ماهیت «حرکت»، مؤلفه¬ها، لوازم و گونه¬های آن همواره با رویکردهای فلسفی، کلامی، عرفانی و تجربی مورد عنایت اندیشمندان بوده¬است. دایره عشق در «حرکت حبی» ابن عربی، انقلابی در مبانی جهان¬شناسی نظری است. پرسش مقاله حاضر که به روش توصیفی تحلیلی نگاشته¬شده، کنکاش از جلوه¬های حرکت حبی در متن قرآن کریم است که غالباً استطرادی و اشاری تبیین¬شده¬است. دستاورد مقاله حرکت حبی را در هندسه معرفتی آیات قرآن به چهار شکل رصد می¬نماید: اول حرکت حبی در حق تعالی در مقام واحدیت و ظهور و اظهار، علی¬رغم ثبات در مقام احدیت؛ دوم حرکت حبی در انسان کامل بالفعل و حقیقت محمدیه (ص)؛ سوم در کثرات مختار و مکلف و در قالب صراط مستقیم سلوکی و چهارم در موجودات غیرمختار و غیرمکلّف و در شکل صراط مستقیم وجودی. بدین ترتیب همه قرآن کریم به¬عنوان مظهر کتاب تدوین و جلوه اسمای الهی، همچنین آیات خاص با اشاره ویژه به اقسام چهارگانه فوق و لایه¬های حرکت و تحول در آن، جلوه¬های حرکت حبی محسوب¬می¬شوند.
کلیدواژهها: نماد دایره، حرکت حبی، قرآن کریم.
Manuscript profile
Sanad
Sanad is a platform for managing Azad University publications