Journal of Environmental Science and Technology
,
Issue4,Year,
Summer
2023
زمینه و هدف: امروزه گردشگری یکی از عوامل اصلی توسعه اقتصادی و اجتماعی در بسیاری از مناطق جهان است. کشور ایران با وجود تنوع بالای منابع تفرجی طبیعی و فرهنگی جایگاه واقعی خود را چه در گردشگری خانگی و چه گردشگری دورن مرزی نیافته است. شهرستان سپیدان واقع در استان More
زمینه و هدف: امروزه گردشگری یکی از عوامل اصلی توسعه اقتصادی و اجتماعی در بسیاری از مناطق جهان است. کشور ایران با وجود تنوع بالای منابع تفرجی طبیعی و فرهنگی جایگاه واقعی خود را چه در گردشگری خانگی و چه گردشگری دورن مرزی نیافته است. شهرستان سپیدان واقع در استان فارس نیز از این قاعده مستثنی نیست. از این رو مطالعه حاضر با هدف بررسی عوامل انسانی موثر بر گردشگری این شهرستان انجام شد.روش بررسی: در این مطالعه بر اساس چارچوب ارائه شده در روش SWOT عوامل انسانی موثر بر گردشگری شهرستان سپیدان در قالب عوامل خارجی (فرصت و تهدید) و داخلی (قوت و ضعف) تهیه و از کارشناسان خبره در بازه لیکرت نظرخواهی شد. مجموعه نظرات جهت بررسی نقش عوامل فرصت و تهدید بر عوامل قوت و ضعف گردشگری با استفاده از مدلسازی معادلات ساختاری- حداقل مربعات جزئی (SEM-PLS) بررسی شد.یافتهها: نتایج این مطالعه نشان داد که 50 % تغییرات عامل قوت با سایر عوامل و30 % ضعفهای گردشگری با عامل خارجی فرصت و تهدید تبیین میشود. در مدل پژوهش نقش عامل خارجی فرصت بر عامل داخلی قوت مثبت و معنیدار (01/0>p) بهدستآمد، همچنین نقش عامل خارجی تهدید بر عامل داخلی ضعف نیز مثبت و معنیدار (05/0>p) است و برای سایر مسیرها اثر معنیداری در مدل بهدستنیامد.بحث و نتیجهگیری: گردشگری منطقه مورد مطالعه با توجه به معنیدار بودن اثر عوامل خارجی بر عوامل داخلی در موقعیت تهاجمی و تدافعی قرار دارد. استفاده از روشهای نوین آماری مانند حداقل مربعات جزئی ( PLS ) کمک میکند تا با اعتماد بیشتری راهبردهای توسعه گردشگری را تعیین و جهتگیری اقدامات مدیریتی را در آینده هدایت کرد.
Manuscript profile
Journal of RS and GIS for Natural Resources
,
Issue1,Year,
Spring
2021
پیشینه و هدف فعالیتهای اکوتوریسمی در صورتی که بر اساس توان محیطزیست شکل گرفته و از طریق بهرهبرداری مناسب و حفاظت از پهنههای تحت مدیریت تداوم یابد منجر به توسعه و حفظ محیط زیست میشوند. از این رو اکوتوریسم را به عنوان یکی از انواع توریسم پایدار می شناسند که با مدیری More
پیشینه و هدف فعالیتهای اکوتوریسمی در صورتی که بر اساس توان محیطزیست شکل گرفته و از طریق بهرهبرداری مناسب و حفاظت از پهنههای تحت مدیریت تداوم یابد منجر به توسعه و حفظ محیط زیست میشوند. از این رو اکوتوریسم را به عنوان یکی از انواع توریسم پایدار می شناسند که با مدیریت مناسب قادر است همزمان اهداف حفاظت و توسعه را برآورده سازد. یکی از مهمترین فعالیتهای مدیریتی، پهنهبندی و اولویتبندی مکانی محلهای مناسب جهت توسعه گردشگری است. مکانهای مناسب از بهترین وضعیت معیارهای مورد ارزیابی از پیش تعریف شده برخوردارند. روند انتخاب پهنه مناسب به طور معمول شامل دو مرحله اصلی است؛ غربالگری (شناسایی تعداد محدودی از پهنههای نامزد از یک منطقه جغرافیایی گسترده با توجه به طیفی از معیارها) و ارزیابی. ارزیابی اراضی فرآیند پیشبینی استفاده بالقوه از اراضی براساس ویژگیهای آن است. با توجه به اهمیت مساله پهنهبندی در مدیریت گردشگری، تا کنون مطالعات بسیاری انجام شده است، اما مرور مطالعات انجام شده در ایران نشان داد که سواحل کمتر مورد توجه این گونه مطالعات بودهاند. از این رو پژوهش حاضر در نظر دارد با توجه به منابع بومشناختی و اقتصادی اجتماعی به شناسایی و اولویتبندی پهنههای مناسب اکوتوریسم در قسمتی از سواحل دریای عمان در کشور ایران بپردازد. هدف از مطالعه حاضر بررسی قابلیت و پهنهبندی حوزه آبخیز شرقی خلیج چابهار با طول ساحلی 47 کیلومتر جهت گردشگری ساحلی و همچنین شناسایی و انتخاب مناسبترین پهنهها بر اساس ارحجیت آنها از نظر معیارهای مورد بررسی است.مواد و روش ها در ابتدا تمامی معیارهای ممکن ارزیابی تناسب زمین برای توسعه گردشگری در منطقه مورد مطالعه با توجه به مرور منابع انتخاب گردید و در نهایت با استفاده از تدوین پرسشنامهای و به کار بستن روش دلفی، معیارها گزینش و نهایی شد. معیارهای ارزیابی شناسایی شده که در دو قالب عامل (پیوسته و گسسته) و محدودیت قرار دارند عبارتند از؛ معیارهای عامل پیوسته شامل فاصله از رودخانه، فاصله از تالاب، فاصله از کوه های هزار دره، فاصله از بندر و اسکله، فاصله از مراکز تاریخی و فرهنگی، فاصله از پوشش گیاهی خاص، فاصله از پوشش جانوری خاص، فاصله از اراضی کشاورزی، فاصله از موج فشان، فاصله از سواحل صخرهای، فاصله از سواحل ماسهای، فاصله از جاده، فاصله از مناطق روستایی، و فاصله از مناطق شهری. معیارهای عامل گسسته شامل پوشش گیاهی، معیارهای محدودیت شامل حریم تالاب، حریم رودخانه، حریم ساحل.معیارهای ارزیابی پس از شناسایی، تهیه و نقشهسازی شدند و در نهایت با استفاده از روش ارزیابی چند معیاره ( MCE ) و رویکرد ترکیب خطی وزندار ( WLC ) ادغام شدند. وزن هر یک از معیارهای عامل به روش تحلیل سلسله مراتبی ( AHP ) به دست آمد و همه لایههای مربوط به این معیارها به روش فازی استاندارد و بیبعد شد. استاندارد سازی معیارهای محدودیت به روش بولین انجام شد. مناطقی که بیش از هفتاد درصد مطلوبیت جهت توسعه اکوتوریسم ساحلی را دارند و همین طور از حداقل مساحت 9 هکتار برخوردارند به عنوان پهنههای مناسب شناسایی شد. این دو فیلتر با اعمال تابع Siteselect اجرا شد.نتایج و بحث ضریب سازگاری به دست آمده در روش فرآیند تحلیل سلسله مراتبی،0.5 بوده که کمتر از 0.1 است و بنابراین وزندهی به درستی انجام شده است. نقشه فیلترشده (بر اساس حداقل مساحت و حداقل مطلوبیت) حاصل از WLC نشان داد که پهنههای مناسب جهت توسعه اکوتوریسم در امتداد خط ساحلی بوده و عمدتاً عوامل طبیعی وجاذبههای فراوان زمینشناختی در این انتخاب موثر بودهاند. به طوریکه نتایج حاصل از وزندهی معیارها نشان میدهد که سواحل صخرهای، سواحل ماسهای و کوههای هزار دره (بدلندها) بیشتر وزن را در بین همه معیارهای عامل به خود اختصاص دادهاند که به ترتیب عباتند از 0.19، 0.134، 0.12 و 0.09 و نشاندهنده جذابیت فراوان این پدیدهها در جذب گردشگر از نظر کارشناسان است.لایه حاصل از روی همگذاری به دو طبقه مناطق مطلوب و نامطلوب طبقهبندی شد. نتایج تحقیق نشان داد که مکانهای مستعد گردشگری 233 هکتار بوده و در قالب هفت پهنه در امتداد ساحل قرار دارند. پهنههای 4، 5، 2 و 3 به ترتیب بر اساس ویژگیهای آماری مطلوبیت و همینطور بهدلیل برتری ویژگیهای چشمانداز، نزدیکی به دریا و امکان دسترسی بیشتر و همچنین شناختهتر بودن مکانها در اولویت نخست قرار گرفتند. بررسی میدانی صورت گرفته نیز نشان داد که این مناطق بیشتر مورد بازدید گردشگران قرار میگیرد که نشاندهنده اعتبار روش و معیارهای بهکار رفته است. پهنههای 7، 1 و 6 نیز به ترتیب در اولویت بعدی قرار دارند که جهت افزایش مطلوبیت گردشگری نیاز به مدیریت و برنامهریزی بیشتری از نظر دسترسی دارند. این نتایج نقش فاکتورهای اقتصادی- اجتماعی و خصوصاً تاسیسات زیربنایی را نشان میدهد و نادیده گرفتن آن منجر به منتفی شدن کاربری تفرجی و یا تحمیل صدمات جبرانناپذیر به محیط زیست میشود.نتیجه گیری منطقه مورد مطالعه تا کنون کمتر تحت تاثیر توسعه شتابزده بوده و طبیعت آن همچنان سالم مانده است و در این رابطه تخصیص بخشهایی از منطقه به کاربری اکوتوریسم، در صورت مدیریت صحیح میتواند متضمن حفظ کیفیت محیط زیستی پهنههای شناسایی باشد، چرا که از اکوتوریسم به عنوان بهترین سیاستهای مدیریت منابع طبیعی یاد میشود که از طرفی منجر به کاهش عوامل تخریب و حفاظت پایدار آنها شده و از طرف دیگر با توسعه سایتهای اکوتوریسم و بهبود تسهیلات گردشگری، وضعیت اقتصادی جامعه میزبان گردشگران نیز بهبود میدهد. از میان پهنههای شناسایی شده، چهار پهنه 4، 5، 2 و 3 در اولویت نخست جهت برنامهریزی گردشگری پیشنهاد میشوند. ساماندهی، توسعه و بهسازی شبکههای ارتباطی و جادهای در منطقه موجب افزایش مطلوبیت منطقه خصوصاً پهنههای 7، 1 و 6 خواهد شد. از این رو توسعه شبکههای ارتباطی و حمل و نقل هوایی، آبی و زمینی، امکانات و تسهیلات رفاهی و اقامتی مورد نیاز گردشگران و همین طور توسعه تورهای گردشگری دریایی جهت افزایش مطلوبیت منطقه در جذب گردشگران داخلی و خارجی پیشنهاد میشود. همین طور با توجه به جاذبه بالای کوههای هزار دره که دارای اهمیت زمینشناختی نیز میباشد، پیشنهاد میگردد بخشهایی از منطقه مورد مطالعه به عنوان پارک زمینشناسی یا ژئوپارک تحت مدیریت قرار گیرد. برای مطالعات آینده نیز بررسی دقیقتر منطقه با اطلاعات مکانی جامعتر جهت گزینش مکانی فعالیتهای گردشگری ساحلی در پهنههای مطلوب شناسایی شده در این پژوهش پیشنهاد میشود.http://dorl.net/dor/20.1001.1.26767082.1400.12.1.6.7
Manuscript profile
Sanad
Sanad is a platform for managing Azad University publications