از مسائل بحث برانگیز چند دهۀ اخیر مسئله و جایگاه زن در اسلام است. جریان‌های فکری مختلف از منظر خاص خود به این حوزه ورود کرده‌اند. در این میان، جریان موسوم به فمینیسم اسلامی که در طی چند دهۀ اخیر رشد روزافزونی داشته‌اند، با رویکردهای مختلف قرآنی، فقهی، تاریخی و عرفانی به این موضوع پرداخته‌اند. در مطالعۀ کنونی می‌خواهیم به روش توصیفی ـ تحلیلی، سیر تاریخی دیدگاه‌های سعدیه شیخ هم‌چون یکی از شخصیت‌های جریان فمینیسم اسلامی را استخراج کنیم. خواهیم کوشید نشان دهیم وی پیش از آشنایی با عرفان و تصوف اسلامی، با الهام از نگرش فضل‌الرحمان و با کاربرد قابلیّت‌های زبانی زبان وحیو توجه به زمینه‌های تاریخی ظهور متن و با رویکرد هرمنوتیک فمینیستی دربارۀ زنان آثاری را نوشته؛ اما پس از آشنایی با عرفان اسلامی و بخصوص ابن‌عربی، نگرش‌های سعدیه شیخ برپایۀ پردازشی فمینیستی از آراء ابن‌عربی تغییر یافته است. وی با هدف فراهم کردن مباحث انسان‌شناختی لازم برای بازبینی اساسی فقه و کمک به شکل‌گیری فقه نوظهور فمینیستی به مفاهیمی هم‌چون انسان کامل یا صفات جلال و جمال با خوانشی فمینستی توجه کرده است. این توجهات وی در تحلیل برخی مسائل چالش‌برانگیز هم‌چون برتری مرد بر زن، شهادت زنان و آفرینش حوا از دندۀ چپ آدم تجلی یافته است. Manuscript profile

در سده های اخیر با بالا رفتن حضور و سطح سواد زنان در جامعه شاهد گسترش گفتگوها، موضع‌گیری‌ها و حتی کشمکش‌های زیادی درباره زنان و جایگاه آنان در اسلام و فقه اسلامی هستیم. برخی از مسلمانان نواندیش موسوم به جریان فمینیسم اسلامی با اعتقاد به بدفهمی مفسران درباره آیات مرتبط با زن بر لزوم بازنگری در فهم آیات قرآن تأکید کرده و با رویکردهای مختلفی از جمله تحلیل تاریخی به ارائه نظرات متفاوت خود می پردازند. در این میان آیه 34 سوره نساء چالشی‌ترین آیه است که مباحثی همچون قوامیت مردان، برتری مردان، اطاعت زنان از شوهران و جواز ضرب زنان توسط مردان در فهم آن مطرح‌شده است. این مقاله با روش توصیفی- تحلیلی به ارائه منسجم و تحلیل نگرش تاریخی فاطمه مرنیسی به‌عنوان یکی از شخصیت‌های برجسته فمینیسم اسلامی پرداخته است. پس از تبیین دو رویکرد متفاوت مرنیسی به اسلام و نگرش خاص مرنیسی به قرآن در دوره پسین، نظریات وی درباره آیه 34 سوره نساء و شخصیت سکینه بنت الحسین علیه السلام بیان‌ و تحلیل‌شده است. یک‌سویه نگری و عدم مراجعه به اسناد معتبر در زمره مهمترین اشکالات نگرش تاریخی مرنیسی است. Manuscript profile

هشام‌بن‌سالم از محدثان مورد اعتماد شیعه و از اصحاب امامان صادق و کاظم علیهماالسلام است که صاحب اصل و کتاب‌های تفسیر و معراج و حج بوده است. برخی، کتاب‌های او را از منابع کلینی تلقی کرده‌اند؛ مثلا کتاب تفسیر او را از منابع تفسیری کتاب کافی برشمرده‌اند. در حالی که به نظر می‌رسد احادیث او به واسطه-ی تصنیفات و جوامع بعدی به دست کلینی رسیده باشد. بررسی سند تمامی احادیث هشام‌بن‌سالم در کتاب کافی و تهذیب الاحکام شیخ طوسی ما را به قراینی در سند این روایات می‌رساند که نشان می‌دهد هیچ کدام از کتاب‌های هشام بن سالم منبع کلینی در اخذ حدیث نبوده است، بلکه روایات او به واسطه‌ی کتاب‌های دیگر مثل کتاب‌های محمدبن‌ابی‌عمیر، حسن‌بن‌محبوب، حسین بن سعید و احمد بن محمد بن عیسی در دسترس کلینی قرار گرفته است. این راویان به کتاب‌های هشام بن سالم دسترسی داشته و احادیث آن را در کتاب‌های خود استنساخ نموده‌اند. در عین حال احادیثی به طور شفاهی از هشام بن سالم به ایشان رسیده که در کتاب‌های خود مکتوب نموده‌اند اما تعداد آن اندک است. Manuscript profile