چکیدهمقدمه: هر چند همه صاحبنظران اجماع کامل دارند که ورشکستگی آبی تبدیل به اساسیترین چالش پیش روی توسعه در ایران طی دهههای آینده خواهد شد؛ هنوز یک سیستم یکپارچه آب – اقتصاد – محیطزیست برای تخصیص پایدار منابع آب و سیاستگذاری منطقهای برای حل مشکلات آبی در کشور وجود ندارد. هدف این پژوهش بررسی اثر تخصیص منطقهای منابع آب در شاخص یکپارچه آب – اقتصاد – محیطزیست بر رشد اقتصادی منطقهای در استانهای ایران بوده است.
روش: پس از تعیین شاخص یکپارچه آب مجازی بر اساس آخرین ادبیات نظری و تجربی، شاخص یکپارچه آب– اقتصاد–محیطزیست برای سیاستگذاری منطقهای آب در 31 استان کشور با استفاده از روش ارزیابی جامع فازی و رویکرد آنتروپی برآورد شده است. در حدود 55 عنوان داده برای برآورد شاخص یکپارچه آب منطقهای استفاده شده است که این دادهها از سالنامههای آماری ملی و استانی، مرکز آمار ایران، وزارت صنعت، معدن و تجارت، آمارنامه بخش کشاورزی و موسسه تحقیقات فنی کشاورزی جمعآوری شده و مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. در نهایت، اثر تخصیص منطقهای منابع آب در شاخص یکپارچه آب- اقتصاد- محیطزیست بر رشد اقتصادی استانهای کشور با استفاده از روش گشتاورهای تعمیمیافته (GMM) طی دوره زمانی 1397-1391 برآورد شده است.
یافته ها: در هر یک از استانهای کشور بسته به وضعیت قوت و ضعف آن استان در هر یک از ابعاد منابع آب، تکنولوژی و حمل و نقل، اقتصادی، اجتماعی و زیستمحیطی در شاخص آب- اقتصاد- محیط زیست، نیازمند اتخاذ رویکرد و سیاستگذاری متناسب با شرایط خاص آن استان وجود دارد. افزون بر این، در نظر گرفتن سیستمهای یکپارچه برای تخصیص منابع آب و بهکارگیری آن در قالب شاخص یکپارچه آب- اقتصاد- محیطزیست میتواند اثری مثبت و معنادار بر رشد اقتصادی استانهای کشور داشته باشد. همچنین اثر مثبت و معنادار سرمایه انسانی، تشکیل سرمایه و امید به زندگی در رشد اقتصادی استانهای کشور تایید شد.
نتیجه گیری: نتایج مطالعه نشان داد که سیاستگذاری در زمینه تخصیص منابع آب در ایران با هدف دستیابی به رشد اقتصادی باید بهصورت منطقهای و بر اساس یک شاخص یکپارچه آبی- اقتصادی- زیستمحیطی صورت گیرد تا بتوان بر اساس ظرفیتهایی آبی در هر استان سیاستگذاریهای آبی متناسب با وضعیت همان استان را انجام داد. افزون بر این، استانهای ضعیف در شاخص یکپارچه منطقهای باید طی دوره بلندمدت فعالیتهای تولیدی بخشهای کشاورزی و صنایع دسته اول و دسته دوم از نظر آببری را تا حد امکان کاهش داده و کالاهای تولیدی آببر را از استانهای با وضعیت قوی از نظر شاخص یکپارچه آبی- اقتصادی- زیستمحیطی منطقهای وارد کنند تا بتوانند فرآیند رشد اقتصادی خود را با وضعیت آبی- اقتصادی- اجتماعی و زیستمحیطی خود به شکلی پایدار سازگار کنند.
Manuscript profile