هدف این مقاله مدل‌سازی بیوفیزیکی- اقتصادی جامع اقلیم و کشاورزی در حوضه آبخیز رودشور با استفاده از مجموعه داده های پانل (سری زمانی) مربوط به متغیر اقلیمی بارش طی 1395-1365 و مقطعی سال پایه 95-1394 می‌باشد. برای دست‌یابی به نتایج کاربردی، مدل‌سازی با تلفیق دو بخش بیوفیزیکی و اقتصادی تحت سناریوهای آزمایش ملایم، متوسط و شدید با استفاده از نرم‌افزار گمز صورت گرفت. نتایج نشان داد الگوی رفتاری متغیر اقلیمی بارش در حوضه آبخیز رودشور پس از سال 1380 با روندی کاهشی همراه بوده و با تغییر اقلیم ناشی از کاهش بارش تحت سناریوهای ملایم تا شدید، منابع آب منطقه 75/5 تا 8/13 درصد، تولیدات کشاورزی 60/3 تا 54/8 درصد و سود ناخالص کشاورزان 71/2 تا 04/8 درصد کاهش می‌یابد؛ اما، ارزش اقتصادی هر مترمکعب آب آبیاری نسبت به سال پایه 13/5 تا 7/12 درصد افزایش می‌یابد. برای حفاظت از منابع آب این حوضه، تعیین مجدد نرخ آب بها براساس برابری، آیش گذاری اراضی و تجهیز سیستم‌های نوین آبیاری پیشنهاد می شود. Manuscript profile

استان قزوین از مناطق مستعد برای کشت محصولات زراعی بوده و با داشتن رتبه سیزدهم تولید محصولات زراعی در کل کشور، سرمایه­گذاری جهت رشد و توسعه آن از اهمیت شایانی برخوردار است. فرآیند تحلیل سلسله‌مراتبی به‌عنوان یکی از روش‌های مهم درتصمیم‌گیری چند معیارهاست. این تکنیک توانایی ترکیب شاخص­های کمی و کیفی را به­طور همزمان دارا می­باشد. از این روش جهت اولویت­بندی سرمایه­گذاری در بخش زراعت استان قزوین استفاده شده است. داده‌های مورد نیاز به کمک پرسشنامه مقایسات زوجی، توسط کارشناسان و خـبرگان بخش زراعـت استان قزوین تـهیه و با اسـتفاده از نرم‌افزار اکسپرت چویس مراحل محاسباتی انجام شد. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که مهم‌ترین معیارهای تعیین‌کننده کشت محصولات زراعی استان قزوین، منابع آب، بازار فروش و درآمدزایی به ترتیب با ضرایب اهمیت 169/0 و 167/0 و 165/0 می‌باشند و همچنین گندم و جو از میان محصولات پاییزه و ذرت از میان محصولات بهاره از بالاترین اولویت برای قرار گرفتن در الگوی کشت محصولات زراعی برخوردارند و دو گیاه چغندر و پنبه پایین‌ترین اولویت را از این لحاظ دارند. Manuscript profile

    در این مطالعه ابتدا الگوی رفتاری متغیر اقلیمی بارش طی دوره 1392-1365 در حوضه‌ آبخیز شاهرود بررسی شد. سپس، از یک سیستم مدل­سازی بیوفیزیکی- اقتصادی برای تحلیل اثرات تغییر اقلیم ناشی از کاهش بارش بر منابع آب در دسترس، تولیدات کشاورزی و شاخص‌های اقتصادی سود ناخالص و ارزش آب تحت سناریوهای گوناگون (تغییر اقلیم ملایم، متوسط و شدید) استفاده شد. سیستم مدل­سازی بالا، شامل تابع عملکرد محصولات مبتنی بر میزان بارش (جزء بیوفیزیکی مدل) و رهیافت برنامه‌ریزی ریاضی مثبت (جزء اقتصادی مدل) بود که طی سه مرحله پیاپی در محیط نرم­افزاری GAMS حل شد. الگوی رفتاری بارش نشان داد که این متغیر اقلیمی پس از سال 1385 در حوضه­ آبخیز شاهرود روندی کاهشی را داشته است. نتایج مدل ارایه‌شده نیز نشان دادند که تغییر اقلیم ناشی از کاهش بارش منجر به کاهش منابع آب در دسترس، افزایش ارزش اقتصادی آب آبیاری، کاهش مجموع سطح زیر کشت محصولات آبی و کاهش سود ناخالص کشاورزان در حوضه­ آبخیز شاهرود شده است. بیش‌ترین کاهش منابع آب در دسترس نیز در سناریوی تغییر اقلیم شدید و به مقدار 03/30 میلیون مترمکعب بدست آمد. در پایان، برای رویارویی با اثرات تغییر اقلیم و حفاظت از منابع آب استان قزوین بکارگیری روش­های کم‌آبیاری، تعیین نرخ آب­بها برای کشاورزان بر اساس ملاحظه برابری، آیش­گذاری اراضی و ارایه تسهیلات به کشاورزان برای تجهیز مزارع به سیستم­های نوین آبیاری پیشنهاد شد. Manuscript profile