بررسی اثر کاربرد نانوسلنیوم بر خصوصیات زراعی و عملکردی کلزای پاییزه، با محلول‌پاشی نانوسلنیوم در سه سطح (عدم محلول‌پاشی (صفر)، 25 و 50 میلی‌گرم در لیتر) در دو مرحله 8-6 برگی و مرحله پنجاه درصد گلدهی طی سال زراعی 98-97 در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه محقق اردبیلی انجام شد. نتایج نشان داد که با کاربرد نانوسلنیوم میزان رنگیزه‌های فتوسنتزی و محتوای نسبی آب برگ‌ها به طور معنی‌داری افزایش یافت. محلول‌پاشی بوته‌های کلزای پاییزه با غلظت 50 میلی گرم در لیتر نانوسلنیوم موجب افزایش معنی‌دار میزان کلروفیل a، b و کلروفیل کل به ترتیب به مقدار 04/37، 51/44 و 68/39 درصد نسبت به تیمار عدم محلول‌پاشی گردید. نانوسلنیوم از طریق افزایش میزان رنگیزه‌های فتوسنتزی و افزایش محتوای نسبی آب برگ‌ها موجب افزایش معنی‌دار ارتفاع بوته، تعداد شاخه فرعی و قطر ساقه کلزا شد. عملکرد کل، شاخص برداشت و عملکرد روغن دانه‌های حاصل از بوته‌های محلول‌پاشی شده با غلظت‌های 25 و 50 میلی‌‌گرم در لیتر نانوسلنیوم به طور معنی‌داری بیشتر از تیمار شاهد بود. محلول‌پاشی بوته‌های کلزا در طی دو مرحله رویشی و پنجاه درصد گلدهی از طریق افزایش معنی‌دار تعداد خورجین در بوته، تعداد دانه در خورجین و وزن هزار دانه موجب افزایش عملکرد دانه در واحد سطح گردید. چنانکه، بیشترین افزایش عملکرد دانه در واحد سطح (16/34 درصدی) در مقایسه با شاهد در تیمار 50 میلی‌گرم در لیتر نانو‌سلنیوم به دست آمد. به طورکلی، کاربرد 50 میلی‌گرم در لیتر نانوسلنیوم تاثیر مثبت و معنی‌داری بر صفات فیزیولوژیکی و زراعی (رنگیزه‌های فتوسنتزی، محتوای نسبی آب برگ‌ها، ارتفاع بوته، تعداد شاخه فرعی، قطر ساقه، تعداد خورجین در بوته، تعداد دانه در خورجین و وزن هزار دانه) کلزای پاییزه داشت و این امر در نهایت موجب افزایش عملکرد اقتصادی گردید. Manuscript profile

چکیدهاین آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار در سال زراعی 1393 در ایستگاه تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی سامیان اردبیل انجام شد. فاکتور اول، ارقام کلزا (Brassica napus L.) در سه سطح (هایولا 308، هایولا401 و آر.جی.اس. 003)، فاکتور دوم فاصله ردیف‌ها در سه سطح (20، 30 و 40 سانتی‌متر) و فاکتور سوم فاصله بوته‌ها روی ردیف در دو سطح (5 و 10 سانتی‌متر) بود. نتایج نشان داد صفات دوره‌های رویشی و زایشی، کل دوره رشد و نمو، تعداد غلاف در بوته، تحت اثر اصلی رقم و صفات وزن هزار دانه، عملکرد دانه و روغن تحت اثر اصلی رقم و فاصله ردیف معنی‌دار شدند. همچنین برهمکنش رقم × فاصله ردیف × فاصله بوته تمامی صفات به غیر از عملکرد روغن معنی‌دار بود. کلزای بهاره رقم هایولا 308 بالاترین عملکرد دانه (55/2 تن در هکتار)، بیشترین تعداد غلاف در بوته (89/338 عدد)، تعداد دانه در بوته (9536 عدد) را در ترکیب تیماری فاصله ردیف 20 و فاصله بوته 5 سانتی‌متری بدست آورد. عملکرد روغن(05/899 کیلوگرم در هکتار) در رقم هایولا 308 و فاصله بین ردیف‌های 20 و 30 سانتی‌متر بیشترین میانگین را به خود اختصاص داد. رقم هایولا 308 با کل دوره رشد رویشی و زایشی 103 روز زودرس‌ترین رقم بود. به طور کلی نتایج نشان داد رقم زودرس و پر محصول هایولا 308 با فاصله بین بوته 5 و ردیف کشت 20 سانتی‌متر با توجه به شرایط آب و هوایی منطقه مورد آزمایش، بالاترین عملکرد دانه‌ و روغن را داشت. Manuscript profile

آرایش کاشت، یک عامل بسیار مهم در میزان عملکرد دانه و سایر خصوصیات کیفی گیاه روغنی کلزا می‌باشد، به همین منظور آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار در سال 1393 در استان اردبیل انجام شد. فاکتور اول شامل ارقام کلزا در سه سطح (هایولا 308، هایولا 401 و آر.جی.اس. 003)، فاکتور دوم فاصله ردیف‌ها در سه سطح (20، 30 و 40 سانتی‌متر) و فاکتور سوم فاصله بوته‌ها روی ردیف در دو سطح (5 و 10 سانتی‌متر) بودند. اثر سه‌گانه رقم در فاصله بین ردیف در فاصله بین بوته بر صفات تعداد غلاف، تعداد دانه، وزن هزار دانه، عملکرد دانه، عملکرد بیولوژیک، شاخص برداشت، درصد پروتئین، عملکرد پروتئین و درصد نیتروژن دانه معنی‌دار بود. بیشترین عملکرد دانه (3875 کیلوگرم در هکتار) برای فاصله بین بوته 5 سانتی‌متر × رقم هایولا 308 × فاصله ردیف 20 سانتی‌متر بود. عملکرد روغن در فاصله بین ردیف‌های 20 و 30 سانتی‌متری بالاترین مقدار بود و بیشترین درصد پروتئین در رقم هایولا 308 با فاصله ردیف30 × فاصله بوته 5 سانتی‌متر به دست آمد. عملکرد دانه با صفات عملکرد بیولوژیک (**85/0=r)، شاخص برداشت (**44/0=r)، درصد روغن (*38/0=r)، عملکرد روغن (**84/0=r)، درصد پروتئین (**46/0=r)، عملکرد پروتئین (**89/0=r) و درصد نیتروژن دانه (**47/0=r) همبستگی مثبت و معنی‌دار داشت. در تجزیه رگرسیون گام به گام، عملکرد دانه به عنوان صفت وابسته تحت تأثیر سه متغیر، عملکرد پروتئین، درصد پروتئین و عملکرد روغن در مدل رگرسیونی قرار گرفت که در مجموع 95 درصد از تغییرات عملکرد دانه مربوط به این سه صفت بود. Manuscript profile