به منظور مطالعه شاخص‌های فیزیولوژیک رشد و عملکرد سویا تحت تأثیر جایگذاری قسمتی از نیتروژن همراه با فسفر در شرایط تنش رطوبتی، آزمایشی در سال 1396 در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه بوعلی سینای همدان به صورت اسپلیت پلات فاکتوریل بر پایه طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار انجام شد. فاکتور اول تنش رطوبتی شامل سه سطح آبیاری پس از 60، 90 و 120 میلی‌متر تبخیر از تشتک کلاس A بود که در کرت‌های اصلی قرار داده شد و در کرت‌های فرعی نیز دو عامل نیتروژن (در دو سطح جایگذاری بخشی از نیتروژن با فسفر و مصرف پخشی) و فسفر (در دو سطح جایگذاری و عدم مصرف) به‌صورت فاکتوریل قرار گرفتند. نتایج نشان داد که جایگذاری همزمان نیتروژن و فسفر در تمامی سطوح آبیاری اثر معنی‌داری بر روند تغییرات شاخص سطح برگ، تجمع ماده خشک، سرعت رشد محصول، سرعت رشد نسبی و سرعت جذب خالص داشت و سبب افزایش آنها شد. تنش رطوبتی منجر به کاهش سرعت رشد محصول گردید. طبق نتایج مورد بررسی، سرعت رشد محصول، در بازه زمانی 35 تا 45 روز پس از کاشت، روند افزایشی خود را در پیش گرفته و 65 روز پس از کاشت به حداکثر میزان خود رسید. بعد از این مرحله سرعت رشد محصول کاهش یافت و در بازه زمانی 95 تا 100 روز پس از کاشت به سمت صفر میل نمود. بیشترین تجمع ماده خشک و سرعت رشد محصول از تیمار آبیاری پس از 60 میلی‌متر تبخیر و جایگذاری نیتروژن با فسفر به دست آمد. بر طبق نتایج، جایگذاری نیتروژن با فسفر، اثر منفی تنش رطوبتی را بر شاخص‎های رشد سویا کاهش داد. جایگذاری نیتروژن با فسفر عملکرد دانه را نسبت به مصرف پخشی نیتروژن با فسفر 4/11 درصد افزایش داد و به 8/3855 کیلوگرم در هکتار رسانید. در این پژوهش جایگذاری نیتروژن با فسفر در آبیاری پس از 90 میلی‎متر تبخیر مانع از کاهش معنی دار عملکرد روغن نسبت به آبیاری پس از 60 میلی‎متر تبخیر گردید. Manuscript profile

نیتروژن و فسفر به عنوان عناصر غذایی ضروری، در رشد و نمو گیاهان مطرح می‎باشند. از طرفی نوع و نحوه مصرف کود، نقش مهمی در کارایی جذب عناصر و صرفه جویی در مصرف آن دارد. بدین منظور آزمایشی در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار در منطقه بهار همدان در سال 1396 اجرا گردید و در آن نوع کود فسفر در سه سطح (عدم مصرف، سوپر فسفات تریپل و دی‌آمونیوم فسفات)، کود نیتروژن در دو سطح (مصرف نواری و پخش سطحی) و رقم سیب زمینی در سه سطح (اگریا، بانبا و سانته) به صورت فاکتوریل در نظر گرفته شدند. بیشترین‎های شاخص سطح برگ (27/5)، سرعت رشد (22/13 گرم بر متر مربع در روز) و ماده خشک کل (86/582 گرم بر متر مربع) از مصرف دی‎آمونیوم فسفات به همراه جایگذاری نیتروژن در رقم آگریا به دست آمدند. نتایج نشان داد که در شرایط کمبود فسفر، شیوه مصرف نیتروژن بر شاخص‎های سطح برگ، سرعت رشد و ماده خشک کل تاثیری نداشت، اما عملکرد غده رقم آگریا در کمبود فسفر با مصرف نواری نیتروژن افزایش نشان داد. در این تحقیق استفاده از دی‎آمونیوم فسفات در مقایسه با سوپر فسفات تریپل سبب افزایش شاخص‎های سطح برگ، سرعت رشد، سرعت رشد نسبی و ماده خشک کل گردید و تاثیر کاربرد نواری نیتروژن همراه سوپر فسفات تریپل بیشتر از دی‎آمونیوم فسفات بود. شاخص کلروفیل در شرایط مصرف دی‎آمونیوم فسفات تحت تاثیر شیوه مصرف نیتروژن قرار نگرفت در حالی‎ مصرف نواری نیتروژن با سوپر فسفات تریپل شاخص کلروفیل را 5/6 درصد افزایش داد. نتایج مربوط به عملکرد غده نشان داد، که اگر همراه با سوپر فسفات تریپل کود نیتروژن جایگذاری گردد، عملکرد بانبا 4/25 درصد افزایش می‎یابد. بر اساس نتایج بدست آمده، بالاترین عملکرد غده در هر سه رقم، به ویژه در بانبا و آگریا با مصرف نواری نیتروژن همراه با دی‎آمونیوم فسفات به دست آمد. Manuscript profile