معلّقات سبع یکی از درخشان ترین آثار شعری در عصر جاهلی و آیینۀ تمام نمای آن است که فرهنگ آداب و رسوم زندگی مردم و همچنین موقعیّت جغرافیایی و اجتماعی و ادبی آن عصر را نشان می‌دهد. بسیاری از پژوهشگران در زمینه‌های مختلف ادبی بر روی آن کار کردند؛ زیرا معلّقات سبع، شناس نامۀ عصر جاهلی است و درک درست این اشعار و بررسی آن‌ها از جوانب مختلف، راهی برای شناخت عصر جاهلی است. ادبیّات عرب به دلیل هم‌جواری جغرافیایی تمدّن‌های عربی و ایرانی از مهم‌ترین دریچه‌های تأثیر فرهنگ و زبان عرب بر ادبیّات فارسی است، اگرچه این تأثیر، متقابل و عمیق است؛ اما بی‌گمان تأثیر ادبیّات عرب بر شاعران دوره‌های آغازین ادبیّات فارسی عمیق تر و بزرگ‌تر است. یکی از اهداف اصلی این پژوهش، تحلیل و مقایسۀ اثرپذیری ساختاری و مضمونی شاعران برجستۀ سبک خراسانی در وصف معشوق از معلّقات سبع است. اکثر صاحب‌نظران، متّفقند که شاعران ایرانی در سرودن اشعار مربوط به اطلال و دمن، دنباله رو شاعران عرب بوده‌اند و از شاعران عرب تقلید کرده‌اند. جستار حاضر با روش تطبیقی و رویکرد توصیفی-تحلیلی می کوشد تا اثرپذیری ساختاری و مضمونی شاعران برجستۀ سبک خراسانی در وصف معشوق از معلّقات سبع را مشخّص سازد و به این پرسش ها پاسخ دهد که میزان تأثیرپذیری شاعران برجستۀ سبک خراسانی در زمینۀ وصف معشوق از شاعران معلّقات چگونه است؟ و کدام شاعر سبک خراسانی تأثیر بیشتری از شاعران معلّقات گرفته است؟ Manuscript profile

معلقات سبع یکی از گنجینه‌های فرهنگی بزرگ بشر و از افتخارات تاریخ ادبیات و ادبیات عرب است. کشور ایران به دلیل هم‌جواری با سرزمین‌های عرب از زبان، ادبیّات و فرهنگ عرب تأثیر پذیرفته است. اگرچه این تأثیر، متقابل و عمیق است؛ اما بی‌گمان تأثیر ادبیات عرب بر شاعران دوره‌های آغازین ادبیات فارسی عمیق‌تر و بزرگ‌تر بوده است. یکی از اهداف اصلی این پژوهش تحلیل و مقایسۀ اشعار مربوط به توصیف اطلال و دمن در معلقات سبع با شعر چهار تن از برجسته‌ترین شاعران سبک خراسانی؛ یعنی عنصری، منوچهری دامغانی، امیرمعزی و ناصرخسرو است. نویسنده در این پژوهش درصدد آن است تا به شیوۀ توصیفی – تحلیلی و ابزار کتابخانه‌ای به بررسی، تحلیل و توصیف اطلال و دمن در معلقات سبع و شاعران برجستۀ سبک خراسانی بپردازد. اکثر قریب به‌اتفاق محقّقانی که دربارۀ تأثیرپذیری شعر فارسی از شعر عربی در مقولۀ توصیف اطلال و دمن قلم‌فرسائی کرده‌اند، در این نظر متفق‌اند که شاعران ایرانی در سرودن اشعار مربوط به بازمانده‌های خانۀ معشوق دنباله‌رو شاعران عرب بوده‌اند و از شعر شاعران سرشناس عرب در این زمینه به‌عنوان الگو و نمونۀ کار خود استفاده کرده‌اند. نتایج پژوهش حاکی از آن است که شاعران فارسی زبان نتوانسته‌اند مانند شاعران عرب، حس اندوه و فراق عاشق از دیدن اطلال را به مخاطب انتقال دهند و در این راه ناکام بوده‌اند و در این نوع ادبی، شعرشان حاصلی جز تکلف‌گویی نداشته است. Manuscript profile