بیان نمادین به عنوان یکی از ظریف‌ترین شگردهای هنری در میان عناصر گوناگون خیال، یکی از اصلی‌ترین ساختارهای زبانی در شعر معاصر به حساب می‌آید. در این میان، عنصر شب، دارای بار معنایی متفاوتی در شعر معاصر عربی و فارسی است؛ به گونه‌ای که فضای شبانه و موقعیت خاص آن، خوانش‌های متفاوتی را در میان سرایندگان دو زبان سبب شده است. بهره‌گیری از این نماد طبیعی در راستای بیان اعتراض به وضعیتِ موجود، از کارکردهای شب در شعر دو زبان است؛ به نحوی که شاعران با استفاده از این ظرفیّت نمادین، اعتراض خویش را به تیرگی و خفقان اوضاع بیان می‌دارند. در این جستار با رویکرد تطبیقی و با روش تحلیلی- توصیفی و با بهره‌گیری از مکتب آمریکایی در ادبیات تطبیقی، با انتخاب برخی سرایندگان از شعر معاصر عربی (بیاتی، سیاب، بلند حیدری و شابی) و شعر معاصر فارسی (نیما، طاهره صفارزاده و اخوان) به بررسی نمادپردازی از نماد شب به عنوان سمبلی اعتراض‌آمیز خواهیم پرداخت. Manuscript profile

عائشه تیمور شاعر برجسته معاصر مصر و پیشگام نهضت ادبی زنان در این کشور، وپروین اعتصامی مهین بانوی شعر و ادب ایران که هر دو تربیت یافته خانوادهای ریشه دارو فرهنگی بودند، اشعار نغز و گران سنگی را به دنیای شعر معاصر عرضه کردند . ایندو بانوی شاعر، از سرچشمه غنی آموزه های اسلامی و فرهنگ دینی، بهره های فراوانجستند و از آن در جهت باروری مضامین شعری خود استفاده کردند. توصیه به برخیصفات دینی و اخلاقی همچون حجاب و عفت، صبر و بردباری، استفاده واژگانی ومعنایی از آیات قرآن کریم، از جمله مضامین سروده های این دو شاعر است. همچنینغمسرودههای مشترک، و بیان عاطفه مادری، از دیگر موارد اشتراک در اشعار این دوسراینده است. Manuscript profile

دعوت به وحدت و انسجام ملی، از درونمایه های اصلی در ادب پایداری است. از همین رو، یکی از گفتمان های مورد توجه در میان شاعران بیداری اسلامی در شعر معاصر فارسی و عربی، موضوع اتحاد و دعوت همگانی به همبستگی و تشکیل صف واحد در برابر دشمنان است. این مقوله مهم سیاسی- اجتماعی که سرچشمه های اصلی آن، رهنمودهای قرآن کریم و احادیث نبوی(ص) است، در دوره معاصر و در سروده های شاعران دو زبان، بازتاب گسترده ای دارد؛ به نحوی که این شاعران، عامل اتحاد در زمینه های دینی و نیز ملی را یکی از اصلی ترین عوامل پیروزی و موفقیت مسلمانان در صحنه های سیاسی و اجتماعی خود می دانند. در این جستار با گذری بر اشعار مهم ترین سرایندگان معاصر فارسی و عربی در عرصه ادب پایداری، به بررسی و تحلیل دیدگاه آنان درباره مسأله وحدت خواهیم پرداخت. رهیافت این پژوهش گویای آن است که این شاعران، ضمن برشمردن خطرات تفرقه و دودستگی، اتحاد را در دو حوزه اسلامی و ملی آن، اساس رسیدن به اهداف و شکست توطئه ها و نقشه های دشمن می دانند. Manuscript profile

قرآن کریم کلام راستین الهی، علاوه بر اینکه یک مجموعه کامل از پیام های دینی- عقیدتی است، در زمره کتاب های غنی ادبی نیز محسوب می گردد. این کتاب الهی دارای تصویرهایی با خیالی گسترده و عمیق بوده که در گستره خیال آن‌ها، عناصری چون تشبیه، استعاره، موسیقی، حس آمیزی، رنگ و ... نقش اساسی دارند. یکی از ارکان و عناصر مؤثر در زیبایی ادبی این تصویرها، استفاده از رنگ می باشد؛ هرچند تنوع و گوناگونی رنگ‌ها در این کتاب آسمانی اندک است، اما همین تنوع اندک نیز در پروردن خیال مخاطب، نقشی ارزنده دارد. رنگ‌های بکاررفته در قرآن کریم یا به منظور توصیف یک چیز یا یک پدیده، مورد استفاده واقع شده اند یا دارای معانی استعاری، کنایی و گاه تشبیهی می باشند؛ پژوهش حاضر می کوشد با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی و ابزار کتابخانه ای به تبیین و بررسی کاربردهای رنگ‌های موجود در قرآن کریم پرداخته و دلالت های هر یک را تبیین کنند. Manuscript profile

إنّ مظاهر الحزن والقلق وفقدان التوازن الفکري والاجتماعي، هي تجليّات مختلفة للشعور الاغترابي لدی الإنسان. فالشاعر العربي المعاصر کإنسانٍ مثقّف وذي عواطف جياشة، سواء عاش في ظلّ الاستعمار أو في ظلّ أنظمة مصادرة للحريّة يعاني من کلّ أنواع الضياع والغربة، فيفقد حينئذٍ إنسانيّته ويصبح عاجزاً عن التواصل مع المجتمع ومع ذاته المنسيّة. ثریا العریض واجَت في حياتها صراعات مريرة مع الاستعمار والاستبداد الداخلي، وقضت مدةً طويلةً في صراعٍ فکري مع نفسها والمجتمع حولها. الابتعاد عن الوطن، والتبرّم بالدهر، والإخفاق في الحبّ وفقدان رعاية الأمّ، والإحساس بالضياع والتيه في الدنيا والوحشة الروحيّة فيها، والضجر من المجتمع وتقاليده، وتجربة الاستبداد السياسي، هي من أهمّ عوامل ظهور الشعور الاغترابي لدی ثریا العریض. فالمقالة هذه تعتمد في خطّتها الدراسيّة علی المنهج الوصفي- التحليلي واستقصاء أنواع الاغتراب ومن ثمّ تطبيقها علی نماذج شعريّة للشاعرة کأديبةٍ بارزةٍ في الشعر الکويتي المعاصر، فهي تکشف عن أبعاد هذه الظاهرة الاغترابيّة من خلال أشعارها وتصل إلی نتائج تساعدنا علی معرفة جذور شخصيّة الشاعرة وخباياها الذهنيّة التي انعکست في شعرها. Manuscript profile

بَحرینُنا وُلدَتْ لِتبْقی/ أنّها تأبی الضِّیاعْ (ابن البحرین) ممّا لا ریبَ فیه أنّ الصحوة الإسلامیّة فی المنطقة تدلّ علی الوعی الإسلامی والشعور بالحریّة للشعوب واستعدادهم للوقوف أمام الظلم والبطش. بیدَ أنّ الشعراء الأحرار یُساندون شعبهم المضطهد فی ذلک الموقف الشجیع ویتّهمون حکّام العرب بأنّهم أداة ولُعب بأیدی الدول الغربیّة یقودون المجتمع نحو الیأس ویهیّئونهم لقبول الذلّ والهوان. إنّ هذه المقالة وفقاً علی منهج الوصفی- التحلیلی قامتْ علی استخراج مظاهر المقاومة فی دیوان جراحات البحرین للشاعر البحرینی المکنّی بـ ابن البحرین ووصلتْ إلی أنّ الاختناق والاستبداد الحاکم فی البحرین والظلم فی المجتمع، کان من أهمّ العوامل الرئیسیّة لبروز مظاهر المقاومة فی هذا الدیوان. ولصاحب الدیوان مناهج متعدّدة فی ساحة المقاومة والصمود أمام آل الخلیفة، منها السخریّة اللاذعة الموجّهة إلی هذه العائلة، وتوظیف الأسالیب البلاغیّة البدیعة لتصویر دعوته إلی الحریّة والاستقلال والخلاص من مخالب سلطة الظالمین. یشیرُ الشاعر فی دیوانه إلی الثورة الإسلامیّة فی إیران ویفتخر بها ویعتبرها ثورة مبارکة للقضاء علی الطغیان والظلم فی العالم. Manuscript profile

یُعدُّ الحزن مَعلماً بارزاً فی أشعار منزوی وعبدالصبور وله دوافع ذاتیة وسیاسیة. رغم المزید من القواسم المشترکة التی نستقصیها بین الشاعرین ثمّة فوارق بینهما ومن أبرزها أنّ دور الدوافع الذاتیة المثیرة للحزن فی نفس منزوی أکبر وأشدّ من البواعث السیاسیة. زدْ علی ذلک أنّ الحزن فی کثیر من الأحیان یؤدّی إلی بروز حالة من التشاؤم فی نفس منزوی؛ وعلی نقیض ما نجده فی منزوی فإنّ الحزن لدی عبدالصبور بات فی الأغلب حصیلة المشاکل والخطوب الناجمة عن القضایا السیاسیة والاجتماعیة. ثمّ إنّ الحزن لدیه لم یرتقِ إلی مستوی التشاؤم بل تظلّ ملامح التفاؤل طاغیة علی شعره. علی أیة حال فإنّ أشعار الشاعرین جاءت صورة مختزلة عن حیاة الإنسان الیوم بکلّ ما تنطوی علیه من آلامٍ وآمال. یهدف هذا المقال إلی دراسة ظاهرة الحزن فی شعر عبدالصبور ومنزوی وذلک بالاعتماد علی المنهج التحلیلی والتوصیفی المتّبع للمدرسة الأمریکیة. Manuscript profile

Mastooreh Ardalan and Ayesheh Teimoor are contemporary poets and authors lived in the same period in Iran and Egypt. In spite of the fact that the complications of their time limited women's activity in literary and scientific fields, they found their ways to the Persian and Arabic poetic circle, and they composed the most delicate and stunning poems. Both poets were born from Kurd descendants provided their common concepts in religion. Obligation to Islamic creed and morality are common motifs in their poems. They both emphasize on Islamic cover (Hejab) for women and strongly believe in its dignity. Also, they both have allusions to characters from holy Quran in their poems. Mastooreh has continuously praised Islam's prophet's intimate family members in his poems. Similarly, mystical prays and using Quran lexicons are other association between these two poets. Using library and critical research, this paper aims at comparative study of common religious motifs in poems of these two less recognized poets. Manuscript profile

سید قطب از چهره های برجسته ی قرن بیستم است که علاوه بر اندیشه های دینی و سیاسی، دارای نظرات نقدیِ قابل تأمّلی در زمینة ادبیات و شعر است. او در رابطه با اشعار حافظ و خیام، دیدگاه های مهمی دارد و ضمن اینکه این دو سرایندة ایرانی را دارای مشربی عرفانی می داند، حافظ را به طور کلی، شاعری خوش مشرب و آمیخته از اندیشه های عاشقانه و غیبی دانسته، و خیام را نیز عارفی رنجور در جستجوی حقیقت گم شده ای می داند که در تاریکی ها، پرتوی از روشنایی را نمی یابد. این آراء، از یک سو، بیانگر آشنایی سید قطب با ادب و فرهنگ ایران زمین است؛ و از سویی دیگر، نشانِ از مطالعاتِ دقیق وی در رابطه با شاعرانِ سترگ ایرانی دارد. پژوهش حاضر، درنگی بر نظرات وی در مورد این دو شاعرِ بزرگ ایرانی است. Manuscript profile

آرمان شهر در اندیشه ی شاعران و ادیبان، مدینه ی فاضله و ناکجاآبادی است که در آن، همه ی انسان ها در آزادی و سعادت زندگی می کنند و از ظلم و جور و بی عدالتی خبری نیست. رؤیای چنین جامعه ی آرمانی، در میان شاعران رمانتیسم، نمود بیشتری دارد؛ چرا که این شاعران، به دلیل احساس نوعی تنهایی و غربت، به طرح آرمان شهر خیالی و جهان مثالی خود می پردازند و آن را به گونه های مختلفی تجسّم می کنند. جبران خلیل جبران و سهراب سپهری، به عنوان دو شاعر رمانتیک در ادبیات معاصر فارسی و عربی، از میان گونه های مختلفی که می توان برای رمانتیسم قائل شد، به طور ویژه به رمانتیسم آرمانشهری پای بند بوده اند و تلاش آنها بر این بوده تا با مشربی عرفانی و رویکردی صوفیانه، دنیای رؤیایی خود را ترسیم نمایند. سهراب، شهر پشت دریاها و گاهی هیچستان و ده بالادست را سمبل هایی از دنیای آرمان شهر خود می داند، و در مقابل جبران نیز،جنگل را نماد آرمان شهر خود برگزیده است. همچنین هر دو شاعر، ویژگی هایی همچون عشق، عدالت، زیبایی، معرفت و شناخت و ...، برای جهان مطلوب خود برمی شمارند. در این پژوهش و با شیوه ی تحلیلی- توصیفی و بر اساس مکتب آمریکایی ادبیات تطبیقی، به بررسی دیدگاه دو شاعر به مقوله ی آرمان شهر و ویژگی های آن خواهیم پرداخت. Manuscript profile

دومین همایش ملّی زبان و ادبیات فارسی دانشگاه پیام نور در آبان ماه 1392 در دانشگاه پیام نور بجنورد برگزار شد که در نهایت سیصد و نوزده مقاله از آن برگزیده و در مجموعه مقالاتی به نام" شکوه سخن" گردآوری شد. نویسندگان این جستار با بررسی کتابچه چکیده مقالات همایش، درصددند به بررسی تحلیلی- آماری و نیز نقد این مقالات بپردازند. بدین منظور موارد زیر در سه محور مورد بررسی قرار گرفت: محور اول به بررسی آماری و تحلیلی تعداد نویسندگان مقالات، مدارک نویسندگان، میزان همکاری بین نویسندگان، مراکز و مؤسسات فعال در همایش پرداخته است. در محور دوم مقاله نیز بحث عناوین مقالات مورد بررسی قرار گرفت. موضوع دیگری که مورد بررسی قرار گرفته است، بحث مختصر یا کلّی بودن موضوع و عنوان بحث است. نگارندگان در پایان مقاله پیشنهادهایی در جهت بهبود روند ارائه مقالات در همایش های آتی ارائه کرده اند. Manuscript profile

امام رضا (ع) تجسّم زیباترین و والاترین نمودهای اخلاقی است. با بررسی اشعار ایشان پی می بریم شعر آن حضرتبا حِکَم و مفاهیم تعلیمی و اخلاقی گره خورده است. در این میان، سعدی شیرازی که بوستان و گلستان او، آینة تمام نمای ادبیات تعلیمی در گسترة شعر کهن پارسی است، مضامین اخلاقی ـ تعلیمی بسیاری را در اشعار خود جای داده است. نکتة تأمل برانگیز در مقایسة اشعار تعلیمی امام رضا(ع) با مضامین تعلیمی در سروده های سعدی، شباهت های بسیار میان این اشعار است؛ به گونه ای که گویی سعدی پس از چند قرن، پیام های اخلاقی آن حضرترا دوباره با الفاظی دیگر تکرار کرده است. نگارنده در این پژوهش می کوشد تا با استفاده از نظریة بینامتنیّت، ضمن برجسته کردن مضامین تربیتی و اخلاقی در اشعار امام رضا(ع)، به شباهت ها و اشتراکات اشعار تعلیمی سعدی با سروده های رضوی بپردازد و آن را در گذرگاه ادبیات تعلیمی بررسی و تحلیل کند. پژوهش برپایة روش تحلیلیـتوصیفی و براساسِ مکتب امریکایی در ادبیات تطبیقی است. همچنین در میان آثار سعدی، تمرکز بیشتر بر دو اثر گلستان و بوستان است که بارِ تعلیمی دارد. فرایند بینامتنی در این پژوهش بیانگر آن است که بیشترین شکلِ بینامتنیِ اشعار سروده های تعلیمی سعدی با اشعار تعلیمی رضوی، بینامتنیتِ امتصاص یا همان نفی متوازی است که سعدی در آن، معانی و مفاهیمِ اشعار آن امام(ع) را در موضوعاتِ مختلفِ تعلیمی و اخلاقی، به شیوه های مختلف بیان کرده است. Manuscript profile