مقدمه و هدف پژوهش: پرداختن به موضوع کیفیت در فضاهای باز شهری و ارزیابی و احصای کمبودهای این فضاها، می‌تواند در راستای مباحث گذران اوقات فراغت، برای مدیران و برنامه ریزان شهری اهمیت ویژه ای داشته باشد. بنابر این معرفی فرآیندی که بتواند ارزیابی جامع از فضاهای باز شهری از زاویه کیفیت‌های محیطی ارایه نماید و امکان مقایسه و رتبه بندی فضاهای باز شهری را فراهم نماید ضروری بوده و از اهداف این تحقیق می‌باشد. روش تحقیق: این تحقیق به روش توصیفی ـ پیمایشی با رویکرد کمی ـ کیفی و به صورت یک مطالعه موردی انجام شده است که با استفاده از مبانی نظری موضوع، اقدام به معرفی 45 نماگر کیفیت در فضاهای باز شهری (به عنوان چک لیست ارزیابی) شده و سپس با استفاده از تکنیک پیاده روی اکتشافی، نماگرهای مذکور در 82 مورد از فضاهای باز شهر اراک مورد ارزیابی قرار گرفته و داده‌های لازم جمع آوری شده و از این داده ها، برای مقایسه و رتبه بندی فضاهای مذکور، و ارزیابی نماگرهای 45 گانه، با بهره گیری از روش BWM و تکنیک TOPSIS، استفاده شده است. یافته ها: در بررسی وزن تاثیر نماگرهای مفهوم کیفیت در تبیین مفهوم کیفیت در فضاهای باز شهری، برای نماگرهای 45 گانه مورد بررسی، وزنی بین 03/0 تا 67/0 محاسبه گردیده است. کمترین وزن به مربوط به نماگر عدم کنترل ورودی به فضا (با زمان بندی مشخص شده) و بیشترین وزن مربوط به نماگر وجود محوطه‌ها و امکانات بازی و هیجانات برای همه سنین بوده است. با اعمال اوزان محاسبه شده در رتبه بندی فضاهای مورد بررسی، امتیاز اکتسابی هر فضا، تعیین گردیده و فضاهای باز مورد مطالعه رتبه بندی شده اند. نتیجه گیری: نتایج پژوهش نشان می‌دهد فضاهای باز شهر بازی لاله، پارک شهدای گمنام، محله شهر صنعتی، مجموعه مصلی، پارک شهر، بازار، پارک بانوان، پارک مشاهیر، پارک معلم و پارک رودکی، از لحاظ کیفی جزء ده فضای برتر شهر اراک محسوب می شوند. با در نظر گرفتن امتیاز اکتسابی هر فضا دررتبه بندی فضاهای باز مورد مطالعه، مشاهده می‌شود هیچیک از فضاهای باز شهر اراک نتوانستند بیش از70 درصد امتیازات کیفی مورد نظر را کسب نمایند و حدود 47 درصد فضاهای مورد بررسی امتیازی بین 50 تا 60 درصد کسب کرده و حدود 38 درصد هم حائزکمتر از 50 درصد امتیازات کیفی شده اند. این اعداد حکایت از وضعیت نامطلوب کیفیت فضاهای باز مورد بررسی دارند و می‌توان گفت فضاهای باز شهر اراک، تا رسیدن به وضعیت مناسب فاصله زیادی دارند. Manuscript profile

مقدمه و هدف پژوهش: در دنیای امروز صنعت گردشگری با ویژگی شتاب دهندگی که به تمامی حوزه‌های توسعه و تقویت فرهنگ و هنر دارد، تبدیل به بزرگترین پیشران توسعه در جوامع مختلف گردیده است. در این میان مبحث گردشگری شهری هم می تواند به عنوان مهمترین بستر تعالی و توسعه ظرفیت‌های گردشگری، ایفای نقش نماید. این موضوع ارتباط تنگاتنگی با ارزشهای محیط طبیعی و میراث فرهنگی شهرها داشته و کمیت و کیفیت آن یکی از شاخصهای توسعه و عمرا ن شهری محسوب می گردد. معمولا شهرهایی که فاقد منابع داخلی اقتصادی برای توسعه هستند از عنصر ریخت شناسی فضای شهری به عنوان منابع گردشگری استفاده نموده و به کمک طراحی شهری توانسته اند بستر مناسبی برای ارتقاء اقتصاد محلی خویش فراهم آورند و هدف از این پژوهش هم معرفی موثرترین برنامه‌های اجرایی ارتقاء کیفیت طراحی شهری در شهر اراک است. روش پژوهش: در این مطالعه محقق با استفاده از روش تحقیق توصیفی از نوع پیمایشی، ابتدا اقدام به استخراج مهمترین برنامه‌های اجرایی ارتقاء کیفیت فضای شهری از متون علمی در سطح بین المللی پرداخته ودر جمع بندی کار یک مدل ساختاری پیشنهاد نموده است و سپس با جویاشدن نظر متخصصین امور شهری در قالب پرسشنامه داده‌های لازم استحصال شده و با استفاده از تکنیک تحلیل عاملی و نرم افزار لیزرل مدل ساختاری پیشنهاد شده را اصلاح و مدل نهایی تایید شده ای را برای شرایط شهر اراک ارائه داده است. یافته‌ها: از یافته‌های این پژوهش استخراج برنامه‌های اجرایی ارتقاء کیفیت طراحی شهری درشرایط شهر اراک در قالب یک مدل ساختاری است. و همچنین با توجه به بار عاملی محاسبه شده برنامه‌های اجرایی مذکور اولویت بندی شده اند. نتیجه گیری: بر اساس مدل تایید شده و نتایج حاصله، مهمترین برنامه اجرایی کارآمد برای توسعه گردشگری در شهر اراک پرداختن به موضوع ساختار و خوانایی در این شهر است. Manuscript profile

فضاهای باز شهری پتانسیل بالایی برای انواع فعالیت های شهری از جمله گذران اوقات فراغت دارند. این موضوع با رشد شهرنشینی و تغییراتی که در سبک زندگی شهروندان رخ داده، اهمیت بیشتری یافته و معرفی نماگرهای تبیین کننده مفهوم کیفیت در این فضاها و چگونگی روابط بین آنها می تواند برای برنامه ریزان شهری اهمیت ویژه ای داشته باشد. پژوهش حاضر، یک مطالعه توصیفی - تحلیلی با رویکرد کمی - کیفی است. در این تحقیق با درنظرگرفتن رابطه بین کیفیت فضاهای باز به عنوان هدف و شاخصهای عینی تبیین کننده آن، به عنوان نماگرهای مفهوم کیفیت، یک مدل ساختاری اندازه گیری پیشنهاد شده و چگونگی روابط بین نماگرهای معرفی شده و ضریب تاثیر آنها روی هدف پژوهش، با استفاده از تحلیل عاملی تاییدی مورد بررسی قرار گرفته است. بر اساس یافته های حاصله، از بین نماگرهای 45 گانه ای که در مطالعات تئوریک به عنوان نماگرهای مفهوم کیفیت در فضاهای باز شهری برای گذران اوقات فراغت احصاء گردید، 7 نماگر قدرت تبیین کنندگی لازم را نداشته و حذف شده اند و نماگرهای مفهوم کیفیت به تعداد 38 نماگر رسید. در بررسی روابط و چگونگی تاثیر گذاری و تاثیر پذیری این نماگرهای 38 گانه روی همدیگر ، مشخص گردید، 11 مورد از این نماگرها، با سایر نماگرها همبستگی ندارند. همچنین با بررسی بارعاملی محاسبه شده برای نماگرهای مذکور مشاهده گردید، نماگر وجود زمین و امکانات بازی و هیجان برای تمامی سنین با کسب ضریب تاثیر 66/0 ، بیشترین تاثیر را بر کیفیت فضاهای باز دارد. این نماگر جزء یازده شاخصی است که عملکرد مستقل و غیر همبسته دارد. همچنین برخی نماگرها مثل نماگر ابزار فعالیتهای سرگرمی، ورزش و آمادگی جسمانی با ضریب تاثیر 62/0 ، هر چند جزء شاخصهای 11 گانه مستقل نیست اما باز هم ضریب تاثبر بالایی به دست آورده است، این را می توان از این جهت توضیح داد که اهمیت شاخصهای 11گانه مستقل، به دلیل داشتن ضریب تاثیر بالاتر نیست، بلکه این اهمیت به دلیل مستقل بودن و عدم همپوشانی کاستی های احتمالی توسط سایر شاخص ها است، بنابراین مدیران و برنامه ریزان شهری باید نسبت به وضعیت آنها (نماگرهای مستقل) حساسیت بیشتری داشته باشند. Manuscript profile

از جمله عملکردهای مهم فضاهای باز شهری موضوع گذران اوقات فراغت در این فضا هاست که در دهه های اخیر با توجه به سرعت رشد شهرنشینی و انقلابی که در سبک زندگی شهروندان رخ داده، از اهمیت مهمتری هم برخوردار شده است. بدیهی است پرداختن به موضوع کیفیت در فضاهای باز شهری و ارزیابی و احصای کمبودهای این فضاها، می تواند در راستای مباحث گذران اوقات فراغت، برای مدیران و برنامه ریزان شهری اهمیت ویژه ای داشته باشد. بنابر این معرفی فرآیندی که بتواند ارزیابی جامع از فضاهای باز شهری از زاویه کیفیت های محیطی ارایه نمایدضروری بوده و از اهداف این تحقیق می باشد. این تحقیق به روش توصیفی ـ پیمایشی با رویکرد کمی ـ کیفی و به صورت یک مطالعه موردی انجام شده است. در این پژوهش با استفاده از مبانی نظری موضوع، اقدام به معرفی 45 نماگر کیفیت در فضاهای باز شهری (به عنوان چک لیست ارزیابی) شده و سپس با استفاده از تکنیک پیاده روی اکتشافی، نماگرهای مذکور در 82 مورد از فضاهای باز شهر اراک مورد ارزیابی قرار گرفته و داده های لازم جمع آوری شده و از این داده ها، برای مقایسه و رتبه بندی فضاهای مذکور، با بهره گیری از روش BWM و تکنیک TOPSIS، استفاده شده است. بر اساس نتایج حاصله در فضاهای باز مورد مطالعه در شهر اراک، فضای شهربازی لاله و پارک شهدای گمنام به ترتیب رتبه های اول و دوم را کسب نموده اند. و فضای باز طرفین بلوار شریعتی به عنوان بدترین فضا برای گذراندن اوقات فراغت معرفی شده است. در این فضا، نماگر" سازگاری قرارگاههای رفتاری" بدترین شرایط را داشته است. و همچنین در کل فضاهای باز شهر اراک نماگر" مناسب بودن طرح و طراحی با نیاز کاربران و پویایی آن" بیشترین ضریب تاثیر را بر کیفیت فضاهای باز این شهردارد.

Manuscript profile

موضوع گذران اوقات فراغت یکی از نیازهای مهم شهروندی در دوران معاصر است که در کشورهای در حال توسعه با مشکلات متعددی مواجه است. این پژوهش با هدف معرفی ابزاری جامع و کارآمد برای ارزیابی و درک کیفیت فضاهای باز شهری مرتبط با اوقات فراغت انجام شده است. پژوهش حاضر کاربردی و به لحاظ روش، توصیفی ـ تحلیلی بوده و با رویکرد آمیخته (کیفی ـ کمی) صورت گرفته است. برای جمع‌آوری داده‌ها، از تکنیک پیاده‌روی اکتشافی در فضاهای باز شهر اراک استفاده شده است. در این تحقیق، مدل پیشنهادی برای تحلیل و بررسی فضاهای باز شهری تدوین و با استفاده از نرم‌افزار لیزرل و بررسی شاخص‌های برازش مدل‌های ساختاری، مورد تأیید قرار گرفته است. نتایج این پژوهش می‌تواند به برنامه‌ریزان و مدیران شهری در خلق فضاهای باز کم‌نقص‌تر کمک مؤثری نماید.بر اساس یافته‌های حاصل از بررسی شاخص‌های برازشی، در تحلیل کیفیت در فضا‌های باز شهر اراک، مؤلفه کیفیت‌های زیست محیطی به صورت مستقل عمل کرده ولی مؤلفه کیفیت‌های عملکردی ـ فرمی و تجربی ـ زیبایی شناختی همبستگی دارند. همچنین مؤلفه کیفیت‌های "تجربی ـ زیبا شناختی" ، تأثیر بیشتری بر کیفیت فضا‌های باز برای گذران اوقات فراغت داشته است. از بین نماگر‌های 45‌گانه کیفیت، که مورد بررسی قرار گرفته، نماگر"وجود و شرایط فضا‌های دنج و خلوت و امکانات ایجاد آسایش اقلیمی" ، بیشترین تأثیر را در ارتقای کیفیت فضا‌های باز برای گذران اوقات فراغت در شهر اراک دارد. این گویه جزء معیار "آسایش و راحتی" از مؤلفه کیفیت‌های تجربی ـ زیبایی شناختی، محسوب شده است. Manuscript profile