امروزه برنامه‌ریزی و سیاست‌گذاری در بخش مسکن به‌ویژه مسکن حداقل و قابل استطاعت برای گروه‌های کم‌درآمد از اصلی‌ترین و مهمترین مباحث مطالعات اقتصادی، جمعیتی و اجتماعی به‌شمار می‌آید. در این راستا، تأکید بر رویکردهای جامع و سیستمی در برنامه‌ریزی و سیاست‌گذاری مسکن ضرورتی اجتناب‌ناپذیر می‌باشد. با توجه به اهمیت برنامه‌ریزی مسکن گروه‌های کم‌درآمد بر مبنای رویکردهای جامع، هدف از تحقیق حاضر امکان‌سنجی برنامه‌ها و سیاست‌های تأمین مسکن حداقل با تأکید بر رویکرد آمایش سرزمین در استان آذربایجان شرقی می‌باشد. روش تحقیق در مطالعه‌ی حاضر آمیخته (ترکیب رویکردهای کیفی-کمی)، هدف کاربردی و ماهیت توصیفی- تحلیلی می‌باشد. همچنین جامعه‌ی آماری تحقیق شامل مدیران، مسئولان و کارشناسان حوزه‌ی مسکن می‌باشد که حجم نمونه با استفاده از روش دلفی و نمونه‌گیری هدفمند 200 نفر برآورد گردیده است. به‌منظور تجزیه و تحلیل اطلاعات تحقیق نیز از روش حداقل مربعات جزئی در نرم‌افزار Smart-pls استفاده شده است. نتایج تحقیق نشان می‌دهد که رویکرد آمایش سرزمین در برنامه‌ها و سیاست‌های تأمین مسکن حداقل استان آذربایجان شرقی به‌صورت کامل و جامع تحقق نیافته است. از عوامل اصلی عدم تحقق‌پذیری رویکرد آمایش سرزمین در برنامه‌ها و سیاست‌های تأمین مسکن حداقل استان می‌توان به عدم تثبیت جمعیت و جلوگیری از مهاجرپذیری بیشتر به مادرشهر تبریز، دخالت دلالان (عدم دخالت مناسب دولت) در قیمت‌گذاری زمین و مسکن و اجاره‌بها در شهرها و ایجاد مالیات مضاعف بر خانه‌های خالی از سکنه و عدم شناسایی دقیق و هوشمند گروه‌های کم‌درآمد (دهک‌های اول تا چهارم) و عدم شکل‌گیری صندوق‌های مالی اعتباری خاص در راستای تسهیل در دریافت و بازپرداخت تسهیلات اشاره کرد. Manuscript profile

امروزه برنامه‌ریزی و سیاست‌گذاری در بخش مسکن در رویکرد فضایی و منطقه‌ای به‌ویژه مسکن قابل استطاعت برای گروه‌های کم‌درآمد از اصلی‌ترین و مهمترین مباحث مطالعات اقتصادی، جمعیتی و اجتماعی به‌شمار می‌آید. در این راستا، تأکید بر رویکردهای جامع و سیستمی در برنامه‌ریزی و سیاست‌گذاری فضایی مسکن در راستای تأمین مسکن قابل استطاعت ضرورتی اجتناب‌ناپذیر می‌باشد. با توجه به اهمیت برنامه‌ریزی مسکن گروه‌های کم‌درآمد بر مبنای رویکردهای جامع و دیدگاه فضایی، هدف از تحقیق حاضر آسیب‌شناسی نظام برنامه‌ریزی مسکن گروه‌های کم‌درآمد با تأکید بر رویکرد آمایش سرزمین در استان آذربایجان شرقی به‌منظور شناسایی وضعیت موجود و ارائه‌ی راهکارهای اجرایی برای دست‌یابی به وضعیت مطلوب می‌باشد. در این راستا، روش تحقیق حاضر از نظر هدف کاربردی و از نظر ماهیت تحلیلی-اکتشافی می‌باشد که به‌منظور تحلیل داده‌ها از روش کیفی تحلیل عاملی کیو Q استفاده شده است. جامعه‌ی آماری تحقیق نیز شامل مدیران شهری و کارشناسان آشنا به مسائل برنامه‌ریزی مسکن می‌باشد که حجم نمونه با استفاده از روش دلفی هدفمند و با توجه به کیفی بودن تحقیق و بهره‌مندی از روش مصاحبه‌ی عمیق 14 نفر تعیین شده است. یافته‌های تحقیق نشان می‌دهد که مهمترین نارسایی‌های برنامه‌ریزی مسکن گروه‌های کم‌درآمد استان آذربایجان شرقی با تأکید بر رویکرد آمایش سرزمین در سه عامل سیاست‌های اقتصادی بازار مسکن، سیاست‌های عمران، شهرسازی و ساخت مسکن و همچنین سیاست‌های کلان (ساختاری) قابل بیان بوده که در مجموع 841/77 درصد از واریانس کل را تبیین می‌کنند. همچنین سیاست‌های برنامه‌ریزی مسکن در مراحل فرایند آمایش سرزمین سازماندهی مطالعات، بررسی وضع موجود و قابلیت‌سنجی و آینده‌نگری نیز دارای کاستی‌های اساسی می‌باشد. Manuscript profile