نهج‌البلاغه از منابع معتبر اسلامی است که گاه شکل تمثیلی به خود می‌گیرد. در تذکرةالاولیا نیز شرح ‌حال 97 تن از عارفان ذکر شده است که ضمن بیان احوال هرکدام، عقاید عرفا پیرامون مسائل مختلف بیان می‌شود. با توجه به گرایش عمومی به مسائل عرفانی و عدم اطلاع از جزئیات بعضی آداب ‌و رسوم آن و افراط‌ و تفریط‌های عرفا در امور زندگی، لازم است با بررسی علمی و منطقی این آثار و آسیب‌شناسی آن‌ها، شناخت دقیق و بهتری به دست آورد. هدف از پژوهش حاضر، یافتن پاسخ به این سؤالات است که مباحث و موضوعات این دو کتاب تا چه حدی در شیوۀ تمثیلی به همدیگر نزدیک است؟ چه تفاوت‌هایی بین نهج‌البلاغه و تذکرة الاولیا در کاربرد تمثیلات عرفانی وجود دارد؟ تفاوت‌های موجود در نهج‌البلاغه و تذکرة الاولیا نتیجۀ چه نگرش‌هایی است؟ در این پژوهش پس از بررسی موردی چند تمثیل عرفانی در نهج‌البلاغه و تذکرة الاولیا و تطبیق آن با قرآن و حدیث به روش کتابخانه‌ای و استناد به منابع با شیوۀ توصیفی تحلیلی، مهم‌ترین آسیب‌های نظری و عملی سخنان عرفا تحلیل شده است. تمثیل مار و شیر، تمثیل زندان و دوزخ، تمثیل کوچ و کشتی طوفان زده و جنگ و غیره از تمثیل‌های بررسی شده در نهج البلاغه و تذکرة الاولیا است. Manuscript profile

حکایت های تمثیلی ابزاری مؤثردرتغییر وضعیت روحی و فکری مخاطب اند و بر لایه‌های وجود انسانی تأثیر گذاشته دریافتی دیگری را موجب می‌شوند در این میان رویکردی اخلاقی به تمثیل، حرکتی هدفمند است که نظامی گنجه‌ای در مثنوی گرانقدر خود، مخزن‌الاسرار بدان پرداخته است. نظامی در گفتار و رفتار قهرمانان قصّه‌هایش منش و هویّت انسان آرمانی را به تصویر کشیده این ویژگی آثار نظامی موجب شده‌ است تا رفتار اخلاقی شخصیت‌های داستانی او بر اساس یکی از نظریه‌های برگزیده و زبدۀ اخلاقی معاصر غرب تحلیل و میزان مطابقت با مراحل و مراتب آن ارزیابی شود. با توجه به زمینه‌های فطری بشر، به نظر می‌رسد که مسائل اخلاقی تا حدودی دارای عناصر مشترکی در میان فرهنگ‌ها و جوامع انسانی باشد. اما گاهی تعدد و تکثر نظریات اخلاقی چنان می‌نماید که کدهای اخلاقی در میان ملل مختلف نشانی‌های متفاوت داشته باشند. پژوهش در نظریه‌های اخلاقی بر مبنای یکی از غنی‌ترین میراث فرهنگی ایرانی و اسلامی، می‌تواند بین این دو فرض یاد شده برتری یکی را تأیید کند. در این مقاله رفتار اخلاقی اشخاص منظومه برای نخستین باردر چارچوب یک تئوری علمی تحلیل می‌شود. هدف اصلی این پژوهش کاربرد نظریۀ رشد اخلاقی لارنس کلبرگ (Lawrence Kohlberg) در رفتار شخصیت های تمثیلی منظومۀ مخزن الاسرار و پاسخ به ا‌ین پرسش است که آیا درجات ‌اخلاقی اشخاص داستان منظور قابل تفسیر و تحلیل با نظریۀ مراحل رشد اخلاقی کلبرگ است ؟ در نتیجۀ این پزوهش نه کد ‌‌اخلاقی شناسایی شده ‌‌است. Manuscript profile

داستان ﺑﻮﻳﮋه در ژاﻧﺮ ﺗﻌﻠﻴﻤﻲ، در قالب کوتاه و موجز، بدور از هنرنمایی و صحنه پردازی های زاید برگرفته از متن زندگی، بهترین مؤلفه برای معرفی خلق و خوی پدیدآورندۀ اثر ادبی و تأثیرگذارترین اﺑﺰار برای ﺗﺠﻮﻳﺰ ﻫﻨﺠﺎرﻫـﺎی اﺧﻼﻗـﻲ اﺳـﺖ. نظامی در گفتار و رفتار قهرمانان قصّه‌هایش منش و هویّت انسان آرمانی را به تصویر کشیده این ویژگی آثار نظامی موجب شده است تا رفتار اخلاقی شخصیت های داستانی او بر اساس یکی از نظریه های برگزیده و زبدۀ اخلاقی معاصر غرب تحلیل و میزان مطابقت با مراحل و مراتب آن ارزیابی شود. با توجه به زمینه‌های فطری بشر، به نظر می‌رسد که مسائل اخلاقی تا حدودی دارای عناصر مشترکی در میان فرهنگ‌ها و جوامع انسانی باشد. اما گاهی تعدد و تکثر نظریات اخلاقی چنان می نماید که کدهای اخلاقی در میان ملل مختلف نشانی‌های متفاوت داشته باشند. پژوهش در نظریه های اخلاقی بر مبنای یکی از غنی‌ترین میراث فرهنگی ایرانی و اسلامی، می تواند بین این دو فرض یاد شده برتری یکی را تأیید کند. در این مقاله رفتار اخلاقی اشخاص منظومه برای نخستین باردر چارچوب یک تئوری علمی تحلیل می شود. هدف اصلی این پژوهش کاربرد نظریۀ رشد اخلاقی لارنس کلبرگ (Lawrence Kohlberg) در رفتار شخصیت های منظومۀ لیلی و مجنون نظامی و پاسخ به ا ین پرسش است که آیا درجات اخلاقی اشخاص داستان منظور قابل تفسیر و تحلیل با نظریۀ مراحل رشد اخلاقی کلبرگ است ؟ در نتیجۀ این پزوهش پنج کد اخلاقی شناسایی شده است. که هر یک از این کدها کنش های متعددی را در برمی گیرد و بر انگیزه و استدلال خاصی دلالت دارد ومقام بالاترین مراحل رشد اخلاقی کلبرگ را به اخلاق شخصیت های داستان می بخشد این پژوهش به روش تحلیل محتوا و توصیف با استناد به منابع کتابخانه ای مبتنی بر مطالعۀ نشریات وکتب گردآوری شده است این موضوع با وجود توجه پژوهندگان به مسائل اخلاقی در لیلی و مجنون نظامی پژوهشی کاملاً جدید است و پیشینۀ عینی ندارد Manuscript profile

استقبال عبارت است از سرمشق قرار گرفتن شعر شاعری به وسیلة شاعر دیگر و تقلید از وزن و قافیه آن.استقبال در شعر فارسی سابقه و اهمّیّت زیادی دارد. خاقانی یکی از شاعرانی است که به دلیل ویژگی‌های خاصّی که شعر او از لحاظ شکل و محتوا دارد مورد توجّه و استقبال و تقلید شاعران دیگر از جمله در قالب غزل قرار گرفته است؛ خاقانی حدود 340 غزل دارد که شاعران دیگر از جمله سه شاعر بزرگ و برجسته ادبیّات فارسی (مولوی، سعدی و حافظ) به استقبال آنها رفته و تأثیر پذیرفته‌اند. در این مقاله به روش توصیفی ـ تحلیلی و با استفاده از منابع کتابخانه‌ای غزل‌های استقبالی سعدی از خاقانی بررسی شده است. فرض نگارندگان بر این بوده است که سعدی برخی از غزل‌های خود را در استقبال از غزل‌های خاقانی و تحت تأثیر او سروده است. مبتنی بر ایدة مذکور، تأثیرپذیری سعدی از خاقانی در برخی غزل‌هایش اثبات شده است؛ با بررسی دو غزل استقبالی سعدی از خاقانی به عنوان نمونه، تأثیرپذیری او از لحاظ زبانی، ادبی و فکری از جمله در استفاده از قوافی غزل‌های خاقانی ثابت می‌شود با این حال سعدی سعی کرده که سبک و شیوة مخصوص خود را حفظ کند و عناصر برگرفته از غزل خاقانی را در غزل خودش حل کند. ازجمله جایگاه معشوق در غزل سعدی برتر و بالاتر از معشوق غزل خاقانی است. Manuscript profile

کتاب تذکرةالاولیاء، اثر عطّار نیشابوری، سرگذشت نود و هفت تن از اولیّاء و مشایخ تصوّف، به ‌عنوان شاهکار ادب عرفانی، در اواخر قرن ششم و اوایل قرن هفتم تألیف شده است. هدف این پژوهش، بررسی سبک‌شناسی این اثر تعلیمی در توصیف و تفسیر مباحث عرفانی، اخلاقی و اجتماعی است که برای شناخت ویژگی‌های برجستة کتاب، جنبه‌های زبانی، ادبی و فکری آن‌ها مورد بررسی و تحلیل قرارگرفته‌اند. روش تحقیق در این مقاله به ‌صورت توصیفی و تحلیلی است. یافته‌ها و نتیجه‌گیری‌: می‌توان چنین بیان کرد که، عطّار هم در شیوه آموزش مفاهیم تربیتی و هم در سبک بیان، دارای ویژگی‌های خاصّی است. عطّار در بخش اوّل و در قسمت ذکر و معرّقی عارفان با استفاده از ترکیب‌های وصفی، تصویرسازی‌های هنری ایجاد کرده و با به کار بردن کلمات عربی در اوزان مختلف، واج‌آرایی، کلمات هم‌آوا و هم‌وزن به‌اصطلاح سجع، نثر مقدّمه را مسجّع، موزون و متمایل به فنی ساخته است. در بخش دوّم، بعد از ذکر و توصیف صفات عارف، نقل‌قول‌های مستقیم و غیرمستقیم از دیگران به شناساندن احوال و تفسیر اقوال آن عارف پرداخته است و سؤالاتی در موضوعات مختلف، از جمله عرفانی، اخلاقی و اجتماعی مطرح‌ کرده است. در بخش سوّم، جواب سؤالات، با تمثیلات، تلمیحات و حکایات به‌طور مفصّل بیان‌شده است. تنوّع در سطح زبانی بیشتر دیده می‌شود، مثل کوتاهی جمله‌ها و انواع حذف‌ها و جمله‌های شرطی...، در سطح ادبی هم از آرایه‌های ساده مثل تشبیه حسّی به حسّی، مراعات نظیر و... زیاد فراتر نمی‌رود. در سطح فکری، به بیان مسائل دینی و توصیف احوال عارفان و تحلیل مفاهیم عرفانی، اخلاقی و اجتماعی عرفا ازجمله: معرفت، یقین، سخاوت و خدمت به خلق و... می‌پردازد. Manuscript profile

شعر عاشیق‌های آذربایجان از ناب‌ترین آفرینش‌های ادبی وهنری و از ژانرهای مختلف فولکلور آذربایجان است که به واسطة ذوق هنری مردم و توانمندی کم‌نظیر زبان ترکی از لحاظ ایده، مضمون، شکل و فرم جایگاه منحصر به فردی را در ادبیّات شفاهی داراست و با شاخ و برگ عنصر فرهنگی خود در زبان عاشیق‌ها جذابیّت خاصی خلق می‌کند، شعر شفاهی ادبیّات عاشیقی در عصر صفوی با ظهور عاشیق قربانی شروع می‌شود که با زبان حماسی خود افق جدیدی در ادبیّات شفاهی ادبیّات عاشیقی می‌گشاید، به تبع آن شاعران، عاشیق‌ها و نقّالان قالب‌های مختلف شعری را با توجّه به موقعیّت سیاسی، اجتماعی و فرهنگی جامعه، شکل‌های متفاوتی به وجود می‌آورند که حائز اهمّیّت فراوان در ادبیّات عامیانه دنیاست. این مقاله نیز تلاش نموده است تا شعر عاشیقی را از عصر صفوی تا قاجار از منظر فرم شناسی مورد بررسی قرار دهد و با این هدف به این سؤال پاسخ دهد که هنر عاشیق‌های آذربایجان در ژانرهای مختلف در صورت بندی و فرم شناختی چگونه است. Manuscript profile