نویسندگان کتاب‌های کلیله و دمنه عربی و گلستان هر یک به گونه‌ای در طرح مسأله سیاست مُدُن و آیین حکومت‌داری تأکید ورزیده‌اند. رعایت اصول و موازین اخلاقی در سیاست مدن و آیین حکومت‌داری و کشورداری همچون عدالت، رعیّت‌پروری، رازداری، برقراری امنیت اجتماعی، خردورزی، مشورت و رایزنی در تدبیر مصالح مملکت، اتحاد و یکدلی، قناعت و خرسندی، توجه به قدرت اهورایی و اعتقاد به تقدیر و سرنوشت و ... پیوندی استوار با شیوه شخصی پادشاهان و حاکمان دارد و حتی این امر در منابع تاریخی ایران نیز نمود فراوانی دارد. سعدی درگلستان یک باب را به سیرت پادشاهان اختصاص می دهد و در بقیه باب ها کم و بیش نکات مهمی را در این زمینه متذکر می شود. در کتاب کلیله و دمنه عربی نیز این امر به گونه ای دیگر و با زبان حیوانات به شکل نمادین و در هیأت فابل، بازگو می شود. هر دو نویسنده در صدد یافتن چاره ای برای رفع مشکلات مردم و دفع ظلم و فساد هستند. نویسندگان هر دو اثر برای رسیدن به الگوی برتر حکومتی، نگرشی اسوه گرا دارند و برای نشان دادن نمودار عینی آن به آموزه‌های دینی تکیه می کنند و بر اهتمام به امور دنیا و دین تأکید می‌ورزند. با بررسی دو اثر، این نتیجه حاصل می شود که در هر عصری نه تنها حاکمان بلکه برخی ادیبان هم به عالم سیاست روی آورده اند و گاهی نقش مشاوران سیاسی حاکمان را ایفا کرده اند. Manuscript profile

در ادبیات غرب از آغاز قرن شانزدهم تا هفدهم، نهضت کلاسیسم یا سنت گرایی پیدا می شود و شاعران و نویسندگانی چون مولیر، راسین و ... از آثار بزرگ ادبی یونان و لاتین، تقلید می کنند. در ادبیات عرب هم چیزی شبیه به این جریان تحت عنوان حرکة الاحیاء یا جنبش بازآفرینی وجود دارد. دورۀ بازگشت در ایران نیز خلاصه ای از همۀ سبک ها و جریانات مهم ادبی دورۀ قبل است. گویی ادبیات این سه دوره به مروری همه جانبه در میراث خود احتیاج داشته است. در این جستار با نگاهی تطبیقی به اصول و قواعد ریشه های این سه جریان و همچنین بررسی ویژگی های مشترک موجود در این آثار اثبات خواهیم کرد که در ریشه های شعر این سه دوره، از نظر اصول و قواعد فکری و هنری و کاربرد تکنیک های بلاغی، مشابهت های فراوانی وجود دارد؛ همچنین با ریزبینی و مداقه در عناصر شاعری به کار رفته در آثار این دوران، به آشکارسازی این دقیقه پرداخته می شود که دلایل مشترک روی آوردن شعرای سه دورۀ بازگشت، حرکة الاحیاء و کلاسیسم به گذشته و دوختن نگاهشان به شکوه ادبیات قدمای خود چه چیز بوده است. Manuscript profile

در میان آثار سنایی غزنوی حدیقه الحقیقه و شریعه الطریقه از تمایز و تشخص قابل توجهی برخوردار است؛ زیرا در قالب داستان های آن، مجموعه ای از رمزها، نمادها و کاربردهای آنها به مخاطب ارائه می شود. حدیقه الحقیقه از منظومه هایی است؛ که بر بسیاری از شاعران تأثیر گذارده است. سنایی با سرودن این منظومه ، باب تازه ای را در سرایش منظومه های عرفانی در تاریخ ادب و عرفان گشود. شاعران بزرگی همچون خاقانی و نظامی به ترتیب تحفه العراقین و مخزن الاسرار را تحت تأثیر مستقیم این منظومه سرودند، و سال ها بعد، عطّار و مولانا سرایش مثنوی های عرفانی را به اوج تکامل رساندند. در میان این نمادها، کاربرد عناصر نباتی به ویژه گیاهان قابل تأمل و توجه می باشد. برخی از این گیاهان نمادهایی هستند؛ که نه تنها به این اثر منتسب می باشند؛ که تجلی آنها میان سایر ملل به وفور قابل مشاهده است. نگارندگان در این مقاله به بررسی کاربرد و نماد تعدادی از گیاهان پرداخته اند. نتیجة حاصل شده بدین صورت است؛ که سنایی در مثنوی حدیقه الحقیقه و شریعه الطریقه نیز مانند سایر آثارش برای بیان هر چه بهتر مضامین و مفاهیم از عناصر نمادی و اسطوره ای استفاده کرده است. Manuscript profile

آمیختگی عرفان به ادبیات فارسی باعث غنای هرچه بیشتر زبان و ادبیات فارسی شده، استفاده وافر شاعران عارف و عارفان شاعر از این موضوعات و مفاهیم عرفانی توانسته است راهگشای جویندگان این مسیر و باعث حفظ و نگهداری این سرمایه‌های گران بها شود. شناخت صحیح و معرّفی شاعران و اندیشه‌های آنان با توجّه به آثاری که از خود بر جای می گذارند انجام می شود. امیرخسرو دهلوی مشهور به سعدی هند و طوطی هندوستان از شاعران و عارفان فارسی زبان دهلی است و از شاعران پرکار ادبیات فارسی در داخل و در شاخة برون مرزی(به خصوص شبه قاره) به حساب می آید. او اشعار و مثنوی‌های فراوانی از خود به یادگار گذاشته است. اما خمسة این شاعر توانا با توجه به زبردستی شاعر و اینکه از نظر محققان بهترین نظیره پرداز نظامی می باشد، شایستة بررسی و تحقیق است. از آنجا که امیرخسرو در سایة نظام الدین اولیا از بزرگان مشایخ چشتیه مشرب عرفانی خود را طی کرده است، و از بهترین مریدان شیخ خود بود، آراء و افکار و دیدگاه‌های عرفانی او می تواند در شناساندن بهتر عرفان عملی راهگشا باشد. در این مقاله سعی شد اصطلاحات و مطالب عرفانی که بیشتر مورد توجه امیرخسرو دهلوی واقع شده اند مورد بررسی قرار گیرد. Manuscript profile

سعدی شیرازی، از بزرگ ترین سخن سرایان و شاعران فارسی زبان است که بر زبان عربی مسلّط بوده است. با وجود تسلّط سعدی بر زبان عربی، اشعار عربی، بخش کوچکی از اشعار او را به خود اختصاص داده است ولی همین اشعار کم، نشان دهنده جایگاه رفیع سعدی در میان شاعران ایرانی عربی سراست. سعدی شیرازی همانند اشعار فارسی از صور خیال در اشعار عربی خود بخوبی استفاده نموده است. اگر چه سعدی در شکل ها و گونه های ادبی، استاد سخن است و مهارت خویش را به ادب دوستان عرضه کرده است. او بیش از آن که به دنبال نشان دادن توانایی و هنر خود در به کارگیری صنایع ادبی باشد، در پی ابلاغ معانی به شیوه های گوناگون بوده است. رمز جذابیت و حلاوت اشعار عربی سعدی در بکارگیری بهنگام صور خیال و در موضع مناسب و به اقتضای حال و مقام است. سعدی در مجموعه اشعار عربی خود، از هر چهار موضوع علم بیان (تشبیه، استعاره، مجاز و کنایه) استفاده نموده است، اما کاربرد (تشبیه و استعاره) در اشعار وی بسامد بالاتری دارد. در این مقاله، صور خیال، در مجموعه اشعار عربی سعدی، با ذکر نمونه هایی از ابیات عربی، بررسی و تحلیل شده است. Manuscript profile

یکی از مباحث عرفانی کلامی در ادب فارسی، مسئله‌ی معراج و کیفیّت انجام آن است؛ توجه امیرخسرو دهلوی به این مسئله نشان از جایگاه آن در فکر و روش این شاعر برجسته‌ی فارسی دارد. مسئله‌ی معراج در آثار امیرخسرو تنها به عنوان یک مسئله‌ی دینی و کلامی مطرح نشده و ابعاد و جنبه‌های عرفانی فراوانی دارد؛ نشان دادن و اشاره به وجوه مختلف عرفانی آن هدف این تحقیق می‌باشد. به هر حال معراج یکی از بن‌مایه های فکری خاص در فکر و شعر امیرخسرو می‌باشد که بررسی عرفانی این مبحث تا کنون جایگاه چندانی در تحقیقات فارسی نداشته؛ نوع روایت شاعر از معراج و کیفیت انجام آن از مباحث قابل تحلیل می‌باشد.کلیدواژگان:معراج عرفانی، پیامبر(ص)، امیرخسرودهلوی، خمسه.یکی از مباحث عرفانی کلامی در ادب فارسی، مسئله‌ی معراج و کیفیّت انجام آن است؛ توجه امیرخسرو دهلوی به این مسئله نشان از جایگاه آن در فکر و روش این شاعر برجسته‌ی فارسی دارد. مسئله‌ی معراج در آثار امیرخسرو تنها به عنوان یک مسئله‌ی دینی و کلامی مطرح نشده و ابعاد و جنبه‌های عرفانی فراوانی دارد؛ نشان دادن و اشاره به وجوه مختلف عرفانی آن هدف این تحقیق می‌باشد. به هر حال معراج یکی از بن‌مایه های فکری خاص در فکر و شعر امیرخسرو می‌باشد که بررسی عرفانی این مبحث تا کنون جایگاه چندانی در تحقیقات فارسی نداشته؛ نوع روایت شاعر از معراج و کیفیت انجام آن از مباحث قابل تحلیل می‌باشد.کلیدواژگان:معراج عرفانی، پیامبر(ص)، امیرخسرودهلوی، خمسه. Manuscript profile