یکی از زمینه‌های پژوهشی ادبیات‌تطبیقی، بررسی بستر تکوینی انواع ادبی و چگونگی رشد و گسترش آنهاست. ادبیات داستانی، به‌ویژه رمان‌نویسی یکی از زمینه‌های جالب توجه و مهم در عرصۀ پژوهش‌های تطبیقی است. در این مقاله که به روش کتابخانه‌ای تهیه شده، علل پیدایش رمان‌نویسی در ایران و کشور مصر که مهم‌ترین حوزۀ ادبیات داستانی ادبیات عرب محسوب می‌شود، بررسی شده است. این بررسی به‌منظور پاسخ دادن به این پرسش انجام شده که آیا در بین علل شکل‌گیری رمان در دو کشور می‌توان به علل مشترک دست یافت و در صورت وجود چنین عواملی، دلایل این اشتراک چیست؟ رمان به‌شیوة امروزیِ آن در ایران و مصر، کمابیش، هم‌ْزمان و درنیمة دوم قرن نوزدهم به‌وجود آمده است و به دلیل شرایط یکسان سیاسی‌ـ‌ اجتماعی و شروع نهضت‌های تجددخواه، عوامل مشترکی در پیدایش رمان‌نویسی در هر دو کشور نقش داشته‌اند. در این جستار، علل مشترک پیدایش رمان؛ از جمله پیدایش صنعت چاپ، تأسیس مراکز علمی، ترجمه و تأثیرپذیری از فرهنگ غرب و به‌وجودآمدن طبقۀ روشنفکر، توصیف و تحلیل شده و نخستین آثار مهم در این دو بستر فرهنگی معرفی شده است. Manuscript profile