حشر موجودات و چگونگى آن، از مسائل کلامى- فلسفی است که متکلّمان و فلاسفه مسلمان بدان مى پردازند و بیان مى کنند که خداوند درقیامت کبرى، انسان ها را زنده مى سازد و جزاى هر کس را مى دهد. جریان شناختی حشر موجودات و زندگی پس از مرگ آن چنان پیچیده ودشوار است که آراء متفکران درباره آن، بیش از آن چه که درباره آغاز جهان و مبدأ عالم دچار دشواری باشد، به ابهام، نابسامانی و پریشانیبرخورد کرده است؛ زیرا نه تنها مادیون و منکران مبدأ عالم، پایانی برای جهان قائل نبوده و منکر معادند، بلکه برخی از معتقدان به مبدأ عالم ودر قیامت تردید داشته و آن را نامقبول قلمداد کرده اند. ملاصدرا فیلسوف مسلمان، ازجمله حشر مؤمنان به آفریدگار جهان نیز، دربارهاندیشمندانی است که در این عرصه قلم زده و بر اساس مشرب فلسفی خویش به تبیین و تحلیل حشر موجودات پرداخته است. پژوهش حاضردر صدد بررسی حشر موجودات از دیدگاه ملاصدرا می باشد. به همین منظور بعد از بیان چارچوب مفهومی موضوع تحقیق، هستی شناسی،چیستی و حقیقت نفس، تناسخ و اقسام آن از دیدگاه ملاصدرا و همچنین اصول هفت گانه ایشان برای اثبات معاد روحانی- جسمانی، موردجستجو قرار گرفته است. Manuscript profile

چکیدة مقاله یکی از مسائل فلسفی که وارد فلسفه اسلام شده است و معرکه آراء میان فلاسفه اسلامی واقع شده است. مسأله اتحاد عاقل و معقول است ابن سینا از چهره های بارز مخالفین اتحاد عاقل و معقول هستند و مرحوم فارابی و صدرالمتألهین از چهره های برجسته و مدافع این اتحاد می باشند، مرحوم آخوند نه تنها در مقام استدلال و برهانی کردن اتحاد عقل و عاقل و معقول برآمده است، بلکه اثبات می کند که جمیع صور ادراکی اعم از صور حسی یا خیالی یا عقلی، با مدرکشان متحد هستند.این مقاله سعی در مروری بر استدلال و آراء و نظریات این دو فیلسوف برجسته اسلامی دارد.چکیدة مقاله یکی از مسائل فلسفی که وارد فلسفه اسلام شده است و معرکه آراء میان فلاسفه اسلامی واقع شده است. مسأله اتحاد عاقل و معقول است ابن سینا از چهره های بارز مخالفین اتحاد عاقل و معقول هستند و مرحوم فارابی و صدرالمتألهین از چهره های برجسته و مدافع این اتحاد می باشند، مرحوم آخوند نه تنها در مقام استدلال و برهانی کردن اتحاد عقل و عاقل و معقول برآمده است، بلکه اثبات می کند که جمیع صور ادراکی اعم از صور حسی یا خیالی یا عقلی، با مدرکشان متحد هستند.این مقاله سعی در مروری بر استدلال و آراء و نظریات این دو فیلسوف برجسته اسلامی دارد. Manuscript profile

چکیده:گرچه‌ وجود جهان‌ پس‌ از مرگ‌ و زندگی‌ اخروی‌، ازجمله‌ اصول‌ اعتقادی‌ تمامی‌ مسلمانان‌ است‌، اما در مورد این‌که این‌ نوع‌ زندگی‌ به ‌چه‌ گروهی‌ از موجودات‌ اختصاص‌ دارد، دیدگاه‌های‌ مختلفی‌ توسط‌ اندیشمندان‌ مسلمان‌ مطرح‌ شده‌ است‌. با عنایت به این امر، جریان‌شناختی برانگیختگی موجودات و زندگی پس از مرگ آن‌چنان موضوعی پیچیده و دشوار می‌باشد که بررسی و تحلیل آراء متفکران می‌تواند به رفع ابهامات، نابسامانی‌های موجود دراین‌باره کمک نماید. لذا در این نوشتار برآنیم تا برانگیختگی موجودات از نگاه ابن‌سینا را با روش تحقیق توصیفی-تحلیلی موردبررسی قرار دهیم. چراکه ابن‌سینا ازجمله مهم‌ترین اندیشمندانی است که در این عرصه قلم‌زده و بر اساس مشرب فلسفی خویش به تبیین و تحلیل برانگیختگی موجودات پرداخته‌است. یافته‌های حاصل از بررسی‌های صورت گرفته نشان می‌دهد در هندسه معرفتی ابن‌سینا مباحث معاد و برانگیختگی موجودات‌ پیوند عمیق و نزدیک با بحث نفس دارد؛ به همین منظور در پژوهش حاضر ابتدا به بررسی و بیان چارچوب مفهومی نفس، مراتب نفس و قوای آن از دیدگاه ابن‌سینا پرداخته شده و سرانجام چگونگی برانگیختگی موجودات از منظر ایشان، مورد تحلیل قرار گرفته است. Manuscript profile

آنچه این مقاله عهده‌دار آن است، تبیین کیفیت نفس امام معصوم (ع) و چگونگی ارتباط آن با نفوس دیگر با رویکرد فلسفی-نقلی است. اتخاذ این رویکرد بدان جهت است که در فلسفه، از عناوین نبوّتِ خاص و رسالتِ مخصوص و امامت و ولایت و خلافت افراد معیّن و عناوین کلی آنان گفت‌وگو نشده است اما این بدان معنا نیست که فلاسفه مسلمان به این مهم توجهی نداشته‌اند بلکه آنان هنگام تبیین قواعد فلسفی همچون چگونگی صدور کثرات از وجود واحد با عنایت به علوم نقلی، نظام وسائط را بهترین پاسخ به این پرسش دانسته و قائل شده‌اند که در نظام وسائط، مبادی عالیه و نفوس قدسیه، واسطه فیض و کارگردان امور تکوینی و تشریعی عالم هستند. از این رو آنان در تبیین کیفیت نفوس قدسیه، نفس امام معصوم (ع) را قلم اعلای خدای منّان در خلق کلمات تکوینی‌ دانسته و قائل به عدم بینونت میان نفس امام (ع) و نبی (ص) شده‌اند. فلاسفه اسلامی در بحث نقلی احاطه نفس امام (ع) بر نفوس دیگر بر این باورند که چون نفس امام معصوم (ع) نفس ما فی العالم است و روح او روحِ همه و نفسِ او نفس همه و جسمِ او جسم همه است، ارتباط تنگانگی میان نفس امام (ع) و نفوس مؤمنین برقرار است چنانچه می-خوانیم: و ارواحکم فی الأرواح و نفوسکم فی النفوس و أجسامکم فی الأجسام. Manuscript profile

یکی از فروع اصل علیت ، وجوب بالقیاس است ونفی آن مستلزم نفی اصل علیت است، بعضی ازمتکلمین پنداشته اند که این قاعده ، مخصوص علت های جبری وبی اختیار است واما در مورد فاعلهای مختار،بعد از تحقق جمیع اجزاء علت ،باز جای اختیار وانتخاب فاعل،محفوظ است. غافل از اینکه قاعده ی عقلیه ، قابل تخصیص نیست . ازنظر برخی متکلمان ضرورت علّی دربحث فاعل های مختار و نیز دراینکه عالم حادث است ونیاز خدای سبحان،مشکل ساز می شود از این رو ایشان اولویت را جایگزین ضرورت علّی کرده اند .برخی از اندیشمندان معاصر نیز به طورکلی ضرورت علّی را چه به صورت غیری وچه بالقیاس منکرند وبرای نفی این دو ضرورت ، ادله ای اقامه کرده اند از نظر ایشان با پذیرش ضرورت علّی همه فاعل ها موجب خواهند بود مطلوب ما در این مقاله تثبیت ادعای ملاصدرا مبنی بر حفظ اختیار علت تامه در رابطه با وجوب بالقیاس معلول است. Manuscript profile

هدف پژوهش حاضرتبیین مراحل انقطاع نفس از بدن از دیدگاه ابن سینا و ملاصدرا است. روش پژوهش توصیفی-تحلیلی بوده و نتایج نشان داد، هرچند تلاش ملاصدرا، گره گشای مسائل عدیده‌ای چون اثبات عقلی معاد جسمانی و درپی آن تصویری مناسب برای دیگر مسائل می باشد، لکن ایشان با تبیین و تبدیل ماده به مجرد در انقطاع نهایی نفس از بدن، دچار نوعی ناسازگاری گردیده است. از سوی دیگر، در مرگ اخترامی بدن عامل اصلی معرفی شده است که این تعریف با تبیین ایشان از مرگ طبیعی همخوانی ندارد. به نظر می رسد، مرز مشخصی بین مرگ طبیعی و اخترامی، ترسیم نشده است. کمال محض بودن خداوند و راه یابی به سوی کمال و فعلیت یافتن امور بالقوه تحت مشیّت و قضا و قدر الهی، علت مرگ می‌باشند، که عنایت به این مسئله تبیین متقنی در تکمیل علت مرگ طبیعی و اخترامی است. Manuscript profile

هدف پژوهش حاضر بررسی فاکتورهای تحقق غایت وجودی انسان از منظر ملاصدرا است. روش پژوهش توصیفی-تحلیلی بوده و نتایج نشان داد ملاصدرا غایت را همان حکمت‌ حقیقی معرفت‌ وجود، صفات و فعل خداوند و معرفت ‌نفس و چگونگی معاد آن دانسته و این حکمت ‌حقیقی را با سعادت ‌عقلی یکی می‌داند و معتقد است موجودی‌ که سعادت‌‌ حقیقی دارد، به ‌کمال نهایی خود رسیده‌ و او همان انسان ‌کامل است. از آن جا که حکمت از دیدگاه ملاصدرا، همان معرفت بوده و معرفت همان ایمان است و ایمان از ضعیف‌ترین مرتبه تا عالی‌ترین مرتبه آن با عمل همراه می‌باشد و در واقع اندک و بسیار بودن عمل و کیفیت آن نشان دهندة ضعف ایمان یا قوت آن است، در نتیجه نه تنها عمل نیست که در پیدایش حکمت نقش مؤثری ایفا می‌کند، بلکه حکمت نیز همواره خود را در عمل حکیم آشکار می‌سازد و حکیم بی‌عمل تنها مدعی حکمت است و همانند کسی است که مدعی ایمان بوده و اثری از آن در رفتارش مشاهده نمی‌شود. Manuscript profile

این پژوهش با هدف،‌ تبیین و تحلیلی بر نفس شناسی از منظر ملاصدرا و با روش اسنادی، توصیفی و‌ تحلیلی تدوین یافته است. ملاصدرا راز جاودانگی و نیل به سعادت انسان را در گرو دین داری و تهذیب نفس و ایمان و عمل صالح می‌داند از منظر ملاصدرا، چهار نوع از موجودات عالم دارای نفس هستند: نباتات، حیوانات، انسان‌ها و افلاک. وی بر پایه مشاهده آثار حیات، در این موجودات سه گانه(به جز افلاک)، صورتی از کمال را در نظر می‌گیرد که بر ماده افاضه می‌شود و آن رانفس می‌نامد. پایین‌ترین مرتبه نفس، نفس نباتی است و به دنبال آن، نفس حیوانی و شریف‌ترین نفس، نفس انسانی است. او با مبانی وجودشناسی خویش، یعنی حرکت جوهری و تشکیک در وجود، نظریه کاملاً متفاوتی را در این بحث ارائه می‌دهد.صدرا نفس را امری مجرد می‌داند و درعین حال، با بدن اتحاد وجودی هم دارند. ایشان با اثبات حرکت جوهری و بیان قاعده جسمانیت الحدوث بودن نفس، تمایز بین بدن و نفس را از بین می‌برد.واژگان کلیدی: نفس، ملاصدرا، استکمال نفس Manuscript profile

امروزه تکفیر و تروریسم در میان مسلمانان و مسیحیان به عنوان یک اندیشه انحرافی و خشونت‌آمیز، به ویژه در عرصه دینی - سیاسی وارد شده است و آشکار سازی ماهیت این فرقه های تکفیری - تروریستی اهمیت زیادی دارد. در این راستا، پژوهش حاضر با روش مطالعه کتابخانه‌ای، به صورت توصیفی - تحلیلی به بررسی زمینه های پیدایش تکفیر و تروریسم در میان مسلمانان و مسیحیان، به ویژه وجوه مشترک فرقه داعش و کوکلاکس کلان پرداخته است. برای این منظور، ابتدا ابعاد تاریخی تکفیر و تروریسم از گذشته تا امروز در میان مسلمانان و مسیحیان بررسی شده، و اعتقادات و اهداف مشترک فرق‌های تکفیری تحلیل و بررسی شد.نتایج حاکی از آن است که نگرش فرقه های تکفیری در اسلام و مسیحیت ریشه دینی و مذهبی ندارد. وجوه مشترک این دو فرقه انحراف از اصل دین بوده، و رویکرد سیاسی، انگیزه خشونت و قدرت طلبی از وجوه مشترک آن‌ها است. همچنین، انگیزه های سیاسی پشت پرده قدرت ها در تشدید بحران در کشورهای اسلامی بسیار نمود دارد. داعش و کوکلاکس کلان مورد تایید دین اسلام و مسیحیت نبوده، و ارتقای آگاهی‌های سیاسی و شناخت ماهیت اصل دین از مهم‌ترین روش‌های مقابله با تکفیر است. Manuscript profile

اصطلاح «جهان شناسی» به معنای شناخت حقیقت جهان و پدیده های آن، یکی از مباحث مهم فلسفی به شمار آمده است. مقاله پیش­رو به پاره ای از مسائل جهان­شناسی از دیدگاه ملاصدرا و مستندات قرآنی نظرات ایشان در قلمرو جهان شناسی را مورد بررسی قرار داده است. در این پژوهش به روش کتابخانه‌ای و مطالعه منابع متعدد، مسائل جهان‌شناختی در قرآن و از دیدگاه فلسفی ملاصدرا مورد مطالعه قرار گرفت. سپس با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی، آیه‌های قرآنی مورد استناد ملاصدرا در مسایل جهان‌شناسی بررسی شد. در این پژوهش مباحث جهان­شناسی فلسفی ملاصدرا با مستندات قرآنی مورد مقایسه و تحلیل قرار گرفت. این مباحث عبارتند از منشأ جهان، عالم مثال، عالم فرشتگان، رابطة خدا با جهان و اصل تسبیح موجودات. نتایج حاصل از مقایسه جهان شناسی قرآنی و فلسفی ملاصدرا حاکی از آن است که برخی مسائل حکمت متعالیه مانند معاد و اثبات عالم آخرت و عالم مثال در قالب اقتباس از قرآن اثر پذیرفته و برخی مباحث فلسفی جدید با استفاده از آیات قرآن به صورت برهانی و استوار در آمده است. همچنین جهان، هم در جهت ایجاد و تحقق، هم در جهت دوام و بقای وجود، وابسته و محتاج به علت العلل و مستقل از علت خویش نیست.

Manuscript profile