تأمّلی در ادبیات منثور و منظوم عرب، گاه اصحاب اثر را در قامت ساحرانی می‌نمایاند که استادانه قلوب را مسحور، لب‌ها را ممهور، عقول را متحیّر و فحول کلام و ادب را متغیّرالحال می‌کردند؛ اما این ساحت پر نقش و نگار با آمدن قرآن قرار از کف بداد و زیبایی و دلربایی را در سایۀ کلام خدایی تجربتی نو نمود و شاید راز سر به مهر تأکید پیامبر صاحب مهر بر تمحّض بر کلام به عنوان مرام اعجاز خویش در همین مقوله قابل پی‌جویی باشد. چه آن که هم او (صلّی الله علیه و آله و سلّم) در موارد عدیده اعجاز کلام وحی را در مقابل دیده منکران قرار می‌داد و بر آن بود تا به لسان قوم عرب و در پناه بیان شیوای ربّ (جلّ و علا) به شیوه‌ای کلامی با آنان چالش کند و سریر نخوت ایشان را به سنگ اعجاز کلامی قرآن خُرد کند و حاصل این تحدّی و دعوت به چالش، پیدایش فرع شایسته ستایشی است که از آن با عنوان علم بلاغت یاد می‌شود. Manuscript profile

ساختار سنتی جامعه‌ی ایرانی و عرب و ارزش‌ها و برخوردهای فرهنگی‌آن، موقعیت اجتماعی زن را رقم زده است. در این جوامع از دیرباز بسیاری عوامل فرهنگی و اقتصادی وضعیت حاشیه‌ای زن را تثبیت کرده و او را عملاً از زندگی اجتماعی دور نگاه داشته و به اجبار به انزوا کشانده است. در میان شاعران سنت شکن معاصر ایران و عرب، "فروغ فرخزاد" و "غاده السمان" با ایستادگی در برابر سنت‌های مرد‌سالارانه و باورهای اشتباه، زبان گویا و معترض زنان صامت مشرق زمین‌اند که در طول زمان، از عقده‌ی دردناک تبعیض، ستم‌ها و بی رحمی‌ها به تنگ آمده‌اند. این دو به عنوان شاعران روشنفکر و آگاه، مشکلات جامعه‌ی زنان را درک کرده و منادی آزادی زن از افکار سنتی جامعه‌ی مردسالارانه خود شده‌اند. در این جستار که به بررسی و مقایسه‌ی اعتراض در آثار فروغ و غاده با رویکرد تمثیلی پرداخته شده است، انتقادهای تند و صریح این دو شاعر عصیان‌گر درباره‌ی باورهای نادرست حاکم بر جامعه آمده است. Manuscript profile

بسیاری از آثار نویسندگان و شعرای فارسی زبان در طول تاریخ، متأثر از زبان دین و کتاب آسمانی (قرآن کریم) بوده است. ادبای ایرانی در شعر و نثر تعلیمی از زبان و فرهنگ عربی بسیار سود جسته‌اند و به طور مثال در گفتار خود از صناعات ادبی همچون ارسال المثل (= تمثیل)، اقتباس و یا حتی تلمیح از امثال عربی در تبیین، تفهیم و آموزش پیام خویش بسیاربهره برده‌اند چنان که عبارات حکیمانه عربی در متن شاه‌کارهای زبان فارسی نظیر گلستان سعدی، مثنوی مولوی و... اثرگذاری قابل تأمل فرهنگ عربی را بر ادبیات تعلیمی فارسی به خوبی نشان می‌دهد و از آنجا که ادبیات تطبیقی به بحث و بررسی تاثیرگذاری آثار ادبی ملل مختلف می‌پردازد، از انعکاس‌ها و بازتاب‌های ادبیات یک ملت در ادبیات سایر ملت ها سخن می گوید. بدیهی است که کوشش هایی از این دست اگرچه کم شمار نیستند اما هم چنان در اقیانوس بی کران ادبیات ملل، شایستة توجه و اهتمامی بیش از پیش‌اند. نظر به این مهم در این جستار، سعی شده است با نگاهی اجمالی به عرصه ادبیات تعلیمی فارسی نمونه‌ای، از بازتاب حِکَم و امثال عربی در ادبیات پارسی ارائه گردد. Manuscript profile

آثار ادبای فارسی از دیرباز عرصه ای برای عرضۀ ادبیات تعلیمی بوده است چنان که غالب آنان از انواع امثال و حکم در جهت غنای حکمی و اخلاقی شعر و سخن خود بهره ها برده اند. چرا که امثال، عصارۀ حکمت های ملل و چکیدۀ حکایات نحل می باشد و راه نویسنده را در نیل به مقصود کوتاه تر و جذاب تر می نماید. از سوی دیگر، ادب فارسی همواره با کلام الهی عجین بوده است و نویسندگان با اقتباس و تضمین آیات الهی و امثال قرآنی بر زیبایی و غنای لفظی و معنوی آثار خود افزوده اند. البته این ویژگی در سبک نثر فنی بیشتر به چشم می خورد که در این رهگذر، تاریخ جهانگشای جوینی از نمونه های برجسته و بارز آن به شمار می آید. مؤلف این کتاب با تبحر و تسلطی که بر زبان عربی و کلام الهی داشته است گام به گام با اغراض متنوعی از جمله بهره مندی از آموزه های مختلف، تفسیر و توضیح، متن جهانگشا را مزین به آیات الهی نموده است. این نوشته با نگاهی اجمالی به جوینی و این کتاب تاریخی بر آن است تا با ارائه نمونه ای از ضرب المثل های قرآنی جهانگشا، نقش تعلیمی این امثال را تبیین نموده و موفقیت جوینی را به نمایش گذارد که چگونه با تکیه بر امثال قرآنی توانسته است جهانی نو از آموزه های مختلف را به روی مخاطب بگشاید. Manuscript profile

مرگ و پایان زندگی دنیوی یکی از مسائلی است که از دیرباز همواره ذهن بشر را به خود مشغول نموده است و البته در این میان، نویسندگان و شاعران که از روحیه لطیف‌تری نسبت به دیگران برخوردار بوده‌اند بیش از سایرین به این موضوع پرداخته‌اند و در حقیقت یکی از دغدغه‌های دائمی ذهن و دل آنان کاوش و پردازش مسئله مرگ بوده است. مسئله مرگ ممکن است گاه به صورت موضوعی خوفناک و یا گاهی به صورت محاورات و اندیشه‌های گوناگون مطرح شود و این می‌تواند راهی باشد به سوی ایجاد شادی و رستگاری و زندگی متعالی و دوستی‌های پایدار و زندگی سرشار از ایمان؛ و تمام این‌ها می‌تواند تلخی مرگ و غم و اندوه آن را مبدل به شادی و بصیرت سازد. سعدی شیرازی به عنوان یکی از بلند پایه‌ترین چهره‌های شعر و نثر فارسی از نظر تجربه زندگی و آشنایی به اخلاق مسلمانی و انسانی و نیز اطلاعات ادبی و اجتماعی، سیاسی و دینی و اعتقادی در ایران و جهان از جایگاه خاصی برخوردار است؛ در این نوشتار سعی شده است تا به اهمیت موضوع مرگ و ابعاد و زوایای آن از دیدگاه بزرگ مرد ادب پارسی، سعدی شیرازی پرداخته شود، شاعری که حتی مرگ را نیز چون پلی برای رسیدن به آموزه‌های اخلاقی و تعلیمی سخن خویش ساخت. Manuscript profile