بناهای مذهبی در معماری ایرانی - اسلامی علاوه بر چیدمان از نظر چیدمان جایگاه ویژه ای دارند. تهران به‌عنوان یکی از قدیمی‌ترین شهرهای ایران، دارای بناهای مذهبی متنوعی به‌ویژه از دوره قاجار است. مسجد- مدرسه‌ شیخ عبدالحسین به‌ عنوان یک نمونه‌ شاخص‌ از عهد قاجار در پژوهش‌ حاضر مورد مطالعه‌ قرار گرفته‌اند. هدف اصلی‌ پژوهش‌ پیش‌ رو ضمن‌ بازشناسی‌ مختصر ساختار و تزئینات‌ معماری‌ بنای مذکور، به‌ نوعی‌ معطوف به‌ واکاوی‌ آرایه های تزئینی دوره قاجار در بناهای مذهبی است. هدف مطرح‌شده زمینه‌ساز پاسخ‌ به‌ این‌ سؤال است‌ که‌ مهم‌ترین‌ هنرهای‌تزئینی‌ به‌کاررفته‌ در مسجد-مدرسه‌ شیخ عبدالحسین ضمن‌ تبیین‌ نقاط تمایز و تشابه‌ کدام‌اند؟ این‌ هنرها از حیث‌ ساختار‌ظاهری‌، تناسب‌ با ساختار معماری‌ و هم‌چنین‌ نقش‌ و محتوا، حاوی‌ چه‌ مؤلفه‌های‌ اصلی‌ای‌ هستند؟ این‌ پژوهش‌ به‌ لحاظ رویکرد، تطبیقی‌ و از حیث‌ روش، توصیفی‌- تحلیلی‌ است‌، هم‌چنین‌ جمع‌آوری‌ اطلاعات به‌ شیوه اسنادی‌ و مشاهدات میدانی‌ صورت پذیرفته‌ است‌ و اطلاعات به‌ شیوه کیفی‌ مورد تجزیه‌ و تحلیل‌ قرارگرفته‌اند. یافته‌های‌ پژوهش‌ گویای‌ آن است‌ که‌ مسجد نام برده در این‌ پژوهش‌ ضمن‌ مشابهت‌هایی‌ که‌ در بعد ساختار با سایر مساجد دارند دارند، از حیث‌ ابعاد بنا و کیفیت‌ اجرا دارای‌ تفاوت‌های‌ چشمگیری‌ هستند؛ هنرهایی‌ چون قلم‌زنی‌، زرگری‌ سنتی‌، ملیله‌کاری‌، طلا‌اندازی‌ بر روی‌ گچ‌ و غیره تمایزات قابل‌توجهی‌ با سایر مساجد دارد؛ لیکن‌ تناسب‌ چشمگیری‌ میان آرایه‌های‌ تزئینی و ساختار معماری‌ هر بنا وجود دارد. هم‌چنین‌ در بعد نقوش و محتوا، هر دو بنا، نماینده ویژگی‌های‌ هنری‌ عصر خود بوده است‌