پژوهش درخصوص بافت­های تاریخی در مرکز شهرها در دو دهه اخیر به صورت چشم­گیری از نظر مدیران شهری و متخصصان افزایش پیدا کرده است. این روند، موجب شده است که رویکردهای نوینی در برنامه­ریزی و توسعه این مناطق ارزشمند شهری ارائه که یکی از برجسته­ترین آن­ها رویکرد بازآفرینی است. مرور این پژوهش­های عملی و نظری نشان می­دهد در فرایند بازآفرینی محدوده‌های تاریخی و فرسوده شهرها غالب آنان صرفاً به جنبه­های عینی و کالبدی بدون توجه به ذهنیت شهروندان که برگرفته از هویت و فرهنگ آنان است توجه داشته­اند. بر همین مبنا، پژوهش حاضر با هدف دستیابی به چگونگی درک شهروندان از فضاهای بازآفرینی شده تحت مفهومی به نام بازآفرینی ذهنی شکل گرفته است. در همین راستا، پس از تبیین مدل مفهومی پژوهش برپایه مرور ادبیات موضوع، پرسشنامه­ای ساختار یافته طراحی و در بین شهروندان همدانی برای استخراج ذهنیت آنان از فضاهای بازآفرینی شده میدان مرکزی شهر همدان توزیع شد. سپس، داده­ها با استفاده از روش مدلسازی معادلات ساختاری و در نرم‌افزار Smartpls مورد تحلیل قرار گرفت. نتایج تحلیل یافته‌ها نشان داد که دو عامل کالبد و اجتماع در سازوکاری طولی موجب بحرانی­ترین اثرگذاری در ذهن شهروندان در راستای شکل­گیری ذهنیت آنان از فضاهای بازآفرینی شده میدان مرکزی شهر همدان شده­اند.