آرامگاه محمد‌ابن‌بکران (از عارفان و مشایخ صوفیه) یکی از شاهکارهای معماری ایلخانی است که طاق بلند آن، پیوندی میان پیر عرفان و آسمان است. در ساختار کالبدی و تزئیناتی آن از گچ‌بری با نقوش گیاهی متنوع، تزئینات کاشی، مقرنس‌کاری و نقاشی دیواری بهره گرفته شده است. این تزئینات برای شکل‌دهی انواع نقش‌مایه‌های گیاهی، هندسی، نوشتاری و تلفیقی استفاده شده‌اند. هدف از این پژوهش بررسی حکمت پیدایش هندسه و تزئینات موجود در بقعه پیربکران براساس تحلیلی از دیدگاه قرآن‌ و روایات، نمادشناسی اشکال هندسی و حکمت اعداد به کار رفته در بقعه براساس علم حروف می‌باشد. پژوهش حاضر سعی در پاسخ‌دهی به این سوالات را دارد: 1- تزئینات و هندسه معناگرایانه در کدام قسمت‌های بنا و به چه شکلی ظهور پیدا کرده‌اند؟ 2- تزئینات و اشکال هندسی موجود در قسمت‌های مختلف بقعه پیربکران حامل چه پیام‌هایی است؟ روش تحقیق از نوع کیفی و توصیفی-تحلیلی بر پایه مطالعات کتابخانه‌ای، اسنادی و بررسی‌های میدانی از کتیبه‌های مقبره پیربکران است. نتایج پژوهش بیانگر این نکته است که مفاهیم و معانی در نوع هندسه (مثل تبدیل مربع به دایره)، فرم‌های مذهبی در غالب کاشی‌های شمسه و چلیپایِ آبی رنگ ، تزئینات خطی و استفاده از آیات الهی و گچ‌بری‌های گیاهی، مرتبط با کاربریِ هر بخشِ بنا ظهور پیدا کرده‌اند. استفاده از اعداد مقدس (4 ،9 و 11)، تمثیل‌ها و گونه‌های مذهبی در ایجاد فضاها و شکلِ بنا باعثِ پیوستگی معنوی میان عالم خاکی (مادی) و نور (معنوی) شده است و معماری بقعه سعی دارد رسیدن انسان خاکی به ذات مقدس پروردگار که غایت اصلی درویشان است را به نمایش گذارد. Manuscript profile