شرایط مساعد جغرافیایی بخش‌های بیرانوند و زاغه لرستان طی ادوار مختلف عصر مفرغ و عصر آهن زمینه‌ساز شکل‌گیری محوطه‌های باستانی در این خطه گردید. این محوطه‌ها به واسطه راه مواصلاتی شمال به جنوب (شوش - هگمتانه) و شاخه‌های فرعیش توانستند با یکدیگر و دیگر محوطه‌های همجوار تبادلات فرهنگی اجتماعی و اقتصادی درون و برون منطقه‌ای برقرار کنند. بر اساس موقعیت قرارگیری محوطه‌ها نسبت به راه‌ها در هر مرحله از عصر مفرغ و عصر آهن که با کمک روش تجزیه و تحلیل GIS و مطالعه نقشه راه‌ها و پراکنش محوطه‌ها انجام پذیرفت گروه‌بندی چهارگانه‌ای حاصل گردید. این چهار گروه شامل قرارگیری محوطه‌ها در مسیر راه‌های فرامنطقه‌ای قرارگیری محوطه‌ها در حاشیه راههای فرامنطقه‌ای قرارگیری محوطه‌ها در مسیر راه‌های اصلی منطقه‌ای و قرارگیری محوطه‌ها در مسیر کوره راه‌ها یا راه‌های فرعی است. نتایج مطالعه این گروه‌بندی چهارگانه طی اعصار مفرغ و آهن، تأثیرات متقابل و دو سویه میان راه‌ها و محوطه‌های این محدوده را به اثبات رسانید. Manuscript profile

دوران پرتلاطم حیات انسان در محیط جغرافیایی پیرامون همواره با چالش‌ها و تهدیدها و فرصت‌هایی همراه بوده که اساس زندگی او را بنیان نهاده است. در گذر از این دوران انسان مغلوب و مبهوت همیشگی نبوده است؛ چاره‌اندیشی و توان فکری انسان گاه به تسخیر طبیعت می‌انجامید و گاه به تعامل با آن. زاگرس مرکزی با فراز و نشیب‌های کوهستانی ازجمله مهم‌ترین کانون‌های تقابل و تعامل میان محیط و انسان بوده است. رخداد زمین‌لغزش کوه دلا و احداث کانال باستانی پل، نگین نمونه‌ای از این تقابل و تعامل است که در ارتفاعات شیمبار واقع در شمال خوزستان به وقوع پیوسته است. رخداد زمین‌لغزش دلا در مسیر شبکه زهکشی رودخانه شیمبار و پیامد آن تشکیل دریاچه سدی شیمبار، سبب تغییرات محیطی سه مرحله‌ای در منطقه شد. متعاقب این تغییرات، مشکلاتی برای جوامع انسانی این محدوده به وجود آمد که مهم‌ترین آنها مسدود شدن تنها راه ارتباطی منطقه بود. مسدود شدن راه ارتباطی باعث گردید تا جوامع انسانی برای خروج از این وضعیت، راه‌حلی بیندیشند. این راه‌حل منجر به حفر کانالی باستانی پل نگین گردید که سبب کاهش سطح آب دریاچه (مرحله سوم تغییرات) و باز شدن مسیر تردد شد. این وقایع که در یک‌سوی آن (رخداد زمین‌لغزش دلا و تشکیل دریاچه شیمبار) غلبه محیط بر انسان و در سوی دیگر (حفر کانال و بازنمودن مسیر تردد) غلبه انسان بر محیط نمایان است، نمونه بارزی از تأثیرات دوسویه میان محیط و انسان را در گستره کوهستانی زاگرس به اثبات رسانید. Manuscript profile