اگرچه گسترش بنگاه‌های مادر برای توسعه اقتصادی اهمیت فراوانی دارد و نقش محوری آن‌ها در اداره کسب‌وکارهای متنوع و ارزشآفرینی نسبت به حالت تفکیکی شرکت‌ها انکارناپذیر است؛ اما یکی از دغدغه‌های اصلی این بنگاه‌ها و مدیران شرکت‌های تابعه، چگونگی برقراری روابط یا به عبارتی کنترل شرکتی است. بنگاه‌های مادر می‌توانند بر کل فرایند تجاری شرکت‌های تابعه کنترل داشته و این کنترل در قالب سه سبک برنامه‌ریزی استراتژیک، کنترل مالی و کنترل استراتژیک انجام شود که در ادبیات نظری، به شیوه کنترل مادری مرسوم است. بااین‌حال، پیچیدگی شرایط محیطی و عدم قطعیت‌های فزاینده، موجب می‌شود صرفاً اتخاذ یک سبک کنترلی ثابت نتواند اهداف بنگاه‌های مادر را تأمین کند؛ بنابراین ایجاد یک سیستم کنترلی تعاملی و سناریو محور برای شرکت‌های تابعه به‌منظور بقای بلندمدت پیشنهاد می‌شود. در این مقاله با مرور ادبیات کنترل بنگاه‌های مادر و با نگاه انتقادی به شیوه‌ها و سبک‌های مرسوم کنترل شرکت‌های تابعه، شیوه جدیدی با تأکید بر مشارکت، تعامل و داخلی سازی تصمیمات راهبردی ارائه شده است تا بتواند کاستی‌های فعلی را پوشش داده و کنترل مؤثرتری از بنگاه‌های مادر در محیط‌های در حال تغییر ارائه دهد. در این مقاله دسته‌بندی مختلف بنگاه‌های مادر در کنار پیکربندی و سبک‌های مدیریتی آن‌ها تحت شرایط مختلف، تناسب ویژگی-ها، اندازه، تنوع‌بخشی و شیوه‌های ارزش‌آفرینی مقایسه شده است. این مقاله مروری می‌تواند برای کنترل شرکتی مؤثر باشد و به‌عنوان یک راهنما برای محققان آینده به‌منظور تحلیل سبک‌های مختلف مدیریتی بنگاه‌های مادر تحت شرایط عدم قطعیت‌ها، افق جدیدی بگشاید. Manuscript profile

تلاش شرکت‌ها به‌منظور کسب سهم بیشتر بازار و حفظ بقا باعث شده تا ادغام شرکت‌ها به‌منظور استفاده از توانایی یکدیگر به‌صورت بنگاه مادر، متداول شود. یکی از دغدغه‌های اصلی بنگاه‌های مادر چگونگی کنترل کسب‌وکارهای زیرمجموعه است. پژوهش حاضر با هدف طراحی و ارائه مدل هوشمند برای استراتژی‌های کنترل شرکتی با تأکید بر تعامل بنگاه مادر با کسب‌وکارهای تابعه در هلدینگ تاپیکو انجام شده است. این پژوهش از لحاظ هدف کاربردی و از نظر روش، جزء تحقیقات توصیفی-پیمایشی است. داده‌های پژوهش شامل مستندات دریافت شده از ادبیات و مقاله‌های نمایه شده در اسکاپوس و ساینس دایرکت و همچنین انجام مصاحبه‌های نیمه ساختاریافته است. ابتدا با استفاده از روش تحلیل محتوای کیفی مصاحبه‌ها و مقالات برگزیده در نرم‌افزار MAXQDA2020 کدگذاری شدند که 28 مقوله فرعی در قالب 8 مقوله محوری سوددهی کوتاه‌مدت، سوددهی بلندمدت، قابلیت متمایزکننده، گرایش‌های بازار، میزان تناسب، میزان اطلاعات، اندازه شرکت، قدرت سیاسی شناسایی شد. در ادامه از نظرات 10 خبره برای شناسایی ضرایب اهمیت مؤلفه‌ها و نوشتن قواعد فازی استفاده شد و با استفاده از نرم‌افزار متلب و سیستم استنتاج فازی مدل هوشمند طراحی گردید که شامل 31 قاعده فازی است. مدل ارائه شده در 3 حالت زیرمجموعه‌های سلولزی، لاستیک و تایر و همچنین پتروشیمی به اجرا در آمد. نتیجه پژوهش برای شرکت‌های سلولزی و تایر، لاستیک بیانگر اتخاذ استراتژی کنترل مالی و دخالت کمتر است و برای زیرمجموعه‌های پتروشیمی نیز اتخاذ کنترل استراتژیک و میزان دخالت بیشتر بنگاه مادر را نشان می‌دهد. نتیجه بررسی اعتبارسنجی از طریق تحلیل سرفیس نیز نشانگر اعتبار مناسب مدل ارائه شده است. Manuscript profile