طنز یکی از مصادیق مفهوم گسترده‌ی شوخ‌طبعی و از تمام آن‌ها برجسته‌تر و کارآمدتر و مؤثّرتر است. سنجش مقامات بدیعی و غزل حافظ، از سویی مشابهت‌ها و مغایرت‌های دوقالب و نوع ادبی و از سوی دیگر، اندیشه و عاطفه‌ی دو هنرمندی را که برای بیان ذوق و اندیشه‌ی خویش دو رسانه‌ی متفاوت را برگزیده‌اند؛ آشکار می-سازد. از رهگذر هم‌سنجی این دو به هم ‌ویژگی‌های اجتماعی و فرهنگی جامعه‌ی آنان پی می‌بریم و با پلیدی-های بنیادین آن آشنا می‌شویم و هم از طرز تلقّی آنان از محیط، آگاه می‌شویم. امّا در خلال این مقایسه درمی-یابیم که نگاه بدیع‌الزّمان به مسائل سطحی و طرز تلقّی حافظ از آن‌ها ژرف است. هدف نویسندگان بازنمایی همین مشابهت‌ها و تفاوت‌هایی است که در طنزهای این دو بازتاب داشته است. داده‌های تحقیق کتابخانه‌ای و روش تحلیل آن‌ها کیفی است و این سنجش نشان می‌دهدکه چگونه روزگار برای بیان نیازهای خود، هنرمندان را به راهی خاصّ می‌برد و نیز معلوم می‌دارد که انواع ادبی و زبان چه امکاناتی برای این بازنمایی دارند در اختیار هنرمندان می‌گذارد.